تبیان، دستیار زندگی
و جلوگیری از بروز حرکات نابهنجار با ناهنجاری های موجود در محیط های ورزشی باید به صورت منطقی، خردمندانه و علمی برخورد کرد، چه بسا پاره ای تدابیر نامناسب نه تنها جو مسابقات و تماشاگران را بهبود نمی بخشد بلکه باعث بروز تشنج و د...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

راه های تخلیه روانی تماشاگران و جلوگیری از بروز حرکات نابهنجار

با ناهنجاری های موجود در محیط های ورزشی باید به صورت منطقی، خردمندانه و علمی برخورد کرد، چه بسا پاره ای تدابیر نامناسب نه تنها جو مسابقات و تماشاگران را بهبود نمی بخشد بلکه باعث بروز تشنج و درگیریهای حاشیه ای نیز می گردد.

بنابراین در درجه اول باید تماشاگران موجود در محیط های ورزشی را از نظر خصایل عرفی، اجتماعی و روان شناختی مورد بررسی دقیق و بازبینی دقیق قرارداد و بر مبنای شناخت درست نسبت به آنان برای رفع ناهنجاریها تلاش نمود.

واقعیت این است که تماشاگران فوتبال یا هر رشته ورزشی دیگر جزیی از افراد موجود در جامعه اند بنابراین نمی توان تماشاگران را از سایر افراد جامعه تفکیک نمود و حکم آنان را از بقیه مردم کاملاً جدا دانست.

برخی بر این عقیده اند که تماشاگران فوتبال از جمله آدم های بی ادب و بی تربیت جامعه هستند که برای تخلیه خود مأمنی جز استادیوم پیدا نمی کنند به همین خاطر فضای ورزشگاه همیشه آلوده به شعارهای ضداخلاقی است.

دیدگاه فوق به لحاظ حکم مطلق و عام خود، دیدگاه صحیحی نیست. درست است که برخی از تماشاگران فوتبال از فرهنگ فردی و اجتماعی بالایی برخوردار نیستند، ولی این امر در مورد همه تماشاگران قابل پذیرش نیست.

نکته جالب توجه در این زمینه آن است که همیشه تماشاگرانی که به قول برخی از افراد در زمره بی ادب ترین افراد جامعه هستند، در برخی از مسابقات نه تنها به حرف های رکیک و حرکات نابهنجار روی نمی آورند، بلکه با متانت و ادب صرفاً به تماشای مسابقه می نشینند و پس از پایان مسابقه نیز صرف نظر از نتیجه به دست آمده، بدون جنجال محیط استادیوم را ترک کرده، به خانه های خود باز می گردند.

نمونه بارز این مسئله بازی تیم ملی فوتبال ایران با آلمان بود. این بازی بدون حرکات نابهنجار تماشاگران برگزار شد و مشکلات حاشیه ای خاصی را به دنبال نداشت.

واقعاً دلیل این مسئله چه بود؟ چرا تماشاگران در برخی از مسابقات از نظر حرکات زشت و نابهنجاری های فرهنگی سنگ تمام می گذارند ولی در برخی از مسابقات، جو فرهنگی حاکم بر مسابقه خوب و مطلوب است؟

حقیقت این است که برخی از افراد ورزشی با گروه های وابسته به مجموعه های ورزشی یا برخی از افرد که به نحوی منفعت خود را از جهات گوناگون در بروز تشنج می بینند، با استفاده از عوامل خود زمینه را برای اهانت فحاشی و حرکات قبیح و غیرفرهنگی فراهم می کنند و از این طریق برخی از تماشاگران احساساتی را در اثر غلبه نوعی احساس جمعی مشترک با خود همراه کرده، بر دامنه هنجار گریزیهای موجود اضافه می کنند.

