شب دلهره رسید

حتماً تا به حال درباره تاریخچه چهارشنبه سورى مطالب متعددى خوانده اید. مجموعه آئین هاى نوروزى از «جشن سورى» (چهارشنبه سورى) آغاز مى شود و با آئین «سیزده بدر» به سرانجام مى رسد. از آئین هاى جشن سورى مى توان بوته افروزى، آب پاشى و آب بازى، فالگوش نشینى، قاشق زنى، كوزه شكنى، فال كوزه، آش چهارشنبه سورى، آجیل مشكل گشا، شال اندازى، شیر سنگى را نام برد. اما امروز چهارشنبه سورى براى99 درصد مردمى كه در ایران زندگى مى كنند، رسمى متفاوت از رسوم باستانى دارد: تق… تق… بوم!!انواع ترقه كه بیشتر محصول كشور چین است در آخرین ماه سال توسط قاچاقچیان وارد كشور مى شود. با افزایش مهاجرت به پایتخت و ایجاد شغل هاى كاذب، هر سال دستفروشان بیشترى به فروش مواد محترقه روى مى آورند. استقبال بسیارى از مردم از ترقه بازى در چهارشنبه سورى باعث تشویق قاچاقچیان، تولیدكنندگان و عوامل فروش این محصول خطرناك مى شود. بسیارى از والدین براى شادكردن فرزندانشان ترقه مى خرند. هر سال محصولات ترقه اى جدیدتر با صدا و امكانات بیشتر وارد بازار مى شود.

از زمان رواج فرمول «اكلیل سرنج» هر سال بر آمار خسارات مالى و جانى شب چهارشنبه پایان سال افزوده مى شود. در سال ۱۳۷۹ در تهران ۴۴ نفر هنگام تهیه مواد محترقه انفجارى دچار سوختگى شدند كه از این میان ۲۴ نفر بین ۱۶ تا ۱۹ سال سن داشتند. در این سال ۳۸ نفر كه مواد را پرتاب كرده بودند دچار حادثه شدند كه این تعداد در سال ۱۳۸۰ به ۴۷ نفر رسید. خسارات ناشى از انداختن و پرتاب مواد محترقه، ساختن و تركیب مواد، نگهدارى و جاسازى نادرست مواد منفجره در سال هاى اخیر آمار متغیرى داشته است:سال ۷۹ ، 61 مورد، سال ۸۰ ، ۵۸ مورد، سال ۸۱ ، ۴۰ مورد،سال ۸۲ ،29 مورد. در سال هاى گذشته بیشترین خسارات وارده، براى واحدهاى مسكونى ثبت شده است كه در سال ۸۲ ، ۵۸ درصد را به خود اختصاص داد. رشد خسارات و تلفات شب چهارشنبه پایان سال دو علت مهم دارد:

- تخلیه هیجان در چهارشنبه سورى

- آشنانبودن شهروندان با «حادثه».

خیلى از پدر و مادرها براى فرزندانشان ترقه مى خرند و یا خود بچه ها اقدام به تهیه این مواد مى كنند. گاهى فروشندگان مواد محترقه دانش آموزانى هستند كه در مقاطع مختلف مواد را توزیع مى كنند. مسئولین مدارس ذكر شده در طول روز به طور ناگهانى از كلاس ها بازدید كرده و دانش آموزان را مى گردند. گاهى نیز مى توان خودروى پلیس را مقابل مدارس مشاهده كرد. هر سال در چنین روزهایى برخى شبكه هاى فارسى زبان ماهواره اى با ایجاد جنگ روانى مردم را به اصطلاح به برگزارى هرچه باشكوه تر مراسم شب چهارشنبه سورى دعوت مى كنند. یكى از ناراحتى هاى جوانان این است كه تفریح ندارند. بخشى از این تفریح، هیجان است. با این كه ورزش هاى جدید و هیجان انگیزى در كشور در حال رشد است اما گران بودن این ورزش ها باعث مى شود كه تنها قشر طبقاتى خاصى از جوانان به آن جذب شوند. تماشاى صحنه واژگون شدن یك خودرو پراید در اتوبان مدرس، براى بیننده ایرانى بسیار جذاب تر از تماشاى صحنه تصادف یك اتومبیل لینكلن در خیابان هاى شیكاگو است. ساخته شدن فیلم هاى مهیج در كشور، به علت به تصویركشیدن فضا، مكان، موقعیت و آدم هاى ایرانى و هموطن، رابطه مستقیمى با تخلیه حدودى هیجان شهروندان دارد. جوانان و نوجوانانى كه صداى انفجار و هیجان را دوست دارند، شب چهارشنبه سورى را به عنوان مناسب ترین فرصت براى انجام كارهایى كه نمى توان در364 روز دیگر سال انجام داد انتخاب مى كنند. بسیارى از قربانیان چهارشنبه سورى مردمى هستند كه براى تماشا در كوچه و خیابان مى ایستند. سنگ هاى داخل نارنجك پس از انفجار مانند تركش عمل مى كنند كه تاكنون عده اى از شهروندان بینایى خود را به همین علت از دست داده اند. صداهاى مهیب انفجار تاكنون باعث سقط جنین مادرانى شده است كه در خانه مشغول استراحت بوده اند. خیلى از مردم از دوران جنگ تحمیلى و بمباران خاطرات ناراحت كننده اى دارند و در چهارشنبه سورى دچار فشار عصبى مى شوند. هر سال خسارات زیادى به خاطر اصابت نارنجك به تابلوهاى راهنمایى و جهت یاب متوجه سازمان ها مى شود. در چهارشنبه پایان سال بسیارى از كوچه و خیابان ها و معابر توسط جمعیتى كه آتش روشن كرده اند مسدود مى شود. از ماه ها قبل بعضى ها هر چیز قابل اشتعالى در انبارى خانه خود دارد، براى شب چهارشنبه سورى كنار مى گذارند. اتومبیل هاى رها شده و خاك گرفته داخل كوچه ها آتش زده مى شوند. دست اندازهاى پلاستیكى خیابان ها به خاكستر تبدیل مى شوند. تا ساعت ها پس از پایان مراسم چهارشنبه سورى، خاكستر مبل و تشك و كاغذ روزنامه و جعبه هاى میوه در وسط خیابان ها و كوچه ها دود مى كند. در میان صداى مهیب نارنجك و ترقه هاى كوچك ، گوش ما سوت مى كشد. بعضى ها هم این وسط دوست دارند چهارشنبه سورى را حین اتومبیل سوارى در شهر تماشا كنند. آمبولانس ها و كامیون هاى آتش نشانى در ترافیك گرفتار مى شوند. در بزرگراه و خیابان و كوچه و حیاط و پاركینگ و پاسیو صداى تق تق مى آید. هركسى دوست دارد در ترقه بازى آن شب سهمى داشته باشد. واحد مركزى خبر به سراغ تصاویر آرشیوى سال هاى پیش مى رود و مصاحبه با مصدومین را پخش مى كند، مادرها نچ نچ مى كنند و با انگشت اشاره صفحه تلویزیون را به فرزندانشان نشان مى دهند و مى گویند: «ببین نى نى اوخ شده!» روزنامه ها و خبرگزارى ها و وبلاگ ها درباره خطرهاى استفاده از مواد محترقه گزارش و مطلب و عكس منتشر مى كنند. ما حادثه را نمى شناسیم. فكر مى كنیم كه حادثه براى دیگران رخ مى دهد و نه ما.

منبع : روزنامه شرق 20/12/83