10جمله قصار از شهید مدرس

دولتهای مستعمره جوی اروپا از سه قرن پیش برای استعمار ممالك شرق كمر همت بستند و اكثر ملل شرق را خواه از لحاظ سیاسی و اقتصادی و خواه از لحاظ اجتماعی به اسارت درآوردند و از میانه‌ی ملت‌های آسیای وسطی قومی كه در مقابل بیگانه مقاومت ورزید و خود را لقمه‌ی چرب اما پر از خار و خس نشان داد ملت ایران بود...

عاقل تا بصیرت پیدا نكند، سزاوار نیست صحبت كند. (1)

***

خداوند دو چیز را به من نداد یكی ترس و دیگری طمع، هركس با مصالح ملی و امور مذهبی همراه باشد، من هم با او همراهم و الا فلا.( 2)

***

فردی چون من كه عمامه‌اش بالش و عبایش روانداز او است و به لبی نان قانع است هر كجا رود به راحتی زندگی برایش میسر و راحت است.( 3)

***

برای پیشبرد مقاصد خودمان نباید از سلاح برنده دین و تبلیغات مذهبی استفاده نمود. چون اگر با شكست مواجه شویم، ‌اعتقادات مردم متزلزل می‌شود.( 4)

***

رضاخان به وسیله‌ی مأموری پیغام داده بود كه من دخالت در سیاست نكنم و به عتبات بروم. گفتم: به رضاخان بگو، مدرس گفت: من وظیفه خود را دخالت در سیاست می‌دانم اینجا هم جای خوبی است و به من خوش می‌گذرد. ترا روزی انگلیسی‌ها كنارت گذاشته و به جایی پرتاب می‌كنند، اگر قدرت داشتی و توانستی بیا همین‌جا هر چه باشد بهتر از تبعید‌گاهها و زندانهای خارج از ایران است ولی می‌دانم كه من در وطنم به قتل می‌رسم و تو در غربت و سرزمین بیگانه خواهی مرد.( 5)

***

اختلاف من با رضاخان بر سر كلاه و عمامه و این مسائل جزئی نیست. من در حقیقت با سیاست انگلستان كه رضاخان را عامل اجرای مقاصد استعماری خود در ایران قرار داده مخالفم. من با سیاستهائی كه آزادی و استقلال ملت ایران و جهان اسلام را تهدید می‌كند مبارزه می‌كنم و راه و هدف خود را هم می‌شناسم. در این مبارزه هم پشت سر خود را نگاه نمی‌كنم كه شما یا كسان دیگری مرا همراهی می‌كنند یا نه، لازمه‌ی مبارزه در این راه از خودگذشتگی و فداكاری است.( 6)

***

اگر واقعاً غرض این است كه چیزی كه مملكت ما را خراب كرد، مسلمین را كم كرد، فواحش را زیاد كرد، فقیر را در مملكت ما زیاد كرد را می‌‌خواهید بیائید و رفع كنید و می‌خواهید خدمت به ملتتان بكنید ببینید كجا عیب دارد همان جای معیوب را رفع كنید. مفاسد نوعیه رافع نوعیه می‌خواهد. كتك زدن و جریمه كردن رافع فساد نمی‌شود.( 7)

***

دولتهای مستعمره جوی اروپا از سه قرن پیش برای استعمار ممالك شرق كمر همت بستند و اكثر ملل شرق را خواه از لحاظ سیاسی و اقتصادی و خواه از لحاظ اجتماعی به اسارت درآوردند و از میانه‌ی ملت‌های آسیای وسطی قومی كه در مقابل بیگانه مقاومت ورزید و خود را لقمه‌ی چرب اما پر از خار و خس نشان داد ملت ایران بود.( 8)

***

«هی به من گفتند جهت مخالفت شما (با قرارداد 1919) چیست؟ كدام یك از موادش بد است ما آن را تغییر بدهیم. من گفتم من سیاسی نیستم، نمی‌دانم. ما رجال سیاسی خیلی داریم، باید به آنها رجوع كرد... لیكن اگر كسی خوب بررسی می‌كرد و روح قرارداد را می‌فهمید، دو چیز استنباط می‌كرد و آن این بود كه ایران تمامش مال ایرانی است... فقط این قرارداد در دو چیزش دیگری را شركت می‌داد: یكی پولش، یكی قوه‌اش. این روح قرارداد بود و اختصاص به ما هم ندارد، متحد‌المال تمام دنیاست.»( 9)

***

در رژیم نوی كه نقشه آن را برای ایران بی‌نوا طرح كرده‌اند نوعی از تجدد به ما داده می‌شود كه تمدن غربی را با رسواترین قیافه تقدیم نسل‌های آینده خواهند نمود. مدنیت مغرب و معیشت ملل مترقی را در رقص و آواز و دزدی‌ و بی‌عفتی‌ و مفاسد اخلاقی دیگر خواهند شناخت، مثل آنكه آن چیزها لازمه متمدن بودن است.( 10)

***

پانوشت‌ها:

1. از اظهارات مدرس در اولین نطق او در مجلس، صورت مذاكرات مجلس شورای ملی، دوره دوم.

2. مدرس شهید، نابغه ملی ایران، علی مدرسی، انتشارات بدر، اصفهان 1357.

3. مدرس قهرمان‌ آزادی، حسین مكی، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، تهران 1358.

4. مدرس، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، علی مدرسی، تهران 1366، ج 1.

5. همان مآخذ، بخش خاطرات

6. مآخذ شماره 2 و 4.

7. صورت مذاكرات مجلس شورای ملی ـ دوره ششم.

8. مختصری از زندگانی سلطان‌احمد شاه قاجار، حسین مكی و زندگی احمد شاه قاجار، رحیم‌زاده صفوی و مأخذ 2 و 4.

9. صورت مذاكرات مجلس شورای ملی، ‌دوره پنجم

10. مآخذ شماره8.

فصلنامه «یاد» ، ‌شماره 24

منبع : سایت الف