بسیاری از این تماشاگران – که در محیط های ورزشی به حرکات ضداخلاقی بروی می آورند – تحت تأثیر حس جمعی و جو گروهی از مرز هنجاری های معمول و متعادل گذشته، به سوی نابهنجاری های مختلف روی می آورند، این افراد اگر در این جو قرار نگیرند، اکثراً به سوی رفتارهای مزبور گرایش نمی یابند.

چندی پیش پس از انجام یکی از مسابقات لیگ برتر در ستون خوانندگان یکی از روزنامه های ورزشی مطلبی را مشاهده نمودم که برایم بسیار جالب توجه بود. یکی از تماشاگران فوتبال که برای تماشای مسابقه فوتبال در استادیوم حضور یافته بود، تحت تأثیر شرایط ایجاد شده در روزشگاه به یکی از فوتبالیست های معروف کشور اهانت کرده بود و نسبت به ایشان فحاشی کرده بود، اما بعداً پشیمان شده و از طریق زنگ زدن به صفحه خوانندگان روزنامه از عمل خود ابراز پشیمانی نموده و از ایشان درخواست عفو بخشش نمودند.

مطمئناً تماشاگر مزبور و افراد مشابه ایشان به خوبی می دانند که کار درستی انجام نداده اند، ولی تحت تأثیر جو هیجانی منفی موجود در ورزشگاه، بدون توجه به درستی یا نادرستی عمل خود، به رفتارهای ضداخلاقی روی آورده اند.

چرا فردی که در عمق وجدان و ضمیر آگاه خویش به زشتی و نادرستی رفتار و عمل خود واقف است، ولی با این وجود دست به چنین کارهایی می زند؟

بنابراین باید به دنبال علت گشت چرا که رفتارهایی غیراخلاقی و ضد فرهنگی برخی از تماشاگران فقط یک «معلول» است که می تواند از علتهای گوناگونی نشأت گرفته باشد. از این رو برای این که معلول را از بین ببریم باید علت آن را بشناسیم چون بدون شناخت علت، از بین بردن معلول به هیچ وجه امکان پذیر نیست. قبل از این که به بیان برخی از علتها بپردازیم باید به این حقیقت اذعان نمود که به حد صفر رساندن نابهنجاریهای تماشاگران محیط های ورزش اگرچه آرمان هر جامعه ارزشمنداری است اما این نابهنجاریهای رفتاری تماشاگران امری طبیعی بوده و تابعی ازهنجار گریزیهای موجود در جامعه می باشد و این غیرمنطقی است که جامعه محدود تماشاگران ورزشی چیزی کاملاً جدا و متمایز از جامعه بزرگتر یعنی اجتماع بیرون باشد. اصلاً بحث ما بر همین پایه است؛ بحث ما این است که همان طور که در اجتماع بیرونی نوعی تعادل رفتاری و هنجاری وجود دارد در بین جمع محدود تماشاگران نیز این تعادل باید به طور نسبی برقرار باشد در حالی که در پاره ای موارد این گونه نیست و برخلاف روال طبیعی سطح و میزان هنجار گریزیهای تماشاگران به حد قابل توجهی افزایش می یابد که حالت نامتعادل و افراطی به خود می گیرد؟

براستی چرا این گونه است و علت این امر چیست؟

زندگی در محیط های بزرگ شهری و توأم با شلوغی و دردسرهای مختلف، آثار روحی وروانی نامطلوبی بر روی افراد مختلف موجود در جامعه می گذارد، زندگی در دنیای امروز با تضادها و تناقضات گوناگون همراه است انسان در این محیط از یکسو با محیط بیرون خود درگیر است و مشکلات بیرونی را در ظرف درون خود می ریزد و از این طریق به انباشت فشارهای درونی و تبعات ناشی از آن کمک می کند و از سوی دیگر در درون خود نیز به دلیل خواسته های متفاوت و متعارض و مشخص نبودن دورنمای خواستها و آرمانهای فردی یا گروهی و ... دچار مشکل یا بحران است.

