نوسرد ایرانیان

نوروز و روایت های اسلامی ( قسمت سوم )

نوسرد یكی از كهن ترین اعیاد ایرانیان است كه از دوره ماد در ایران زمین و سرزمین های اطراف آن جشن گرفته می شد. سرد به معنای سال است و

نوسرد یعنی سال نو .

نوسرد جشنی بود متمایز از عید نوروز . ایرانیان در ایران باستان، روز ششم فروردین را با نام «نوسرد» یا نوروز بزرگ جشن می گرفتند و بر روی یكدیگر آب می افشاندند. جشن نوسرد از جشن های خاص و مشترك اقوام آریایی است كه ایرانیان به آن نوسرد، هندی ها به آن ناواساردا، خوارزمی ها به آن نوسارج یا ناوسارجی و سُغدی ها نوسرد، و ارمنیان، ناواسارد می گویند. جشن سال نو همراه با افشاندن آب بود. ابوریحان بیرونی درباره ی جشن نوسرد در سُغد می نویسد: سُغدیان نیز ماه های خود را مطابق چهار قسمت سال تقسیم كرده بودند، اول نوسرد، از ماه های سُغدی اول تابستان بود، روز اول نوسرد، نوروز سُغدیان است كه نوروز بزرگ باشد.

ابوریحان بیرونی درباره نوسرد اهل خوارزم چنین نوشته است: «ناواسارجی، روز اول آن عید آغاز سال است و آن روز جدیدی است. روز ششم فروردین ماه را ایرانیان به نام نوروز بزرگ جشن می گرفتند و آن، یكی از بزرگترین اعیاد ایرانیان بود.» «حسن تقی زاده درباره ی جشن نوسرد می نویسد: نوسرد نام اولین روز سال ایرانی یا نوروز معروف (روز اول ماه فروردین: نوروز كوچك) نیست بلكه نام نوروز بزرگ است، كه جشن آن را روز ششم فروردین می گرفتند و مطابق با نخستین روز ارمنی ناواسارد و ماه سُغدی نوسرد و ماه خوارزمی نوسارج (كه همه آنها از نخستین روز آن نام گرفته اند) بوده است. این روز از همه روزهای سال نزد ایرانیان بزرگتر و واقعاَ مطابق با روز اول سال اصلی ایرانیان بود. پس از آن كه نخستین كبیسه در سال ایرانی صورت گرفت و در نتیجه آغاز سال پنج روز به عقب رفت، این نوروز  واقعی، ششمین روز سال شد، ولی ایرانیان، باز هم تشریفات این روز را به عنوان نوروز دوم (بزرگ) مراعات می كردند و این روز پیوسته محل نوروز اصلی را نشان می داد. آغاز تابستان، یا شاید نیز (اول سال) نسطوریان و جشن دینی (دوازده حواری) ایشان محتمل از نوروز (كوچك) ایرانی نام نگرفته، بلكه از نوسرد ایرانی یا (نوروز بزرگ) نام گرفته است كه در سال 485 م. دقیقاً با آن یكی بوده چه در این سال جشن ایرانی مصادف با یكشنبه 28  ژوئن یعنی درست یك شنبه هفتم پس از عید «خمسین» بوده است. رسم نسطوریان كه در روز «نوسردیل» به یكدیگر آب می افشانند نیز مؤید این نظریه است، چه ایرانیان نیز در روز ششم (خرداد روز) ماه فروردین (یعنی نوروز بزرگ یا نوروز نوسرد) چنین رسمی داشته اند.

جشن نوروز بزرگ یا نوسرد در تابستان برگزار می شد، ولی بعداً برگزاری آن از تابستان به ابتدای بهار منتقل شد، چون در ایران باستان سال رسمی 365 روز تمام بود و سال شمسی حقیقی 365 روز و پنج ساعت و چهل و هشت دقیقه و پنجاه و یك ثانیه است و همواره بین سال رسمی و سال حقیقی یك چهارم روز اختلاف وجود داشت، این اختلاف سبب شد كه نوروز هر چهار سال یك روز از زمان اصلی خود یعنی اول تابستان به طرف بهار گردش تدریجی پیدا كند، ولی ارمنیان كه جشن ناواسارد را همزمان با نوسرد جشن می گرفتند در روز برگزاری جشن نوروز بزرگ یا نوسرد تغییری ندادند و هم اكنون نیز جشن «ناواسارد» را در تابستان برگزار می كنند.

هخامنشیان برای برگزاری هرچه باشكوه تر جشن نوروز، یكی از پرشكوه ترین، زیباترین، خوش نماترین و با تناسب ترین بنایی ها را كه تاكنون بشر ساخته است، بنا نهادند. در تخت جمشید فقط اقوام ایرانی می توانستند گام نهند و غیر ایرانی را در آن راهی نبود. ارمنیان همانند ایرانیان نوروز را جشن می گرفتند و هدایایی برای شاهنشاهان هخامنشی از سرزمین ارمنستان می آوردند. در نقش برجسته های تخت جمشید ارمنیانی كه حامل هدایا بودند نقش شده است.

در ارمنستان باستان اولین ماه سال «ناواسارد» نام داشت، نخستین روز ماه ناواسارد جشن باشكوهی می گرفتند كه كلیه طبقات در آن شركت می كردند و مانند ایرانیان، سُغدیان و خوارزمی ها بر روی یكدیگر آب می پاشیدند. در جشن ناواسارد، مسابقه های ورزشی مانند اسب دوانی، ارابه رانی و دویدن، ترتیب می دادند، شعرا سروده های خود را می خواندند، نوازندگان، آهنگ هایی را كه ساخته بودند می نواختند و پهلوانان نیروی بازوی خود را به نمایش می گذاشتند.

تقی زاده در مورد اصل ایرانی بودن جشن های ارمنیان می نویسد: تقریباً می توان گفت این امر در جشن اول «نوسرد» با جشن واناتور ارمنی كه علی رغم ظاهر ارمنی به احتمال زیاد با «آرامازد» ارمنی یا اهورامزدای ایرانی اختلافی ندارد، كه به صورت جشن یحیی تعمید دهنده در آمده است.

در ارمنستان باستان در شهرهای سلطان نشین مراسم ناواسارد از شكوه و جلال خاصی برخوردار بود. ارمنیان در جشن ناواسارد از انواع نقاب ها استفاده می كردند. به اعتقاد ارمنیان باستان، نقاب گریزاننده ارواح خبیثه بود.

در گاهشماری ارمنیان روز یازدهم آگوست روز برگزاری جشن ناواسارد است و هم اكنون ارمنیان در سراسر جهان این روز را گرامی می دارند و جشن می گیرند و مسابقه های ورزشی ترتیب می دهند و با یكدیگر به رقابت می پردازند. فرهنگ و تمدن ارمنیان متأثر از فرهنگ و تمدن ایران زمین است، جشن نوسرد ایرانیان و ناواسارد ارمنیان، در روزگار باستان همزمان برگزار می شد.از چگونگی برگزاری جشن نوسرد ایرانیان اطلاعات چندانی در دسترس نیست اما با مطالعه نحوه برگزاری جشن ناواسارد در ارمنستان باستان پژوهشگران می توانند از آئین ها و مراسمی كه در جشن نوسرد برگزار می شد، اطلاعاتی كسب كنند. چون ایرانی پاك نهاد آریایی نژاد، برگزاری یكی از بزرگترین جشن های خود را فقط به آب افشاندن بسنده نمی كرد و مطمئناً مراسم دیگری نیز داشته كه از آنها آگاهی نداریم.

منبع : اینترنت

آندرانیک هویان