از جایی نزدیک زمین تا دیگری

مهدی رحمانی در نخستین تجربه کارگردانی خود ماجراهای ابراهیم و رضا را در فیلم سینمایی "دیگری" به تصویر کشیده است؛ فیلمی که ابتدا "جایی نزدیک زمین" نام داشت و این روزها برای نمایش در جشنواره فیلم فجر آماده می‌شود.

به گزارش خبرنگار مهر، "دیگری" با فیلمنامه‌ای از مهران کاشانی درامی شخصیت‌محور درباره ابراهیم یک روستایی میانسال و میلاد نوجوانی است که به تازگی پدرش را از دست داده و تصور می‌کند ابراهیم قرار است ناپدری او شود. این دو شخصیت سفری پرفراز و نشیب را تجربه می‌کنند و در بازگشت به درکی تازه از یکدیگر می‌رسند.

سکانس اول ـ روز ـ بیرونی ـ روستایی اطراف تاکستان: فیلمبرداری فیلم تازه رحمانی اواسط تیرماه در روستایی حوالی تاکستان قزوین آغاز شد. امروز پنجشنبه است و گروه در روستایی آرام و دنج مشغول فیلمبرداری هستند. ساکنان روستا که به نظر می‌رسد پیش از این با گروه فیلمبرداری از نزدیک روبرو نشده‌اند با شوق و شوری خاص از گروه استقبال کرده‌اند.

پشت بام خانه‌های این روستای دورافتاده با معماری چشمنواز تبدیل شده به جایی برای نشستن اهالی کنجکاو آن تا از نزدیک کار بازیگران "جایی نزدیک زمین" / "دیگری" را شاهد باشند. در فاصله‌ای که بازیگران بین دو نما استراحت می‌کنند، روستائیان دور فروتن حلقه می‌زنند و او را سئوال‌پیچ می‌کنند.

مریلا زارعی برای حرف زدن با تلفن همراه خود به جایی در پشت بام می‌رود؛ تنها جایی که موبایل آنتن می‌دهد. تمام حرکات او مورد توجه خانم‌های روستا قرار گرفته و مهربانانه هنگام حرف زدن با موبایل به چند نفر آنها امضا می‌دهد. روستائیانی که تلفن همراه دارند با فروتن ـ که با گریم و ظاهر تازه‌اش شبیه یکی از همین مردم شده ـ عکس می‌گیرند.

یکی از روستائیان از او می‌پرسد کی می‌توانند فیلمش را ببینند و فروتن بدون اشاره به جشنواره فیلم فجر با خوشرویی می‌گوید: سال دیگه! بازیگر سرشناس سینمای ایران مهربانانه با مردم برخورد می‌کند و حتی به درخواست یک خانواده برای انداختن عکس پاسخ مثبت می‌دهد و نوزاد آنها را در آغوش می‌گیرد.

در این صحنه ابراهیم (فروتن) باید برای معصومه (زارعی) یک کیسه آرد بیاورد، پنج برداشت طول می‌کشد تا رحمانی رضایت خود را اعلام کند. گاهی مشکلات غیر منتظره مانع از فیلمبرداری می‌شود. زارعی که یکبار در فیلم سینمایی "دو زن" با فروتن همبازی بوده، اولین بار است نقش اصلی یک فیلم را در کنار او بازی می‌کند، آن هم در فاصله‌ای بعید با نقش‌های شهری.

گریم تازه زارعی در فیلم رحمانی جوان از او چهره زنی روستایی و رنج‌کشیده ساخته است؛ تصویری که با نقش‌هایی که در سال‌های اخیر از این بازیگر دیده‌ایم تفاوت دارد. در اولین مواجهه با این دو بازیگر به نظر می‌رسد می‌توانیم انتظار داشته باشیم که بازی‌های متفاوت فروتن و زارعی در "دیگری" دیده شود.