همه این مسایل بر روی وجود حساس انسان تأثیر می گذارد. افراد مختلف موجود در جامعه بر ای حل این مشکلات و فشارهای بیرونی و درونی به مکانیسم ها و روشهای مختلفی متوسل می شوند و با استفاده از این روشها فشاردرونی خود را تخلیه می کنند.

تخلیه روانی برای کلیه افراد موجود در جامعه امری ضروری و اجتناب ناپذیر است به گونه ای که بدون وجود فرآیند تخلیه روانی حتی حیات و سلامتی انسان در معرض خطر قرار می گیرد.

اگر تخلیه روانی با استفاده از روشهای مثبت و متعارف انجام شود نه تنها از میزان تشنجات اجتماعی کاسته می شود بلکه میزان سلامت اجتماعی و بهزیستی افراد جامعه نیز افزایش می یابد ولی با این وجود مشکل اصلی کار در تخلیه روانی به روشهای نامتعارف یا غیراخلاقی است.

بنابراین در مورد تماشاگران نیز باید روش و جهت مکانیسم تخلیه روانی آنان را اصلاح نمود؛ اگر مکانیسم تخلیه روانی تماشاگران اصلاح شود تماشاگران به جای این که به روشهای نامناسب روی بیاورند از طریق راهها و روشهای مثبت فشارهای روانی انباشته در درون خود را آزاد نموده ، با فراغ بال و آرامش خاطر به تماشای مسابقات می نشینند و از این طریق با ایجاد یک جو مثبت در ورزشگاه به سالم سازی فضای روانی ورزشگاه و در نهایت رشد و توسعه ورزش کمک می کنند. دکتر ارنست ساراسون استفاده از روشهای هیجان گروهی را در محیط های پرجمعیت لازمه تخلیه روانی و آرامش اجتماعی می داند بنابراین در مورد تماشاگران فوتبال نیز می توان از این روشها استفاده کرد به عنوان مثال مسئولان هر یک از تیمهای شرکت کننده در لیگ برتر فوتبال می توانند با استفاده از کانون هواداران و افراد صاحب نفوذ در بین تماشاگران تیم خودی، گروه ها و اشخاص معینی را در بین تماشاگران مزبور قرار داده که با استفاده از شعارها و رفتارهای مثبت هیجانی، شور و شعف خاصی را به جمع تماشاگران انتقال داده، حمایت و همکاری و همراهی تماشاگران را نیز در تکرار این شعارها یا پاسخ دادن به آنها موجب شوند.

اگر جو موجود بین تماشاگران یک تیم به سمتی جهت دهی شود که تماشاگران انرژی موجود در درون خود را به جای تخریب و اهانت به تیم حریف در زمینه تشویق تیم خودی صرف کنند هم فضای ورزشگاه ها از وضعیت فعلی خارج می شود و هم تیمهایی که دارای تعداد هواداران بیشتری هستند در گردونه رقابتها بهتر و مطلوبتر عمل می کنند چرا که با تشویق های مثبت و هیجانی تماشاگران خودی به طور طبیعی بازیکنان سینگنالهای مثبتی را دریافت می کنند که باعث سعی و تلاش بیشتر آنها و در نهایت بهبود راندمان تیمی می شود.

این که گروه های مورد بحث از چه شعارها یا عباراتی استفاده کنند باید توسط گروه های کارشناسی مخصوصی در باشگاه ها مورد بررسی قرار گیرد و با ایجاد هماهنگی بین این افراد زمینه همراهی هر چه بیشتر تماشاگران فراهم شود.

با استفاده ازروش فوق یا روشهای مشابه دیگر زمینه مشارکت فعال تماشاگران در پیروزی ها و موفقیت های ورزش تیم های بیشتر فراهم می شود و از این طریق هزینه های باشگاه در زمینه به کارگیری گروه های مورد بحث نیز تأمین می گردد.

