نوجوانان دیررس؛ نگران نباشید!
علل بلوغ دیررس و درمان آن
یكى از بحرانى ترین دوره هاى زندگى هر فرد، دوره بلوغ است. بلوغ مرحله اى از رشد است كه براى همه نوجوانان، اعم از پسر و دختر، خواه ناخواه حاصل مى شود.تعابیر مختلف دین پژوهان و روان شناسان از این دوره، حاكى از اهمیت و حسّاسیتى است كه آن ها براى پدیده بلوغ قائل اند. سمیلرز نوجوانى را دوران عدم انطباق، و سكولیانكورز آن را تب عقل، وس گوتهز آن را گره كور بین كودكى و پیرى، سشیلدرز آن را موجى خروشان در اقیانوس زندگى و استانلى هالز آن را تولد دوباره خوانده اند.
ژان ژاك روسو، بلوغ را ولادت دوم مى خواند. گویى نوجوان در آستانه ورود به دوره بلوغ با جهانى نو آشنا مى شود و دیگر باره متولد مى گردد و افق هاى جدیدى در برابر دیدگانش گشوده مى شود. تحول و تغییر و عدم ثبات در رفتار در این دوره به حدى است كه بعضى آن را زندگى تشنج آمیز و دوران منفى نامیده اند.
در دوران بلوغ، تحول و تغییر و عدم ثبات در رفتار به حدى است كه بعضى آن را زندگى تشنج آمیز و دوران منفى نامیده اند.
بلوغ وانواع آن
بلوغ دارای جنبه های مختلفی است و شامل بلوغ شرعى، بلوغ جسمى، بلوغ جنسى، بلوغ اجتماعى، بلوغ روانى و... میشود اما در این یادداشت سعی بر آن است که به جنبه های مختلف بلوغ دیررس پرداخته شود:
دوران بلوغ، زمانی است که بدن شما از شکل کودکی به شکل بزرگسالی رشد میکند. معمولاً رسیدن به دوران بلوغ از طریق تغییرات بدن، قابل درک است.
تغییرات جسمانی که در این دوران در نوجوانان رخ می دهد، به دلیل هورمونهای جنسی (تستوسترون در پسران و استروژن در دختران) است که توسط بدن، بسیار بیشتر از قبل، تولید میشود.
سن شروع و خاتمه دوران بلوغ در افراد مختلف بسیار متفاوت است. این دوران در دختران معمولاً بین 12تا 14 سالگی و در پسران بین 13 تا 15 سالگی اتفاق میافتد، هر چند ممکن است در بعضی افراد، زودتر یا دیرتر از این صورت گیرد.
امّا گاهی اوقات، فردی از این محدوده سنی عبور میکند بدون آن که هیچ نشانهای از تغییرات بدنی بروز دهد. به این پدیده، بلوغ دیررس گفته میشود. البته دیررسی بلوغ همیشه مساله نگران کننده ای نیست. گاهی ممکن است بنابه عللی دختر یا پسری حتی تا 18-17 سالگی هم به بلوغ نرسد بی آنکه عارضه ای در آنها به وجود آید.
آنچه دربلوغ دیررس باعث مشکل می شود، تصور نوجوان نسبت به خود است. پسرانی که بلوغ دیررس دارند غالبا احساس بی کفایتی و طردشدگی می کنند و شاید برای خود ارزش کم تری قائل شوند. دخترانی هم که بلوغ دیررس دارند، ممکن است در مورد رشد جسمانی خود دچار اضطراب و نگرانی شوند اما تاثیر روانی بلوغ دیررس در آنها کمتر از پسران است.
دلایل بلوغ دیررس
دلایل چندی برای بلوغ دیررس وجود دارد. غالباً این پدیده به زمینه خانوادگی بر میگردد. یعنی کسی که بلوغ دیررس دارد احتمالاً پدر و مادر، عموها، عمهها، داییها، خالهها، برادران یا خواهرانش هم بلوغ دیررس داشتهاند. به این پدیده درنگ سرشتی گفته میشود و معمولاً به درمان خاصی نیاز ندارد. این گونه نوجوانان نهایتاً به طور طبیعی رشد خواهند یافت، فقط کمی دیرتر از همسالان خود.
مشکلات پزشکی نیز میتواند باعث بلوغ دیررس گردد. افرادی که به بیماریهای مزمنی چون دیابت، اختلال غدد برون ریز، بیماری کلیه و یا حتی آسم مبتلا باشند ممکن است دوران بلوغ را از سنین بالاتری شروع کنند زیرا بیماری آنها، رشد بدنشان را مشکلتر میسازد. درمان مناسب و کنترل بهتر این بیماریها میتواند به جلوگیری از بلوغ دیررس کمک کند.
افرادی که دچار سوء تغذیه باشند نیز ممکن است دیرتر از کسانی که رژیم غذایی سالم و متعادلی دارند رشد یابند. برای مثال، نوجوانانی که دچار اختلال تغذیه بیاشتهایی عصبی هستند غالباً آنقدر وزن از دست میدهند که بدنشان نمیتواند به نحو مناسب رشد کند.
