باران حکمت(22)

(تفسیر تمثیلی سوره حمد)

تفسیر آیه شریفه: اهدنا الصراط المستقیم

هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند

قدیم‏ها مطرب‏ها کوچه به کوچه می‏رفتند و همه را گرداگرد خود جمع کرده و دف نوازی می‏کردند، و وقتی که خوب خسته می‏شدند، و تماشاچیان نیز لذت کافی می‏بردند به سراغ جمعیت رفته و دف خود را برابر آنها گرفته و کمک می‏خواستند، و هر کسی نیز دست به جیب شده و به‏قدر وسع خود چیزی در آن می‏انداخت.

چه خوب می‏شد اگر ما نیز از مطرب‏ها یاد می‏گرفتیم، یعنی از همان اول و بی‏هیچ کار و تلاشی با خواندن «حمد» و «آیت‏الکرسی» و «امن یجیب» دست گدایی را به سوی خداوند دراز نکنیم، چون او تا از ما کاری را نبیند دست به جیب نمی‏شود و حاجات ما را روا نمی‏کند.

او می‏گوید: من به تو دست، پا، چشم و عقل و هوش دادم، حال با اینها چه کردی که اکنون چیزهایی دیگر می‏خواهی، اصلاً من اینها را دادم که تو بسیاری از حوائج و نیازهای خود را رفع کنی.

بنابراین ما وقتی از هیچ کوشش و تلاشی دریغ نکردیم آنگاه می‏توانیم دست به دعا شده و حاجات خود را بخواهیم و اینجاست که خداوند دعاهای ما را اجابت می‏کند.

البته کوشش‏هایی هم که باید داشته باشیم در همین سوره حمد یاد شده:

اولاً اینکه کوشش کنیم بفهمیم رحمن و بخشنده تنها خداوند است.

دیگر آنکه تنها اوست که رحیم و مهربان است.

سوم آنکه، تربیت کار اوست و هر کس به هر کجا رسید از رهگذر لطف و عنایات اوست.

از رهگذر خاک سر کوی شما بود    هر نافه که در دست نسیم سحر افتاد

و دیگر آنکه بکوشیم تا مالکیت او را خوب بهفمیم یعنی اینکه هر کس هر چه دارد از اوست.

آنکه در طرز غزل نکته به حافظ آموخت   یار شیرین سخن و نادره گفتار من است

و سپس به دنبال این فهمیدن‏ها عبادت و بندگی او را پیشه کنیم، یعنی درست مثل کودکی که در مهمانی وقتی مقابل او چیزی تعارف می‏شود پیش از آنکه دست پیش برده و چیزی بردارد به پدر نگاه می‏کند، و از نگاه او می‏فهمد که بردارد یا نه. ما نیز دست به هیچ کاری دراز نکنیم جز آنکه پیشاپیش رضا و اجازه خداوند را جویا شویم.

و تازه پس از این فهمیدن و بندگی و استمداد نوبت به دعا و درخواست می‏رسد.

و زیباترین دعاها بلکه ریشه و اساس همه دعاها درخواست هدایت است:

ما به آن منزل عالی نتوانیم رسید    هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند

اساساً هر کاری راهی و راهکاری دارد و تنها خداست که آن را می‏داند.

و هدایت یعنی نشان دادن راه‏ها و راهکارها.

ارتباط با فرزند راه دارد و راه آن را تنها خدا می‏داند و نه فلان روانشناس غرب که غالباً آنچه می‏گوید بیشتر بر پایه حدس و گمان و تخمین است، از این‏رو می‏بینید که هنوز مرکب راه‏کار دیروزش خشک نشده راه‏کاری تازه‏تر ارائه می‏کند.

راه ارتباط با همسر، دوستان، آشنایان و همکاران را تنها خدا می‏داند چون اوست که همه را آفریده و اندازه همه را او می‏داند.

اگر مدیریت با انواعی که دارد راه و روش‏هایی داشته باشد تنها او می‏داند و اوست که می‏تواند ما را به آن شیوه‏ها و راه‏ها رهنمون باشد.

امروز همه به دنبال راهکارند آن‏هم راهکارهای عمی و قابل اقدام، راهکارهایی که مثل شاهراهی مستقیم آدمی را به هدف برساند.

و ما از خدا در این سوره چنین هدایتی می‏خواهیم، یعنی می‏خواهیم تا راه مستقیم به هر خیر و خوبی و سعادت و توفیق که همان کوتاه ترین راه است را به ما نشان بدهد.

راه مستقیم تنها راهی است که همه می‏فهمند، شما حتی اگر به یک نابینا بگویید مستقیم برو، می‏فهمد. درست مثل غذا خوردن که شما با کمک دست لقمه خود را مستقیم به سوی دهان هدایت می‏کنید، آیا شده است که در عمرتان حتی برای یکبار راه دهان خود را گم کرده و لقمه را به دهان دیگری وارد کنید؟

پس صراط مستقیم یعنی راهی که هم کوتاه است و هم هر کسی در آن گم نمی‏شود.

در صراط مستقیم ای دل کسی گمراه نیست

ادامه دارد...