گروه تا پنج صبح امروز فیلمبرداری داشته‌اند اما اثری از خستگی در آنها دیده نمی‌شود. کاشانی نویسنده فیلمنامه هم کنار رحمانی است و درباره بازی‌ها صحبت و تلاش می‌کند بازیگران را با به نقش نزدیک کند. او می‌گوید: فیلمنامه شبیه کارهای قبلی من نیست. فیلم داستان ارتباط یک نوجوان با یک مرد است و مسیری که طی می‌کنند و تجربه‌ای که پشت سر می‌گذارند.

کاشانی که فیلمنامه "آواز گنجشک‌ها" و "به همین سادگی" را نوشته ادامه می‌دهد: در این قصه به جنس کارهای مجیدی نزدیک نشده‌ام، سعی می‌کنم به پسر نزدیک شوم. او به این مشکوک است که مرد می‌خواهد با مادرش ازدواج کند اما هنوز آنقدر بزرگ نشده که بتواند تشخیص بدهد ابراهیم چه فکری در سر دارد و این برایش چالش به وجود می‌آورد.

منشی صحنه روسری زارعی را بین پلان‌ها مرتب می‌کند تا راکورد حفظ شود، کاشانی هم درباره بازی‌ها نظرش را به فروتن و زارعی می‌گوید و تلاش می‌کند ذهنیتش را به بازیگرها منتقل کند. با صدای رحمانی فیلمبرداری این نما شروع می‌شود و فروتن وارد کادر می‌شود و دیالوگ‌ها بینشان رد و بدل می‌شود.

وقتی رحمانی کات می‌دهد فروتن پیشنهاد می‌دهد زارعی با شوق و احساس بیشتری این صحنه را بازی کند تا این حس به بیننده منتقل شود که رابطه‌ای عاطفی میان آنها وجود دارد. زارعی هم ایده‌اش را می‌گوید و توضیح می‌دهد درباره نقش چه فکر می‌کند. باز هم پنج برداشت طول می‌کشد تا رحمانی کات بدهد و تمام!

سکانس دوم ـ شب ـ بیرونی ـ باغچه‌ای در ارتفاعات تهران: فیلمبرداری "جایی نزدیک زمین" / "دیگری" چند روزی است در تهران ادامه دارد و به نیمه رسیده است. گروه تولید در باغچه‌ای حوالی منطقه ازگل مشغول کارند. گروه امشب شب کار است. بازی زارعی در صحنه‌های روستایی به پایان رسیده و در این بخش فقط فروتن و میلاد مرادی‌نسب بازی دارند.

فروتن و میلاد صحنه‌ای را که قرار است با هم بازی کنند تمرین می‌کنند. فروتن در حال پائین رفتن از پله‌های فلزی با گویشی شهرستانی خطاب به میلاد می‌گوید: چطوره خوشت اومد؟ حالا یه کبابی می‌خوری که تا حالا تو عمرت نخوردی. می‌دونی اولین بار کی اومدم اینجا؟ 15 سال گذشت... بابات اون موقع هنوز ازدواج نکرده بود...

ساعت از 11 شب گذشته و میلاد خمیازه می‌کشد. پس از چند بار تمرین کارگردان آماده باش می‌دهد و ضبط شروع می‌شود. یک، دو، سه برداشت گرفته می‌شود و رحمانی در نهایت رضایت می‌دهد. در فاصله میان برداشت‌ها عوامل همه جای صحنه را آب می‌زنند. شهر تهران از این بالا زیباتر و البته کوچکتر از همیشه به نظر می‌رسد.

میلاد از فروتن می‌پرسد: یعنی من الان با ابراهیم خوب شدم؟ کارگردان از میلاد می‌خواهد کفشش را کامل بپوشد و میلاد هر چه تلاش می‌کند کفش به پایش نمی‌رود. فروتن آرام به او می‌گوید: میلاد بگو، حرفتو همیشه بزن. برداشت‌ها به چهار می‌رسد و در برداشت پنجم اشتباه یکی از عوامل باعث می‌شود کار به برداشت ششم برسد و کات.

