بحران در میانسالی
میانسالی فصلی از زندگی است که در محدوده سنی 40- 65 سال قرار دارد. در این دوره از زندگی افراد با تغییرات مختلف فیزیولوژیکی و جسمانی، شناختی و اجتماعی مواجه می شوند.اصطلاح میانسالی، مفهومی است که از اوایل قرن بیست، به تدریج در ادبیات روانشناسی ظاهر گردید. این اصطلاح توسط"الیوت جیکز" در دهه 1950 رسما در کتب روان شناسی رشد ظاهر گردید و سپس در دهه هفتاد، یک خبرنگار آمریکایی به نام گیل شی هی، کتابی با عنوان "بحران میانسالی" را نوشت که از پرفروش ترین کتاب آن سالها گردید.
میانسالی سنی است که در آن فرد با تجاربی بسیار متنوع و گهگاه ضد و نقیض مواجه می شود. از یک سو، زندگی در این دوران بحرانی و پر تلاطم است و از سوی دیگر، از آرامش نسبی برخوردار است.
در دوران میانسالی،هوش سیال(یا همان هوش ذاتی) افراد دچار افت شده در حالیکه هوش متبلور(هوش فرهنگی و اکتسابی) افزایش می یابد.
اریک اریکسون از روانشناسان برجسته رشد، این دوره از زندگی رابا عنوان "بحران مربوط به زایندگی در برابر خود فرورفتگی" نام نهاده است. وی عنوان می کند که در این مرحله افراد نیاز به نوعی احساس زایندگی دارند، زایندگی به معنای نوعی تولید است که اثر آن همواره باقی بماند. بسیاری از میانسالان از یکسو با مشاهده رشد فرزندان خود و از سوی دیگر با احساس مولد بودن در شغل خود، به رضایتمندی می رسند و بدین ترتیب در آنها حس زایندگی شکل می گیرد. از سوی دیگر ناموفق بودن در حل بحران این مرحله ممکن است به احساس در خود فرو رفتگی شدید منجر شود.
از لحاظ شناختی بعضی از توانایی های دوران میانسالی افت می کند مانند زمان واکنش که طولانی تر می گردد ولی در عوض هوش عملی افراد افزایش می یابد یا به عبارت دیگر هوش سیال(یا همان هوش ذاتی) افراد دچار افت شده در حالیکه هوش متبلور(هوش فرهنگی و اکتسابی) افزایش می یابد.
از لحاظ جسمانی، نیروی جسمانی اکثر میانسالان تغییر می کند اما باید توجه داشت که فعالیت جسمی بیشتر و به ویژه ورزش تا حدودی از تشدید این تغییرات جلوگیری می کند.
در زمینه تغییرات اجتماعی دوران میانسالی، دانیل لوینسون که بنیانگذار نظریه "فصول زندگی" است، بیان می کند که در این دوره از زندگی، میانسالان با پرسشهای جدیدی مواجه می شوند و با مرور گذشته و توجه به فرصتهای باقی مانده عمر خود گهگاه دستخوش احساس ناکامی می شوند.
از یک سو مسئولیت فرزندان و موقعیت شغلی که برای آنان پر دغدغه شده و از سوی دیگر وظیفه و مسئولیت نگهداری از والدین، منجر می شود که افراد دراین دوره از زندگی استرس و تنش شدیدی را متحمل شوند.
گاهی "بحران میانسالی" نیز زندگی آنها را فرا می گیرد. البته این بحران تجربه ای همگانی نیست اما چند عامل در ایجاد آن نقش موثری ایفا می کند:
1- فرد میانسال به این آگاهی می رسد که دیگر جوان نیست و بسیاری از فعالیتهای گذشته را نمی تواند مانند گذشته انجام دهد.
2- آغاز برخی از بیماری های جسمی مانند قند خون، فشار خون عصبی یا مزمن، کلسترول، آرتروز و...
3- باز نشستگی و دست کشیدن از کار، قریب الوقوع می شود.
4- بزرگ شدن فرزندان و به تبع آن ترک کردن خانه توسط آنها به دلیل اشتغال، ازدواج، ادامه تحصیل و...که همین مساله گاه باعث می شود فضای شلوغ و پر شور و نشاط خانه، ناگهان خالی و سرشار از سکون گردد و میانسالان با فضایی سرد و به دور از هیجان مواجه شوند که در اصطلاح به آن "آشیانه خالی" می گویند.
5- زمانی که افراد وارد دوره میانسالی می شوند، والدین آنها پا به عرصه پیری نهاده و همین مساله آنان را ملزم و
مسئول به نگهداری از والدین خود می کند. از یک سو مسئولیت فرزندان و موقعیت شغلی که برای آنان پر دغدغه شده و از سوی دیگر وظیفه و مسئولیت نگهداری از والدین، منجر می شود که افراد دراین دوره از زندگی به علت تعدد نقش و مسئولیت، استرس و تنش شدیدی را از جهات مختلف متحمل شوند.
6- پیش بینی مرگ قریب الوقوع. افراد در دوره میانسالی با مشاهده مرگ والدین و عزیزان خود کم کم به این باور می رسند که مرگ برای آنها نیز نزدیک و قریب الوقوع است.
با این اوصاف، این بحران، مانند بحران نوجوانی لزوما پدیده ای عام و همگانی نبوده و بسیار مشاهده شده که افراد در میانسالی دورانی بسیار آرام و توام با سکون را تجربه کرده اند.
منابع تکمیلی:
روانشناسی ژنتیک. منصور، محمود. انتشارات سمت.1380.
روانشناسی رشد. احدی، حسن. جمهری، فرهاد. انتشارات پردیس. 1380.
Turner, jeffry.(1991). Life- Span Development. Fourth edition.
مریم عطاریان- بخش خانواده و زندگی
مقالات مرتبط:
