تسامح همیشه بد نیست

از مجموعه کلیدهای تربیتی نوجوان

خانواده به عنوان اساسی ترین نهاد، وظیفه"جامعه پذیر کردن" نوجوانان و هنجار نمودن آنها با فرهنگ اجتماع را بر عهده دارد. درست در همین رابطه است که خانواده پلی میان فرد و جامعه می شود تا آنها را به هم ربط دهد. اما وقتی از نوجوان و شیوه های تربیتی او صحبت می شود تصویر به خصوصی در ذهن اکثر والدین تداعی می شود. مثلا اینکه نوجوان در مقابل خواسته های والدین مقاومت می ورزد و هر نوع مداخله والدین در امور زندگی خویش را تهدیدی به استقلال خویش می بیند بنابراین دست به مخالفت با والدین می زند اما از طرف دیگر برای تربیت نسلی موفق، اخلاق مدار،منظم و... لزوم تربیت و توجه والدین به رفتار فرزندان به خصوص نوجوانان ملاحظه می گردد. بنابراین یادگیری اصول صحیح رفتار و برخورد با نوجوانان از ابزار اصلی و اولیه تربیت فرزندان به خصوص نوجوانان به شمار می آید. اگر والدین مقررات مورد نظر خود را همراه با استدلال منطقی با نوجوان در میان بگذارند، درباره انتظارات و خواسته های خود توضیحات قانع کننده ارائه دهند و در عین حال بدانند که در مواقع مختلف در برابر نافرمانی و سرپیچی فرزندان خود چه عکس العملی نشان دهند، تربیت نوجوانان شکل ساده تری به خود می گیرد. اما به والدین محترم توصیه می شود که مقررات ارائه شده باید به حداقل تقلیل داده شود زیرا افراط در مقررات باعث سرپیچی بیشتر آنان می گردد. همچنین ازوضع کردن هرگونه انضباط خشک و مستبدانه در خانه خودداری کنید تا با این اقدام فرزندتان وادار به بدرفتاری با شما نشود.

در ادامه یکی از این شیوه های تربیتی مناسب توضیح داده خواهد شد:

نوجوانان اغلب یک رفتار خاص را ادامه می دهند تا واکنشی معین را از والدین خود مشاهده کنند. برخی از آنها می دانند که گله کردن، غرزدن،بد اخلاقی کردن و.. باعث ایجاد واکنش هایی خاص در والدین آنها شده و غالبا سبب می شود به چیزی که می خواهند دسترسی پیدا کنند. مثلا اگر واکنش والدین، نصیحت کردن، غر زدن،دعوا کردن و .. باشد باید این واکنشها را تغییر داد و نسبت به رفتار مورد نظر تسامح داشته باشند. تسامح روشی بسیار موثر در تغییر رفتارهاست اما به دلیل مشقتی که اجرای آن دارد،کمتر مورد توجه قرار می گیرد.

در مورد کدام یک از رفتارها باید تسامح داشت؟

تسامح یا خودداری از مجازات فرد، فقط قادر به تغییر برخی از رفتارهاست، اما باید دید که در برابر چه رفتارهایی باید تسامح داشت؟ رفتارهایی که باعث مختل کردن فعالیت دیگران می شود یا آسیب و خسارتی به دیگران وارد می سازد و یا به کوتاهی در انجام وظایف می انجامد، نباید مورد تسامح قرار گیرد.

برای تعیین اینکه چه نوع رفتارهایی باید مورد تسامح قرار گیرد لازم است که والدین این سوالات را از خود بپرسند: چرا او چنین رفتاری را نشان می دهد؟ هدف او از چنین رفتاری چیست؟ اگر پاسخ شما به این سوالات چنین باشد:" او می خواهد مرا ناراحت کند" و یا " می خواهد کاری کند که او را نصیحت کنم" و یا " می خواهد صدای مرا بلند کند" و... شما باید رفتار او را نادیده بگیرید.توجه نکردن به رفتاری که برای وادار کردن والدین به نشان دادن واکنش صورت می گیرد، موجب تغییر آن رفتار خواهد شد.

