بازاندیشی در تدریس
بازاندیشی در تدریس یعنی نظارت شخصی معلم به آنچه در کلاس درس انجام میدهد. معلم در مورد عملکرد خود در کلاس، سؤالاتی را مطرح میکند، از قبیل: چرا من این فعالیت را در کلاس درس انجام دادم؟ آیا فرایند تدریس کارایی و بازده لازم را داشته است؟ و در مورد آنها به ارزیابی و تفکر میپردازد. بعد با جمعآوری اطلاعات در مورد فرایند جاری تدریس خود در کلاس و با تجزیه و تحلیل و ارزشیابی آنها، میتواند نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی و کشف، و نسبت به بهبود و تغییر آنها اقدام کند. بنابراین، بازاندیشی در تدریس، ابزاری برای توسعهی مهارتهای حرفهای است که در کلاس درس قابل اجرا هستند.
آغاز فرایند بازاندیشی
اولین گام، جمعآوری اطلاعات از فرایند تدریس است. برای جمعآوری اطلاعات میتوان از روشهای زیر بهره گرفت:
تکمیل پرسشنامه بعد از تدریس: سادهترین شیوه برای شروع فرایند تفکر، تکمیل فهرستهای وارسی خاصی است که توسط خود معلم و یا دیگران فراهم شده است. در این فهرستهای وارسی، ویژگیهای تدریس مطلوب گنجانده شده است. فرم 1، نمونهای از چنین فهرستهای وارسی را نشان میدهد. این روش علاوه بر سادگی، ویژگیهای دیگری مانند محرمانه بودن و تسریع در برایند نتیجهی تصمیمگیری را نیز دارد.
مشاهدات همکاران: بیشک در میان همکاران شما کسانی وجود دارند که از حیث علمی و اخلاقی، آنها را تصدیق میکنید. میتوانید یکی از آنها را برای حضوردرکلاسخود دعوت کنید. همکار شما میتواند بهعنوان یک مشاهدهگر، نقاط قوت و ضعف تدریستان را به شما گوشزد کند. خود شما میتوانید در مورد جنبههای گوناگونی مانند: کیفیت صدا در زمان تدریس، نحوهی مدیریت کلاس، نحوهی حضور دانشآموزان در فرایند یادگیری و جو عاطفی کلاس، از نظرات همکار خود مطلع شوید.
فیلمبرداری: فیلمبرداری میتواند مستندترین اطلاعات را برای شما فراهم سازد. اگر فیلمبرداری به شکل صحیح صورت گیرد، شما متوجه اطلاعاتی خواهید شد که ممکن است در روشهای تکمیل فهرست وارسی، بهواسطهی وجود فاصلهی زمانی بین تدریس و تکمیل فرم،از آنها آگاه نشده باشید. در روش مشاهدهی همکاران نیز ممکن است حضور همکارتان بر فرایند تدریس شما تأثیر بگذارد. بعد از فیلمبرداری،شماخواهیدتوانستبادقت جنبههای گوناگونتدریسخودرا تجزیه و تحلیل کنید؛ مواردی مانند:
1. میزان صحبت شما در کلاس
2. تیکهای کلامی
3. میزان صحبت و مشارکت دانشآموزان
4. نحوهی شروع و پایان تدریس
5. رفتار دانشآموزان در خلال تدریس
6. نحوهی مدیریت کلاس
7. نحوهی بهرهگیری از شیوههای غیرکلامی
8. نحوهی کنترل تکالیف دانشآموزان
9. بهرهگیری از روشهای گوناگون تدریس
شما میتوانید هنگام تجزیهو تحلیل فیلم، تمام موارد مطرح شده در فرم زیر را نیز مدنظر قرار دهید.
بازخورد دانشآموزان: یکی از روشهای معقول این است که از دانشآموزان در مورد تدریس خود سؤال بپرسید. شما میتوانیداز آنها بخواهید، نظرات خود را بدون قید نام به شما ارائه دهند. سعی کنید این کار را بهطور جمعی و در چندین نوبتدر طول سال صورت دهید. نظرات آنها بهواسطهی ارتباط مستقیم با تدریس شما، بسیار اثربخش خواهدبود. مهمترین دلیل برای بهرهگیری از این روش، مزیت خاص آن به سایر روشهای دیگر است. در سایر روشها، قضاوت فردی و تأثیرات حضور افراد و دوربین ممکن است قضاوت را از مسیر واقعی منحرف سازد. اما در این روش، همهچیز در بستر عادی و طبیعی اتفاق میافتد.
پس از این مرحله چه باید کرد؟
از آنجا که فرایند بازاندیشی در تدریس، فرایندی چرخشی و در عین حال پلکانی است، لازم است، برای تقویت آنها در تدریسهای بعدی، به ثبت نقاط ضعف اقدام کرد. در مورد نقاط ضعف باید به تفکر، تجزیه و تحلیل، مطالعه و مشورت با دیگران پرداخت. راهحلها و راهبردهای جدید را بهمنظور رفع معایب قبلی اتخاذ و در اسرع وقت بار دیگر فرایند بازاندیشی را شروع کرد.
منبع
رشد تکنولوژی آموزشی، شمارهی 1، مهر 1388