محمدرضا منصوری مدیر تولید "دیگری" می‌گوید گروه تا پنج صبح در این لوکیشن مشغول کار است و تدارکات مرتب به تمام عوامل نسکافه می‌دهد تا خواب همه بپرد. کارگردان جوان هر چند دقیقه یکبار پشت مونیتور می‌رود و فریاد می‌زند: بریم آقا! یکی از صحنه‌ها ضبط می‌شود و رحمانی رضایت می‌دهد. اما به درخواست فروتن تکرار می‌شود.

رحمانی در فاصله میان ضبط دو نما در گفتگویی کوتاه با اشاره به روند تولید پروژه "دیگری" می‌گوید: خیلی از برنامه عقب نیستیم. قرار بود در روستا 11 جلسه کار کنیم که شد 15 جلسه. دو روز پشت سر هم عروسی داشتند و صدای زیاد باعث شد نتوانیم کار کنیم. البته کار را در همان 45 جلسه تمام می‌کنیم.

او با اظهار رضایت از بازی بازیگران "دیگری" ادامه می‌دهد: خیلی راضی‌ام. هم از بازی میلاد هم فروتن. زارعی و اصغر نقی‌زاده هم خوب و متفاوت بودند. گریم و بازی مهران رجبی هم متفاوت خواهد بود. کلا دو روز در لوکیشن تعمیرگاه کار داریم. فضای تعمیرگاه متفاوت است و در یک گاراژ دکور زده‌ایم.

کارگردان "دیگری" نخستین تجربه فیلمسازی را بسیار سخت توصیف می‌کند و می‌گوید: قطعا ایده‌آل نمی‌شود، چون باید به خیلی چیزها فکر کنی. بودجه‌ای که به فیلم اول می‌دهند بسیار کمتر از دیگر کارها است و انرژی که از تو گرفته می‌شود بسیار بیشتر. سخت‌ترین بخش یک کار اولی این است که خود را به دیگران ثابت کند و همه باور کنند کاری که می‌کند درست است.

رحمانی با اشاره به تغییرات جزئی فیلمنامه هنگام فیلمبرداری می‌افزاید: تغییرات فیلمنامه با همفکری و نظر مستقیم کاشانی اعمال شد و رابطه ما بسیار خوب بود. به شدت سعی کردم در این کار از خودم وسواس نشان بدهم و حتی با وجود برخی کمبودها انرژی زیادی برای کار در مرحله فیلمبرداری پروژه بگذارم.

سکانس سوم ـ روز ـ بیرونی ـ تعمیرگاه: فیلمبرداری "دیگری" به روزهای پایانی رسیده و گروه در حاشیه تهران در یک گاراژ مشغول کار است. در گوشه‌ای از محوطه بزرگ که خودروهای مختلف در گوشه و کنار آن پارک شده دکور تعمیرگاهی ساخته شده و قرار است فروتن، مهران رجبی و میلاد مرادی‌نسب در این لوکیشن مقابل دوربین بروند.

رجبی با گریمی تازه چهره‌ای خشن و متفاوت پیدا کرده، فروتن دور از بقیه گوشه‌ای نشسته و دیالوگ‌هایش را زمزمه می‌کند و میلاد هم کتاب می‌خواند. رحمانی با فیلمبردار صحبت می‌کند تا این نما آنطور که می‌خواهد ضبط شود. رجبی داخل مینی‌بوسی قدیمی با فروتن صحبت می‌کند، در این نما باید سیگار روشن کند، اما رجبی سیگاری نیست و معلوم می‌شود کاملا مبتدی است.

رحمانی به خاطر این موضوع کات می‌دهد و از رجبی می‌خواهد طبیعی‌تر سیگار بکشد و او هم توضیح می‌دهد که عادت ندارد و البته سعی می‌کند. فروتن دیالوگ‌هایش را می‌گوید. ابراهیم آمده تا وانت را بفروشد و از ویژگی‌های خودرو برای رجبی می‌گوید. رحمانی با دو برداشت راضی و در نمای بعدی میلاد هم به گروه اضافه می‌شود.