رفتارهایی چون سماجت و پافشاری در درخواست که برای رسیدن به هدف مورد نظراتخاذ می شود نیز باید نادیده گرفته شود. اگر فرزند شما سوال کرد که "آیا می توانم به سینما بروم؟" و شما بگوید خیر، ممکن است که او دست به لجبازی بزند. اگر چنین شیوه ای را مشاهده کردید، آن را نادیده بگیرید و اجازه ندهید تا آنها از این طریق به اهداف خود برسند. بدیهی است وقتی آنها موفق نشوند، رفتار خود را تغییر خواهند داد.

چگونه می توان رفتاری را نادیده گرفت؟

دو روش برای نادیده گرفتن رفتارهای نادرست وجود دارد: یک روش دشوار و یک روش آسان.

روش دشوار عبارت از این است که به هیچ وجه توجهی به فرزندتان نکنید و به اصطلاح او را تحویل نگیرید. با او حرف نزنید و هیچ واکنشی نشان ندهید ، گویی او را اصلا نمی بینید.

روش ساده که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد این است که بازتاب هیجانی نسبت به رفتار فرزندتان نشان ندهید ولی با رفتار او برخورد کنید، یعنی برخوردتان را از حالت عصبانی شدن،دعوا کردن و نظایر آن به برخوردی صبورانه تغییر دهید.

مثلا اگر شما به فرزندتان اجازه  رفتن به سینما را ندهید ولی او همچنان اصرار ورزید ، شما باید به او عنوان کنید که ادامه این کار باعث محروم شدن او از یک تفریح یا فعالیت دیگر در این هفته خواهد شد؛ با این برخورد فرزند شما می بیند که اصرار بیشتر نه تنها او را به هدف خود نمی رساند بلکه محرومیت او از سایر تفریحات را نیز در پی دارد.

نکاتی که باید به خاطر سپرد:

ثبات داشته باشید

ثابت قدم بودن به ویژه هنگامی که تصمیم می گیرید رفتاری معین را نادیده بگیرید و تسامح داشته باشید بسیار اهمیت دارد. زیرا نوسان در رفتار موجب می شود تا رفتاری را که در فرزندتان می بینید ادامه یابد.

به روش تسامح ادامه دهید حتی اگر رفتار مورد نظر بدتر شود.

گاهی اوقات نادیده گرفتن یک رفتار، قبل از اصلاح، موجب وخیم تر شدن آن می گردد. ولی اگر شما در نادیده گرفتن خود جدی باشید و هر قدر که فرزندتان اصرار ورزید، جدیت به خرج دهید،فرزند شما در می یابد که با ادامه این رفتار نیز والدین او حساسیتی نشان نداده و در این بی توجهی پافشاری دارند، شدت و میزان استفاده از رفتار آزار دهنده کاسته می شود.

ابتدا یک رفتار را نادیده بگیرید و بعد از سایر مجازات ها استفاده کنید

در مواردی که فرزندتان سعی دارد با نشان دادن یک رفتار خاص ، شما را وادار به عکس العمل کند، استفاده از تسامح موفقیت آمیز خواهد بود. ولی در بعضی موارد استفاده صرف از این روش برای اصلاح یک رفتار کافی نیست و این اقدام باید با سایر مجازاتها همراه شود.

منابع تکمیلی:

افضل نیا، محمد رضا. بهداشت روانی خانواده. انتشارات نسل نواندیش. 1387.

جمهری، فرهاد. احدی، حسن. روانشناسی رشد. انتشارات پردیس. 1380

شیخ الاسلامی، جعفر. 2222نکته در تربیت. انتشارات اسلامی.1383.

فونتل،دن. کلیدهای تربیت نوجوان. حاجی زاده و قیطاسی(مترجمان). انتشارات صابرین. 1386.

مریم عطاریان- بخش خانواده و زندگی

مقالات مرتبط:

رمز تربیت پسر موفق!

آزادی فرزندان تا کجا؟

رها کنید اما همراهش باشید

آزادی با قید و شرط