مگس پران چشم چیست؟
(Floaters)
آیا هرگز برای تان پیش آمده است كه هنگام خیره شدن به یك تصویر صاف (مثلا یك كاغذ سفید یا آسمان آبی) متوجه ذرات كوچك غبار مانندی شوید كه جلوی چشم تان بالا و پایین می روند و هرچه پلك می زنید باز هم مثل یك سایه كوچك در جلوی چشم تان قرار دارند؟
این سایه های مزاحم را اصطلاحا "مگس پران" می گویند (تصویر دوم مطلب). معمولا با حركت دادن چشم، مگس پران هم حركت می كند، اما چون جهت حركت آن در خلاف جهت حركت چشم می باشد، نمی‌توان آن را با چشم تعقیب كرد.
مگس پران چیست؟
مگس پران در حقیقت سایه كدورت های موجود در مایع زجاجیه چشم است كه روی شبكیه می افتد و به صورت یك سایه تیره دیده می شود. این كدورت ها ممكن است ناشی از چسبندگی و ضخیم شدن رشته های زجاجیه، جمع شدن سلول های التهابی در زجاجیه و یا خونریزی در داخل چشم باشد.
زجاجیه چیست؟
زجاجیه مایع ژله مانندی شبیه سفیده تخم مرغ خام است كه بخش اعظم داخل كره چشم (از پشت عدسی تا روی شبكیه) را پُر كرده است و به حفظ ساختمان كروی چشم كمك می كند و شبكیه را در جای خودش نگه می دارد. ساختمان زجاجیه از یك شبكه اسفنجی متشكل از رشته های خیلی ظریف است كه مقادیر فراوان آب و مواد محلول را در خود جای می دهد و به آن حالت ژله ای می بخشد. رشته های موجود در زجاجیه در قسمت های خارجی تر زجاجیه متراكم تر هستند و اتصالات نسبتا محكمی به لایه های داخلی شبكیه دارند.
چرا مگس‌پران ایجاد می شود؟
مگس پران عارضه بسیار شایعی است و با افزایش سن، شیوع آن افزایش می یابد، طوری كه بیش از 60 تا 70 درصد افراد بالای 60 سال مگس پران را تجربه كرده اند.
رشته های موجود در زجاجیه در بچه ها و افراد جوان معمولا بسیار ظریف است و دیده نمی شود، اما با بالا رفتن سن این رشته ها ضخیم تر می شوند و در بعضی جاها به هم می چسبند و باعث ایجاد كدورت می شوند كه سایه این كدورت بر روی شبكیه به صورت مگس‌پران احساس می شود.
به علاوه در بسیاری از افراد مسن، بخشی از رشته های محیطی زجاجیه كه به شبكیه متصل هستند، از جای خود كنده می شوند و به داخل بخش‌های مركزی زجاجیه می افتند. این حالت كه آن را "جداشدگی خلفی زجاجیه" می نامند، شایع ترین علت ایجاد مگس پران است.
گاهی اوقات هم وجود التهاب داخل چشمی (یووئیت) سبب تجمع سلول های التهابی در زجاجیه و ایجاد مگس پران می شود.
یك علت دیگر مگس پران، وجود خونریزی در داخل زجاجیه است، مثلا در افراد مبتلا به دیابت ممكن است خونریزی های خفیف چشمی، ابتدا به صورت یك مگس پران دیده شود.
مگس‌پران در چه افرادی شایع تر است؟
افراد بالای 60 سال
افراد نزدیك بین
افرادی كه سابقه جراحی چشم (به خصوص جراحی آب مروارید) دارند.
افرادی كه سابقه التهاب داخلی چشم (یووئیت) دارند.
آیا مگس‌پران خطرناك است؟
بسیاری از افراد مدت ها مگس پران داشته اند و هیچ مشكل خاصی پیدا نكرده اند. مگس پرانی كه سال های سال وجود داشته و تغییر خاصی پیدا نكرده است، معمولا خطری ندارد، اما بروز مگس پران جدید می تواند ناشی از مشكلات جدی چشمی باشد.