پس از پایان این برداشت قرار است نمایی لانگ‌شات از محوطه گرفته شود. رضا تیموری بالای مینی‌‌بوس می‌رود و این نما را فیلمبرداری می‌کند. با کمرنگ شدن آفتاب کار به پایان می‌رسد. فروتن با تلفن همراه مشغول است و رجبی در گوشه‌ای با عوامل حرف می‌زند. آنها که در این روز گرم زیر تابش شدید آفتاب بوده‌اند، با صورت‌های سوخته برای کار فردا آماده می‌شوند.

فروتن درباره نقشی که در "دیگری" بازی کرده می‌گوید: با ایفای این نقش یاد کارهای قبلی‌ام نمی‌افتم. البته شباهت‌هایی به آدم‌های "به آهستگی" و "خاک سرد" و شخصیت‌هایی در این طبقه اجتماعی دارد. اما فیلمنامه را که خواندم یاد آقای کاشانی افتادم. یاد "آواز گنجشک‌ها" و "به همین سادگی" و یاد سادگی، زیبایی و انسجام داستان آنها.

بازیگر "دیگری" درباره تجربه کار با یک فیلمساز اول می‌گوید: نمی‌دانم چرا به بسیاری از جوانان و کسانی که می‌خواهند تازه فیلمسازی را شروع کنند و بچه‌هایی که کار در سینما برای آنها جدی است، بسیار امیدوارترم تا کسانی که تجربه‌هایی زیاد در سینما دارند. البته این حرف کلی و بودار نیست و شاید مشام خبرنگاران بتواند آن را بودار جلوه بدهد!

وی ادامه می‌دهد: خیلی از جوانان نسل امروز تجربه‌های گذشته را دارند و با سیر تکاملی دنیا آشنا شده‌اند و جامعه امروز برای آنها ملموس‌تر است. من این نگاه آنها را خیلی دوست دارم و اشتیاقم برای کار کردن با جوانانی که فیلم اول می‌سازند بسیار زیاد است. جوانان امروز سینمای ایران نگاهی خلاقانه و نو دارند.

فروتن در پاسخ به این سئوال که آیا محدود بودن بخش عمده داستان "دیگری" به دو شخصیت اصلی چقدر در تصمیم او برای بازی در این فیلم موثر بوده می‌گوید: این سئوال خنده‌دار و غیر حرفه‌ای است. من 15 سال است نقش اول بازی می‌کنم و حالا هم همان راه را ادامه می‌دهم. البته نقش‌های کوتاهم را هم دوست داشته‌ام.

بازیگر تحسین‌شده سینمای ایران در پایان همکاری با مهدی رحمانی را در فیلم سینمایی "دیگری" تجربه‌ای خاص و بیادماندی توصیف می‌کند و می‌افزاید: حالا دیگر نگاه مهدی را قبول دارم و حاضرم در فیلم دوم او هم با جان و دل بازی کنم. البته اگر در آن فیلم برای من نقشی وجود داشته باشد!

میلاد مرادی‌نسب بازیگر نوجوان فیلم برای نخستین بار است مقابل دوربین 35 میلیمتری می‌رود. او که تجربه بازی در مجموعه تلویزیونی "مدرسه ما" را داشته، درباره بازی در "دیگری" می‌گوید: خیلی از بازی در تلویزیون سخت‌تر است. اما راهنمایی‌های آقای فروتن و آقای رحمانی باعث شد کار برایم آسانتر شود.

البته نکته جالب توجه برای میلاد این است که "دیگری" در فصل تابستان مقابل دوربین رفت و خللی در درس و مدرسه او به وجود نیاورد. اتفاقی که در مجموعه "مدرسه ما" به نوعی مشکل‌ساز شده بود: آنجا برایم معلم خصوصی گرفتند تا از درس و مدرسه عقب نیفتم. فکر نمی‌کنم در آینده همین راه را ادامه بدهم. دوست دارم درس بخوانم.

تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی