زیارتگاه های قرآنی

زیارت به معنای دیدار كردن و بازدید كردن است و در اصطلاح دینی،دیدار ازشخصی بزرگ و الهی،رفتن به بارگاه و مرقد‌های بزرگان دین،امام‌ها و امامزاده‌ها و ادای احترام به آنهاست.

همچنین،زیارتگاه به مكان‌هایی گفته می‌شود كه بدن‌های این بزرگان در آنجا دفن شده و مردم برای زیارت ایشان در این مكان‌ها حضور می‌یابند.

اما در برخی نقاط،بر خلاف آنچه كه مرسوم و مشهور است، زیارتگاه‌هایی نیز وجود دارد كه محل دفن شخصی نیست و نام امام یا امامزاده‌ای بر تارك آن نقش نبسته است. این زیارتگاه‌ها كه در گوشه و كنار كشور ما، در شهرها و روستاهای مختلف،وجود دارد، زیارتگاه قرآن است.اغلب ،در این زیارتگاه‌ها كه نام‌های جالب و زیبایی دارند،قرآن‌های خطی و دستنویسی وجود دارد كه گاه قدمت آنها به چند صد سال پیش می‌رسد.

محقق و نویسنده ارجمند،دكتر منوچهر ستوده می‌نویسد:«در گیلان به شش «زیارت دستخط» برخوردم كه شاید نظیر آنها را در سایر نقاط ایران نتوان یافت.در این گونه زیارتگاه‌ها،قرآنی عظیم و مطلاّ،با خطی خوش،در جعبه‌ای نگهداری می‌شود.برای این جعبه‌ها، صندوقی ساخته‌اند و آن را مانند مرقد راه یافتگان حق، زیارت می‌كنند.در برخی از این زیارتگاه‌ها،قرآن در جعبه‌ای بود و جعبه در بنایی چوبین و بلند كه زائران بدان دسترسی نداشتند و از پایین دیوار و پایه‌های بنا آن را زیارت می‌كردند.

نگارش این قرآن‌ها را نیز به بعضی امامان معصوم(ع) نسبت داده‌اند و در برخی موارد،برای این گونه قرآن‌ها، مسجدی نیز ساخته‌اند و این زیارتگاه در داخل مسجد قرار دارد

یكی از این زیارتگاه‌ها،در روستای سعید آباد شهرستان لنجان اصفهان است.قرآن خطی منسوب به امام علی(ع) از زمان صفویه تاكنون در این محل نگهداری شده و محل توجه و زیارت مردم است.

این قرآن چند سال پیش ربوده شد،اما هنگام فروش آن،سارقان دستگیر و قرآن مورد نظر در ماه‌رمضان 1373 ش به محل اصلی‌اش بازگردانده شد.

همچنین در یكی از روستاهای كردستان به نام «نُگل»قرآن خطی نفیسی با خط كوفی وجود دارد كه بر روی پوست آهو نوشته شده است و عده‌ای آن را مربوط به زمان خلیفه سوم و نوشته شده به دستور او می‌دانند.درباره علت نامگذاری این قرآن كه به «قرآن نُگل» معروف است،گفته‌اند:این قرآن در اثر توجه چوپانی به یك گل زیبا كشف شده است. وقتی چوپان،آن را از زمین بیرون می‌‌آورد،با چاله‌ای برخورد می‌كند كه صندوقچه‌ای در آن قرار داشته است و وقتی صندوقچه را باز می‌كند،با این قرآن روبرو می‌گردد.

این قرآن را «قرآن نُوگل» و مسجدی را كه به منظور احترام و نگهداری آن ساخته‌اند،«مسجد نوگل» نامیده‌اند. مردم منطقه اعتقاد زیادی به این قرآن داشته و در حل مشكلات و گرفتاری‌های زندگی خود از آن یاری می‌جویند.

اگر چه تلاشی برای كشف و ثبت این گونه زیارتگاه‌ها و توجهی جدّی به منظور حفظ آنها صورت نمی‌گیرد و ما از تعداد دقیق آن و تاریخچه پیدایش و ماندگاری آنها اطلاعی نداریم،اما نمونه‌ای از این تلاش را كه در كتاب ده جلدی «از آستارا تا استار آباد» در صفحات پراكنده آمده است و مربوط به زیارتگاه‌های قرآنی استان گیلان می‌باشد،پیش دید خوانندگان عزیز قرار می‌دهیم.