وقتی که تماشاگران یک تیم به جای تشویق تیم خودی به کارهای حاشیه ای، اهانت به داور، بازیکنان حریف و ... مشغول باشند انرژی مثبتی که باید از سوی هواداران به بازیکنان انتقال یابد، به درستی انتقال نمی یابد و نوعی گسست یا جدای بین تماشاگران و تیم محبوبشان ایجاد می شود که نتیجه آن عدم بهره گیری تیم از وجود خیل عظیم تماشاگران است و ضرر مستقیم آن بیشتر متوجه تیم خودی خواهد بود تا تیم حریف.

تماشاگری که به خود اجازه بدهد در فرایند منفی و نامتعادل تخلیه روانی علیه تیم حریف اقدام یا فحاشی کند در صورت نتیجه نگرفتن تیم خودی نیز در اواخر بازی علیه آن اقدام نموده به فحاشی و هتک حرمت روی خواهد آورد.

یکی دیگر از راههای جذب تماشاگران و نیز تخلیه روانی استفاده از مکانیزم موزیکال است. در مکانیزم موزیکال به روشهای مختلف می توان اسباب شادی و هیجان مثبت تماشاگران را فراهم نمود و از آنان در جهت سالم تر کردن محیط ورزش استفاده کرد.

مکانیزم موزیکال هم به صورت زنده و مستقیم قابل اجراست و هم به صورت غیرمستقیم.

استفاده از روش موسیقایی یا موزیکال باید به گونه ای باشد که حس همراهی و جمع گرایی تماشاگران را تقویت و آنان را در هالی ای از شور و شعف قرار دهد.

علاوه بر این نغمه های موزیکال مورد استفاده در محیط های ورزشی باید به نحوی باشد که از هر گونه سینگنال های اضطراب زا یا هیجانات تند به دور بوده، بیشتر خاصیت آرام بخشی (RELAXATION) داشته باشد.

ویژگی دیگری که باید به آن توجه داشت این است که نوع نغمه مورد استفاده با موقعیت و شرایط حاکم بر مسابقه، تیم های حریف، شهر محل برگزاری مسابقه و ... تناسب داشته با ساختار عرفی حاکم بر جامعه ذیربط نیز سازگاری داشته باشد.

اگر نغمه های موسیقایی مورد استفاده با ساختار عرفی یا اجتماعی جامعه به مفهوم عام و خاص تناسب نداشته باشد سبب بروز مسایل و مشکلات حاشیه ای خواهد شد و در بروز تنش یا تشنج نیز مؤثر خواهد بود.

برای این که تأثیر نغمه یا ملودی مورد استفاده بیشتر شود باید دارای ویژگی های ذیل باشد.

1- خاصیت تداعی گری(REMEMBERING):

یکی از ویژگی های مثبتی که می تواند در میزان تأثیر نغمه اثر داشته باشد ویژگی یادآورندگی است. به بیان دیگر نغمه ها باید به گونه ای باشد که خاطرات مثبت و مسایل مثبت هیجانی را در ذهن افراد تداعی کرده، از تداعی مسایل منفی یا تشنج زا جلوگیری کند.

2- جذابیت(ATTRACTIONS)

جذابیت یکی از عناصر مهم کنش های موسیقایی است. جذابیت اصولاً موضوع مطلقی نیست بلکه امری کاملاً نسبی است. بر این اساس نغمه ای از جذابیت برخوردار است که اکثریت نسبی تماشاگران را تحت تأثیر قرار داده، مجذوب خود سازد.

بدیهی است هر چه میزان جذابیت نغمه بیشتر باشد بر میزان تأثیر آن نیز افزوده می شود و بین سطح جذابیت با مقدار تأثیر آن رابطه متقابل وجود دارد.

اگر یک موسیقی خاص فاقد جذابیت ای لازم باشد نه تنها در بهبود وضعیت ورزشگاه مؤثر نخواهد بود بلکه اسباب تنفر افراد را نیز فراهم آورده، خاصیت دفعی پیدا می کند.

