اگر فکر می‌کنید عاقلید، بخوانید!
در سایه سار وحی(6)
قرآن كریم می فرماید: اَتَأمرونَ الناسَ بِالْبِّرِ وَ تَنْسَونَ اَنْفُسَكُمْ اَفَلا تَعْقِلُون .( بقره/44)
می گوید: مردم را به خوبی دعوت می كنید و خود را فراموش می كنید، آیا عاقل نیستید ؟!
«عقل»یعنی همین كه انسان وقتی خیری دید خودش عمل كند و عُقَلا آنهایی هستند كه وقتی یك خوبی را دیدند اول خود عمل كنند .
«عقل»، در زبان ما معنایی دارد و در عرف قرآن معنایی دیگر؛ قرآن به كسی كه می داند و به دانسته خود عمل نمی كند می گوید كه چنین فردی عاقل نیست . می گوید اگر«عاقل»بود عمل می كرد آنچه می دانست !
در عرف قرآن،«عقل»در مقابل«جهل» است، اما در عرف ما«علم»در مقابل«جهل»قراردارد . در عرف ما «عقل»در مقابل«جنون» است، اما در عرف قرآن عقل در مقابل جهل .
یعنی«علمی»كه ما می گوییم با«علمی»كه قرآن می گوید فرق می كند . «جهلی»كه ما می گوییم با «جهلی»كه قرآن می گوید فرق می كند . «عقلی»هم كه ما می گوییم با«عقلی» كه قرآن می گوید باز فرق می كند .
عقلی كه قرآن می گوید یعنی«نور»و« ایمان انسان» ؛
عقلی كه ما می گوییم یعنی زیركی انسان و حواس جمع داشتن انسان .
علمی كه ما می گوییم یعنی سواد، و در مقابل به كسی كه علم ندارد می گوییم بی سواد .
«علمی»كه قرآن می گوید یعنی«معرفت» ؛
یعنی اگر«عمل»به علم نشود علم نیست .
جهلی كه ما می گوییم یعنی بی سوادی، جهلی كه قرآن و روایات بیان می كنند یعنی جهول بودن، یعنی اینكه انسان به علم خود عمل نكند .
از این جهت گاهی كسی بی«سواد» است اما در عرف هم«عاقل» است و هم«عالم» .
ابوذر امضا كردن را هم نمی دانست اما او هم از علما است و هم از عقلا؛ «عالم» است ، چون خدا را می شناسد وهر كس خدا را بشناسد در عرف قرآن از علما است .
چون عمل می كند به علم خود، نیز«عاقل» است .
پس در منطق قرآن بی عقلی آن است كه انسان چیزی را كه می داند به آن عمل نكند .
انسانی كه به علم خود عمل نكرد می گوید كه او عاقل نیست .
تالیف: استاد حائری شیرازی
تنظیم برای تبیان: شکوری