البته همان طور كه گفته شد شایع ترین علت بروز مگس پران جدید، جداشدگی زجاجیه خلفی است كه به خودی خود خطری ندارد، اما گاهی اوقات در حین جدا شدن زجاجیه، بخشی از شبكیه نیز همراه با آن كنده می شود و باعث ایجاد سوراخ یا پارگی در پرده شبكیه می شود كه می تواند سبب جدا شدن پرده شبكیه و مشكلات شدید بینایی شود.
تشخیص علت ایجاد مگس‌پران بدون معاینه دقیق چشم پزشكی امكان پذیر نیست، بنابراین لازم است تمام افرادی كه مگس پران جدید پیدا كرده‌اند، حتما توسط چشم پزشك معاینه شوند.
برای انجام معاینه، ابتدا مردمك با استفاده از قطره های مخصوص باز می شود و سپس با استفاده از لنزها و وسایل مخصوص، زجاجیه و شبكیه معاینه می شود. در صورتی كه در معاینه هیچ مشكلی به جز "جداشدگی زجاجیه خلفی" وجود نداشته باشد و شبكیه سالم باشد، معمولا خطری وجود ندارد و درمان خاصی لازم نیست، اما در مواردی كه آسیبی به پرده شبكیه وارد شده باشد، یا خونریزی یا التهاب داخل چشمی وجود داشته باشد، باید درمان انجام شود.
گاهی با یك نوبت معاینه نمی توان علت دقیق ایجاد مگس پران را تشخیص داد. در این حالت معمولا لازم است معاینه در فواصل 2 تا 3 هفته یك بار تكرار شود تا مطمئن شویم علت خطرناكی وجود ندارد.
یك نكته مهم آن است كه مگس پران حتی در صورت همراهی با پارگی شبكیه، پس از چند هفته كوچك می شود، بنابراین در افرادی كه مگس پران جدید چشم داشته اند، حتی اگر خود به خود خوب شده باشند، لازم است معاینه كامل چشم انجام شود.
آیا مگس‌پران قابل درمان است؟
همان طور كه قبلا هم گفته شد مگس پران معمولا علت خطرناكی ندارد و نیازی به درمان نیست. در اكثر موارد پس از چند هفته تا چند ماه، مگس پران به تدریج كوچك می شود و فرد نیز عادت می كند كه آن را نادیده بگیرد.
اما در مواردی كه مگس پران با سوراخ یا پارگی پرده شبكیه همراه باشد، ممكن است نیاز به اقدامات درمانی مثل لیزر یا عمل جراحی برای جلوگیری از پارگی پرده شبكیه وجود داشته باشد.
كلام آخر
همانطور كه گفته شد مگس پران قدیمی كه سال ها وجود داشته و تغییر خاصی پیدا نكرده است، معمولا بی‌خطر است، اما در موارد زیر لازم است حتما به چشم پزشك مراجعه كنید:
* مگس‌پرانی كه جدیدا ایجاد شده است (حتی اگر پس از چند هفته خود به خود برطرف شده باشد)
* مگس پران قدیمی كه جدیدا بزرگ تر شده، یا تغییر دیگری پیدا كرده است.
* مگس پران همراه با جرقه (حتی اگر پس از چند روز جرقه خود به خود برطرف شده باشد)
* مگس‌پران همراه با كم شدن یا تاری دید یا احساس وجود پرده در جلوی چشم (این علامت، بسیار مهم است و ممكن است ناشی از كنده شدن بخشی از شبكیه باشد كه به درمان فوری نیاز دارد) .
*مطالب مرتبط:
افراد در معرض خطر نابینایی و کم بینایی
شب کوری، علامتی از کمبود ویتامین A
استرابیسم (انحراف چشم یا لوچی)