3- تناسب قطعات موزیکال:

اگر قطعات موزیکال مورد استفاده در ورزشگاه با یکدیگر تناسب نداشته باشند میزان تأثیر گذاری کار بسیار پایین می آید. بنابراین برای ایجاد تناسب بین قطعات موزیکال باید به حال و هوای حاکم بر هر نغمه با نغمه های قبل و پس از آن توجه داشت و از تنظیم بی هدف قطعات خودداری کرد.

قطعات موزیکال از نظر نوع ریتم حاکم بر کل اثر نیز باید دارای هماهنگی باشد، ریتم بسیار تند اثر هیجانی منفی خواهد گذاشت و در بهبود و روانی ورزشگاه تأثیر چندانی نخواهدداشت و ریتم کند و بسیار ضعیف نیز به دلیل ایجاد حس سکون و رخوت باعث توجه نکردن تماشاگران و حتی نفرت آنان خواهد شد.

4- بلندی یا کوتاهی صدا:

صدای پخش شده در ورزشگاه باید به گونه ای باشد که برای همه تماشاگران قابل فهم و دریافت باشد به عبارت دیگر صدای بسیار پایین فاقد تأثیر بوده و صدای بسیار بلند نیز تأثیرات مخرب عصبی داشته، باعث بروز تشنج و مسایل حاشیه ای می گردد.

صداهای بسیار بلند علاوه بر گوشخراش بودن و عصبی کردن افراد سامانه روانی افراد را نیز تحت تأثیر قرار داده، سبب بروز نوعی اضطراب و استرس نیز می شود و در بروز حرکات خشن توسط تماشاگران تأثیر داشته، خاصیت کاتالیزور یا شدت دهنده دارد.

5- وضوح صدا:

در دنیا امروز با استفاده از سیستم های صوتی پیشرفته، میزان وضوح صدا را تا حد زیادی افزایش داده اند. صدا و فرکانس های مختلف آن در محیط دیجیتال دارای ویژگیهای خاصی است. به عنوان مثال صدایی که برای یک فیلم سینمایی (MOVIE) متناسب است به هیچ وجه برای سخنرانی یا خطا به (SPEECH) مناسب نیست.

بنابراین اگر به عنوان مثال در محیط های ورزشی از نغمه های هیجانی استفاده می شود باید نوع صدای مورد استفاده برای ملودی مزبور متناسب باشد.

وضوح صدا در محیط دیجیتال موضوع ساده و تک بعدی نیست بلکه دارای جوانب و شرایط مختلف است که حاصل نهایی رعایت شرایط و در نظر گرفتن جوانب مزبور، ایجاد حس رضایت و شادمانی در مخاطب است.

وجود صداهای پارازیت دار مانع بسیار مهمی در کاهش سطح تأثیر گذاری ملودی می باشد. بنابراین باید دستگاههای صوتی و ابزارهای جانبی آن به گونه ای باشد که صدا بدون هر گونه خدشه یا پارازیت پخش شود.

یکی دیگر از روشهای تخلیه روانی ورزشکاران استفاده از نورپردازیهای پیشرفته، رقص نور و پدیده فای است. رقص نور یا جنبش موزون طول امواج به دلیل ایجاد حظ بصری در انبساط خاطر و شادمانی تماشاگران تأثیر گذار بوده، باعث ایجاد هیجانات مثبت می گردد.

درنورپردازیهای ورزشی باید اصول حاکم بر نورپردازی را با فضا و جو حاکم بر ورزشگاه هماهنگ نمود و از بهترین روشها و سیستم های موجود برای اجرای درست کار استفاده نمود. اصول حاکم بر نورپردازیهای ورزشی بدین قرارند:

1- استفاده از رنگ نورهای آرامبخش:

با توجه به خصوصیات روان شناختی انسان تأثیر هر یک از نورها با یکدیگر دارای اختلاف و تفاوت است. برخی از نورها باعث ایجاد حس خونسردی و آرامش می شوند ولی برخی از نورها سبب ایجاد حس خشونت و نفرت.

بنابراین باید با شناخت دقیق هر نور به تناسب شرایط بازی از نور خاصی استفاده کرد مثلاً هنگامی که تماشاگران در اوج احساسات هیجانی هستند و هیجانات آنها تا حدی حالت افراطی به خود گرفته است باید میزان طول امواج نورهای گرم را تا حد امکان کم نمود و از امواج نوری سرد استفاده نمود.

در مورد استفاده از نوع رنگ نوری خاص بین کارشناسان و صاحبنظران اختلاف نظر چندانی وجود ندارد و کارشناسان صرفاً بین مجموعه رنگهای گرم بنا به سلیقه یا تشخیص خود قایل به تفکیک می شوند ولی اکثریت قریب به اتفاق رنگ آمیزی روشن، شفاف و جذاب (ATTRACTIVE) را به عنوان بهترین رنگ سرد بر می گزینند.

برخی از رنگها در ایجاد حس رخوت، ضعف یا سستی تأثیر گذارند استفاده از این رنگها به هنگام شروع نابهنگام برخی از حرکات خشونت آمیز مفید است ولی استفاده از این رنگها در اکثر مواقع مجاز نیست مگر این که به تناسب شرایط و جو ایجاد شده، طول موج های مزبور تأثیر گذار باشد.

2- استفاده از طول موجهای مناسب نوری:

از نظر علم فیزیک رنگ عبارت است از طول موج مخصوص امواج نوری، هر چه میزان طول موجهای نوری تغییر یابد رنگها نیز تغییر می کند بنابراین باید تغییر و تحول طول هر یک از امواج نوری براساس مبانی علمی صورت گیرد و بدون مبنا و قاعده نباشد.

3- میزان نفوذ نور:

دستگاههای پخش کننده امواج نوری در ورزشگاهها باید از قابلیتهای لازم برای کاهش یا افزایش میزان نفوذ نور برخوردار باشند. میزان نفوذ نور از نظر ما عبارت است از میزان برد نور در سطح خاصی از منطقه هدف، هر چه میزان نفوذ نور بیشتر باشد سطح تأثیر گذاری نورپردازی ورزشگاهها افزایش می یابد ولی با این وجود استافده از نور با سطح نفوذ بسیار بالا باتوجه به هدف کارگردان فعالیت نورپردازی، نیازهای تعریف شده و شرایط حاکم بر استادیوم تغییر کند.

4- میزان شفافیت نور:

نور مرود استفاده در ورزشگاهها باید از قابلیت بالایی برای شفاف سازی فضای هدف برخوردار باشد ولی این به معنای استفاده همیشگی از نورهای دارای شفافیت بالا نیست. استفاده از میزان خاصی از نور شفاف یا غیرشفاف به پارامترهای مختلفی بستگی دارد که جای ذکر آنها در این نوشتار نیست ولی با این وجو میزان شفافیت نورهای مورداستفاده باید در ایجاد حس توهم، خیال، خواب کاذب، ابهام جذاب، سکوت و خلسه، غم و شادی و... به اندازه کافی تأثیر گذار باشد.

5- میزان دقت و هدف گیری نور:

دستگاههای مورد استفاده در استادیومهای ورزشی باید از قابلیت هدفگیری دقیق نور برخوردار باشند و بتوانند به راحتی با تمرکز یا فوکوس نوری نقاط خاصی از منطقه هدف را روشن کنند.

6- قابلیت گردش نور:

میزان گردش نور در ورزشگاهها براساس اصول برنامه نوری مربوطه قابل تعریف است. بدون وجود برنامه مشخصی گردش دیمی نور فایده ای نداشته، در برخی موارد مضر نیز خواهد بود. در هر صورت دستگاههای نورپرداز مورد استفاده در ورزشگاهها باید از قابلیت گردش کامل (380 درجه ای) برخوردار باشند و بدون وجود این قابلیت، امکان اجرای دقیق بسیاری از برنامه های نوری وجود نخواهد داشت.