اصولی برای برنامه ریزی

در پاسخ به اینک چرا باید در کارها «برنامه ریزی» نمود باید نگاهی به هستی شناسی انسان کنیم تا اهمیت و ضرورت این موضوع پیش از پیش آشکار گردد.

1- براساس مبانی قرآن کریم و حکمت اسلامی، جهان را خالقی است خدا نام که کمال مطلق و نامحدود است. و همه اشیا عالم به سوی او در حرکتند یعنی حرکت به سوی کمال.

2- انسان مخلوق خدا، عاشق او و در حرکت به سوی اوست. قرآن می فرماید:

يَا أَيُّهَا الإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ (إنشقاق/6)

این حرکت در ذات انسان نهفته شده است. زیرا او موجودی کمال طلب و مطلق جو است و به هر چیزی که می رسد پاسخ گوی نیاز واقعی او نیست از این رو همواره در پی یافتن بهترین ها برای خود است. از این رو جز نامحدود که همان خداوند است انسان را هدفی نیست. بنابراین راه درازی را در پیش روی خود دارد.(1)

3- اما امکانات انسان بسیار کم است و مهمترین آنها سرمایه زمان و عمر است. اگر انسان را عمری دراز بود شاید می توانست مسیر حرکت را به طور دلخواه می پیمود اما چه باید کرد که مرگ و هجرت از دار دنیا، امری مقدّر و مکتوم است

هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلاً وَأَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ ثُمَّ أَنْتُمْ تَمْتَرُونَ(انعام/2)

وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلا يَسْتَقْدِمُونَ(اعراف/34)

بنابراین ما هستیم و راه بی نهایت.

4- در برخورد با این تعارض میان هدف نامحدود با امکانات محدود باید به انتخاب و گزینش دست زد یعنی براساس هدف استفاده بهینه از سرمایه ها و امکانات شود. و این امر محقق نمی شود مگر با برنامه ریزی.

5- در اهمیت برنامه ریزی گفته اند: برنامه ريزي، يكي از لوازم اساسي مديريت و مهمترين وظيفه هر مدير و يا سازمانى است كه با منابع محدود سعى در نيل به اهداف مشخص دارد.

6- این معادلات در زندگی طلبگی - که بر پایه تحصیل و تهذیب شکل گرفته - از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که او نه تنها باید این مسیر را خود به تنهایی بپیماید بلکه باید با کسب ابزار متناسب، جامعه را نیز به راه بیاندازد و این مسیر را با آنها بپیماید. بنابراین از درس خواندن تا تهذیب و مطالعه و نگارش باید براساس برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت تنظیم گردد. تا زمینه موفقیت فردی و کارآمدی اجتماعی را به دست آورد. بی شك انجام اين رسالت خطير نيازمند برنامه ريزي بلند مدت، بازبيني اقدامات پيشين، نوآوري و ارائه برنامه‌هاي توام با ايده‌هاي نو مي‌باشد تا ضمن اثر بخشي بيشتر، از سرمایه طلبگی به عنون يك فرصت بهره برداري گردد.

7- نکته مهم در برنامه ریزی توجه به تنوّع برنامه ها بر حسب افراد و انعطاف پذیر بودن آن است. از آنجا که افراد دارایی، امکانات و استعدادهای مختلفی دارند و حالات متفاوتی در زمانهای مختلف بر انسان عارض می گردد و همچنین همه امور در اختیار انسان نیست و هر لحظه امکان وقوع امور غیر برنامه ریزی شده ممکن است و نیز انسان از آن رو که فردی زندگی نمی کند و ذو جهاتِ فردی و اجتماعی است و باید وظایف خانوادگی و اجتماعی را انجام دهد. باید به تنوّع و انعطاف برنامه ها توجه داشتن باشد تا با مشکلات اساسی مواجه نگردد که منجر به ترک برنامه ریزی شود.

8- برنامه ريزي، نوعي مهارت است که با تجربه و پشتکار قوت مي يابد. بنابراین باید با اصول برنامه ريزي تحصيلي آشنا شد و آنها را در عمل تجربه کرد.

9- يک برنامه ي تحصيلي مناسب بايد داراي ويژگي هاي خاصي باشد و اين توانايي را داشته باشد که افزون بر برنامه ريزي و کنترل عملکرد، نقاط ضعف و قدرت را به درستي نشان دهد و با ايجاد انگيزه ي لازم، راه اصلاح و پيشرفت را فراهم سازد.(2)

نوشته سید مهدی موسوی گروه حوزه علمیه

تنظیم برای تبیان حسن رضایی گروه حوزه علمیه

...................

1- مرتضی مطهری، فطرت، تهران، صدرا، 1375، ص45.

2- روش هاي يادگيري و مطالعه، علي اکبر سيف، تهران: نشر دوران، 1376، ص62.