زیارت قرآن چماچای شفت

این زیارت دستخط در منطقه كوهستانی ـ جنگلی چماچای شهر شفت قرار دارد.بنای بقعه و مسجد قدیمی آن را خراب كرده و نوسازی كرده‌اند.این بقعه به نام‌های دیگری نیز مشهور است؛برخی آن را مزار «شاهزاده احمد» و برخی آن را «امامزاده نعمان» می‌نامند.رابینو این بقعه را به نام امامزاده نعمان خوانده و از قرآن كوفی آن كه در سال 1331هـ.ق در این بقعه وجود داشته و هنوز هم وجود دارد،یاد می‌كند.

این قرآن كه صفحات نخستین آن و یك صفحه از آخر آن افتاده است،با خط خوش نسخ بازنویسی شده است و آن را شیرازه بندی و صحافی كرده‌اند.قطر این قرآن،به هفت و نیم سانتیمتر می‌رسد.معروف است كه وزن این قرآن نه من است.احتمال می‌رود كه نعمان نیز تغییر شكلی از «نه من» باشد.

زیارت قرآن صیقلان تولم

در منطقه«صیقلان تولم» در مسجدی معروف به «مسجد آقاپیله قرآن»،به معنای مسجد قرآن بزرگ، قرآنی با ارزش و قدیمی وجود دارد كه مردم به زیارت آن می‌روند.مقداری از اوراق این قرآن به علت به هم خوردن شیرازه،پس و پیش شده است.این قرآن به خط كوفی بوده و بر سر ایات گل و بته‌های سبز و قرمز قرار دارد.

زیارت دستخط روستای كیجای كهدم

در كیجای كهدم قرآنی یافت می‌گردد كه می‌گویند توسط امام علی(ع) نگاشته شده است.تاریخ نگار، عبدالفتاح، در وقایع سال 998ق از این قرآن یاد كرده است و می‌نویسد:«كامران میرزا كهدمی به این قرآن،قسم یاد كرد كه به جمشید خان وفادار باشد،اما كامران بی‌ایمان استحكام عهود و مواثیق به قرآن مجید حمید كه دستخط مبارك و عنوان طراز صحیفه ولایت و نسخه دیباچه امامت اسدالله الغالب،امیرالمؤمنین بود… جز خیانت به او نكرد».رابینو نیز از این قرآن یاد كرده است.

زیارت دستخط در روستای كلام سر سیاهكل

این زیارتگاه،بنایی چوبین و دو طبقه می‌باشد و در محوطه‌ای وسیع كه درختان آزاد كهنسال بر آن سایه انداخته‌اند،قرار دارد.در ورودی بقعه تخته‌ای و ساده است كه به اطاق طبقه اول باز می‌شود.در داخل اطاق طبقه دوم،صندوقی چوبی وجود دارد.می‌گویند، قرآنی به خط امام زین العابدین(ع) در این صندوق جای دارد، ولی قرآنی نه چندان قدیمی،به خط نسخ متوسط در آن دیده می‌شود. قدیمی‌ترین تاریخ پشت قرآن،تولد یكی از فرزندان خانواده صاحب قرآن (مورخ 1208 ق) بوده است.نكته جالب اینكه گاهی،برای طلب باران در منطقه‌ای، صندوق قرآن را به بقعه‌ای در آن منطقه می‌برند و بدان توسل می‌جویند.

زیارت دستخط دهكده مالده لاهیجان

در این دهكده،قرآنی خطی (به خط كوفی) در داخل بقعه‌ای قرار دارد كه می‌گویند،به خط علی بن ابی‌طالب(ع) نگاشته شده،بنایی كه این قرآن در آن قرار دارد،به «دستخط امیرالمؤمنین(ع)» مشهور است.و آن،بنایی چوبین و دو طبقه می‌باشد كه صندوقی بزرگ در وسط آن و در داخل آن نیز صندوقی كوچكتر جای گرفته كه محل نگهداری قرآنی خطی می باشد.

منبع:پورتال نور