دخترانی که به صورت حرفهای ورزش میکنند نیز ممکن است دچار تأخیر در رشد شوند زیرا تمرینات شدید آنها را لاغر و نحیف میکند. بدن دختران قبل از ورود به دوران بلوغ ، نیازمند مقدار بخصوصی چربی است.
بلوغ دیررس به دلیل مشکلاتی در غدّه هیپوفیز یا غدّه تیروئید نیز میتواند باشد. این غدّهها هورمونهای مهم برای رشد بدن را تولید میکنند.
برخی افرادی که در زمان طبیعی، وارد دوران بلوغ نمیشوند، دچار مشکلات کروموزومی هستند. مشکلات کروموزمی میتواند با فرایند رشد طبیعی تداخل کند.
روش های درمان
خبر خوب این است که پزشکان معمولاً میتوانند به نوجوانانی که دچار بلوغ دیررس هستند کمک کنند که رشد طبیعیتری داشته باشند. بنابراین اگر نگران عدم رشد مناسب خود هستید از پدر و مادرتان بخواهید که از پزشک برایتان وقت بگیرند.
پزشک، علاوه بر انجام آزمایشهای جسمی، سابقه پزشکی شما را با پرسشهایی در مورد هرگونه عوارضی که داشتهاید، وضعیت سلامتی شما در گذشته، وضعیت سلامت خانوادگی، داروهایی که مصرف میکنید، حساسیتهایی که دارید و موضوعاتی از قبیل الگوهای رشد افراد خانواده، به دست میآورد. پزشک همچنین ممکن است برای بررسی تیروئید، هیپوفیز، کروموزومها و مشکلات دیگر، دستور آزمایش خون دهد. به دست آوردن «سن استخوان» با اشعه ایکس نیز به پزشک کمک میکند که به طبیعی بودن یا نبودن رشد استخوان شما پی ببرد.
در بسیاری از موارد، پزشک قادر خواهد بود که به شما اطمینان دهد که مشکل جسمی خاصی وجود ندارد و فقط دوره رشد شما کمی دیرتر از حدّ میانگین است.
اگر پزشک مشکلی را بیابد، احتمالاً شما را به یک متخصص غدّد درون ریز یا متخصص دیگری، برای آزمایشهای بیشتر، معرفی خواهد کرد.
برخی از نوجوانانی که دچار بلوغ دیررس هستند، حتی پس از آن که پزشک به آنان اطمینان داد که مشکل خاصی ندارند و وضعیتشان طبیعی است، دوران سختی را در انتظار فرا رسیدن بلوغ میگذرانند. در بعضی موارد، پزشکان ممکن است برای دوره کوتاهی (معمولاً چند ماه)، هورمونهای درمانی را تجویز کنند تا تغییرات دوران بلوغ آغاز گردد. معمولاً هنگامی که چند ماه بعد درمان متوقف شد، هورمونهای خود نوجوان، ادامه فرایند بلوغ را تکمیل خواهد کرد.
کنار آمدن با بلوغ دیررس
بسیار سخت است که فردی شاهد رشد دوستان و همسالانش باشد، در حالی که چنین چیزی در مورد خودش اتفاق نیفتاده باشد. ممکن است فکر کند که هرگز به آنها نخواهد رسید. همکلاسیهای مدرسه ممکن است با او شوخی کنند یا مسخرهاش کنند.
اگر احساس افسردگی میکنید یا درمدرسه و بین دوستان مشکلی در رابطه با تأخیر در رشدتان دارید، حتما بامشاور یا درمانگری که بتوانید مشکلتان را با او در میان بگذارید، صحبت کنید. این فرد میتواند به شما در کنترل احساساتتان کمک کند و راههایی را برای کنار آمدن با این مشکل به شما یاد دهد.
حتی هنگامی که پزشک یا پدر و مادر فرد به او اطمینان دهند که همه چیز عادی است، و حتی هنگامی که خود فرد هم چنین اعتقاد داشته باشد، باز هم در انتظار چیزی بودن که میتواند بر احساس فرد نسبت به خودش اثرگذار باشد، دشوار است.
اگر احساس افسردگی میکنید یا درمدرسه و بین دوستان مشکلی در رابطه با تأخیر در رشدتان دارید، با پدر و مادر خود، یا فرد دیگری که به او اعتماد دارید صحبت کنید و از آنان بخواهید که مشاور یا درمانگری را که بتوانید مشکلتان را با او در میان بگذارید، پیدا کنند. این فرد میتواند به شما در کنترل احساساتتان کمک کند و راههایی را برای کنار آمدن با این مشکل به شما یاد دهد.
پذیرش و کنار آمدن با بلوغ دیررس برای هر کسی میتواند دشوار باشد، امّا مشکلی است که معمولاً قابل حل است. و به یاد داشته باشید که در اغلب موارد نهایتاً به همسالان خود خواهید رسید.
منابع
نشریه با معارف اسلامی آشنا شویم ، شماره 52
پیک تندرستی
هفته نامه سلامت
تنظیم برای تبیان- مریم عطاریان
مقالات مرتبط