خاک و فیروزه
بالاخره نزدیک به سی سال جنگ ، انفجار ، مرگ و تحجر درافغانستان به پایان رسید تا ملت مظلومی که حتی مهاجرانش نیز در غربت نتوانستند هویت مردمش را – چنان که هست – به جهانیان نشان دهند و فرصتی پیدا کنند تا مهربانی و مهمان نوازی خود را – به اندک مسافرانی که به بهانه تهیه ی خبر و ... از شهرها و روستاهایشان دیدن می کنند – ثابت نمایند . در همین راستا هنرمندان ایرانی نیز دست به کار شدند تا از این تمدن اشراقی فراموش شده فصلی یافته و آنرا تفسیر کنند .
دراین راستا ما نیز هفته گذشته به «خانه سوره » رفتیم و عکسهای گالری عکس " خاک و فیروزه " را دیدیم که شرحی از افغانستان بود بعد از جنگ .
عکسها توسط آقای "سعید فلاح فر" و خانم "هنگامه آل آقا" گرفته شده بود ، بعد از مروری بر عکسها و لیست قیمت ها مطلع شدیم آقای سعید فلاح فر نیز در نمایشگاه تشریف دارند پس زمان را مغتنم شمردیم تا گفت و گویی با ایشان داشته باشیم .
سعید فلاح فر متولد 1350 – تهران ، در رشته مرمت بناهای تاریخی تحصیل کرده و در عرصه های گوناگون هنر همچون تئاتر ، عکاسی و ... فعالیت هایی داشته است .
کار عکاسی را به طور تجربی آغاز کرده و با سفر به افغانستان و مشاهده آثار بنایی – تاریخی تمدن افغان ، عکسهایی از این مکانها گرفته است . بعد از بازگشت به این فکر افتاده تا گالری عکسی از مشاهدات خود برگزار نمایند . اغلب عکسهای ارائه شده از وی به دو دستهتقسیممی شوند:
1- زندگی مردم افغان
2- بناهای تاریخی
زندگی مردم افغان به اساس حیات سنتی پا گرفته است و اغلب عکسهایی که حول محور آن ارائه می گردد برگرفته از سنت مداری در فضای پست مدرن جهان امروز است که وی توانسته به طرز بسیار جالبی این دو فضا را با هم تلفیق نماید .
اما بناهای تاریخی افغانستان به جرأت می توان گفت که مملو از اسرار راز آلودی است از فلسفه شرق که خواجه عبدا... انصاری و مقبره او ،نشانه ای است براین ادعا.
گنبد گوهرشاد
گوهرشاد همسر شاهرخ پسر امیر بود که در آبادانی و ساخت و سازهای قلمرو حکومتی تیموریان کوشش های بی نظیری انجام داد و یادگارهای متعددی را به جا گذاشت .
گنبد گوهرشاد در شمال غربی هرات یکی از مشهورترین آنها و یادگار معمار سرشناس تیموریان ، یعنی " قوام الدین شیرازی " است . بنایی چهار گوش با گنبدی طره طره (خیاره ای ) با ساقه ای بلند و مزین به تزئینات آجری و کاشی که آخرین اثر باقی مانده از این مجموعه در کنار سه منار و مقبره امیر علی شیر نوایی (وزیر پرآوازه تیموری) است.
جرزهای ضخیم داخل مقبره با کتیبه هایی از خطوط قرآنی و اشعاری که با خطوط فارسی و نقوش رنگی تزئین شده اند . گنبد کم ارتفاع داخلی بر شانه های ظریف و زیبای طاقبندیها ایستاده است .
در مرکز این فضا و در محل طلاقی طاقها ، چهار شعاع نور از چهار دریچه به داخل تابیده می شوند درست در جایی که پنج سنگ قبر سیاه حجاری شده متعلق به گوهرشاد خانوم و دیگر اعضای خانواده تیموری در آن قرار گرفته است .
آمویت آبادات تاریخی هرات باستان (متولی حفاظت و مرمت بناهای تاریخی ) در حال حاضر مشغول احیاء باغ گوهرشاد و ایجاد پارک مخصوص بانوان در محوطه اطراف این بنا می باشد .
خواجه عبد ا... انصاری
خواجه عبد ا... انصاری عارف شهیر هروی با تالیفات بزرگ و شناخته شده ای همچون مناجات نامه و تفسیر عارفانه قرآن کریم ، از هر تعریف و تمجیدی بی نیاز است .
مقبره این عارف جلیل القدر در ناحیه ای موسوم به گازرگاه در شمال شرق هرات امروزی بنا شده و با مجموعه مفصلی شامل آب انبار ، امارت نمکدان ، تحصن گاه زرنگارخانه و ... مجاور است .
ساختمان اصلی زیارتگاه ، بنایی چهار ایوانی است با سردری رو به غرب که حدود 12 متر ارتفاع دارد و از دوسر به چهار طاقنمای دو طبقه و مناره هفت ضلعی یازده متری ، متصل می شود . فضای هشت گوش ورودی با پوشش گنبدی کوتاه به صحن اصلی و دو تالار شمالی و جنوبی راه دارد و با انواع نقشها و کتیبه های نستعلیق از اشعار فارسی تزئین شده است اتاق کوچکی در بالای این هشتی به نگهداری موی مبارک ( حضرت محمد (ص)) اختصاص دارد .
حیاط اصلی زیارتگاه مستطیلی است به ابعاد تقریبی 50 * 25 متر در جهت شرقی – غربی که با انبوهی از سنگ قبرهای ایستاده و نقش دار پوشیده شده است . به طوریکه این حیاط را می توان به باغی از سنگ تعبیر کرد .
سکویی موسوم به تخت شاهرخ یا تخت تیمور نیز به مدفن خاندان تیموری اختصاص دارد .
خطیره (اتاق مدفن خواجه ) در مقابل ایوان شرقی قرار گرفته است این ایوان دارای حدود 26 متر بلندی و دو مناره سه متری است که دیواره ها و پوشش نیم گنبدی آن را با تزئینات متنوع کاشی ، کتیبه های بنایی و نقوش هندسی جلوه ای خاص است .
نماهای شمالی و جنوبی ، شامل پوسته ای متشکل از چند طاقنما ، ایوان میانی و حجراتی است که به منظور چله نشینی و ذکر مورد استفاده واقع می شده است . نذورات مردم و اعتقاد غیرقابل توصیف آنها به ادای نذورات و حضور دائم زائرین در تمام ساعات شبانه روز و در این فضای آرام که سکوت آن جز با ترنم دعا و ذکر شکسته نمی شود ، روح زندگی را درکالبد این فضا دمیده است . بطوری که هر بیننده ای را متاثر کرده و به ادای احترام وادار می کند .
زرنگار خانه
در جنوب غربی ساختمان اصلی زیارتگاه قرار گرفته و بنای آن را به امیر علی شیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا نسبت می دهند .
در ابتدا به عنوان مدرس مورد استفاده قرار می گرفته است و امروزه از آن به شکل خانقاه و تحصن گاه روزهای جمعه بهره می برند . زرنگارخانه از سه بخش جلوخان ، گنبدخانه ای با اضلاع تقریبی ده متر و دهلیز- مستطیل انتهایی - شکل گرفته است . گنبد آن بر روی جرزهای 1.5 متری بنا شده و با نقوش اسلیمی و گیاهی متنوعی آبی و طلایی به گونه ای چشم نواز تزئین شده است، گویا انتخاب نام بنا نیز ، به همین تزئینات طلایی ارتباط دارد .
