تبیان، دستیار زندگی
«ظالم»كسی است كه وقتی مرگ را به او عرضه كنی«فرار»می كند؛ «عادل»كسی است كه وقتی مرگ را احساس كند«استقبال»نماید . اگر كسی درباره خویش قبول ندارد كه ظالم هست نگاه كند ببیند كه این علامت در او وجود دارد یا ندارد. یعنی كه مرگ را فرض كند و وضع خود را نسبت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

در سایه سار وحی(4)

تكلیف بشر

یكی از دوستان می گفت: روزی به آیت الله دكتر بهشتی عرض كردم كه من می بینم مخالفین بر علیه شما بسیار حرف می زنند، از طرفی هم میبینم شما هیچگونه عكس العملی به خرج نمی دهید !

حایری شیرازی

و بالاخره از جانب شما پاسخی نمی شنوم ! آیا این پاسخ ندادن به دلیل«تسامح»و بی«اعتنایی»شماست؛ یا اینكه واقعاً از باب«صبر»و«استقامت»و«بردباری»شماست، كدام؟

ایشان فرمود:این آیه را شنیده ای كه خداوند فرموده است: اِنَّ اللهَ یُدافِعُ عَنِ الَذِیْنَ آمَنُوا(حج/28) خدا از مؤمنین دفاع می كند .

عرض كردم: بله .

گفت: خوب، این آیه می گوید چه كسی«دفاع»می كند ؟

گفتم: الله .

گفت: از چه كسانی ؟

گفتم: از كسانی كه ایمان آورده اند .

آنگاه ایشان فرمود:پس«دفاع»كار خداست؛ نه كار من، وظیفه« من» آن است كه«جزءِ الَذِیْنَ آمَنُوا»باشم .

«ظالم»كسی است كه وقتی مرگ را به او عرضه كنی«فرار»می كند؛ «عادل»كسی است كه وقتی مرگ را احساس كند«استقبال»نماید .اگر كسی درباره خویش قبول ندارد كه ظالم هست نگاه كند ببیند كه این علامت در او وجود دارد یا ندارد.

گذشته را یاد آورید

قرآن كریم می فرماید كه: وَ اِذْ نجیّناكُم مِنْ آل فِرعَونَ... (بقره/49)

ای بنی اسرائیل ! به یاد آورید آن روزگار را كه شما گرفتار چنگال فرعونیان بودید، و ما شما را نجات دادیم .

وقتی كه قرآن به بنی اسرائیل می گوید: روز رهایی خود را به یاد بیاورید، در واقع به ما هم دارد می گوید كه:«تاریخ»گذشته خود را به خاطر بسپارید ! حتی در تورات تعلیم داده شده است كه در تاریخی كه از مصر خارج شده اید آن روز را عید نگه دارید، و در آن روز در خانه های بنی اسرائیل نان برآمده یافت نشود .

یعنی نانی كه در روز خروج و آزادی طبخ می شود از جهت طعم و مزه با نان روزهای دیگر حتماً فرق داشته باشد .

و در تورات آمده است كه این برنامه به خاطر آن است كه فرزند شما اگر از شما سؤال كند كه: چرا مزه نان امروز با روز های دیگر فرق می گند ؟! به او جواب دهید كه ما وقتی می خواستیم از مصر خارج شویم این اندازه فرصت نداشتیم تا صبر كنیم آرد خمیر شده، برآمده شود، از همین روی بلافاصله به تنور زدیم و نان درست كردیم چون عجله داشتیم و می خواستیم برویم؛

و پدر برای فرزند تعریف كند حالاتی را كه در این روز داشته اند، و اینكه خداوند بزرگ به دست توانای خود آنان را از مصر و دشمنان آنان نجات داده است .

و یهود، به این دستور به خوبی جامه عمل می پوشند . و آنان در حفظ آداب و عادات خود همواره اصرار دارند.این است كه كمتر از ملتهای دیگر در دیگران حل می شوند .مثلاً شما نگاه كنید در شوروی عده زیادی از مسیحی ها كمونیست را پذیرفتند اما یهودیها چنین نشدند .پس راز اینكه اینها در اقوام دیگر حل نمی شوند این است كه روی گرامیداشت ایام روزهای خاص كار می كنند و بچه ها را با آن آرزوها به خوبی آشنا می كنند .نگه داشتن «سنتها» اعتقاد بچه ها را استخوانی می كند و شكل می دهد .همانطور كه شما وقتی آب را در ظرفی قرار داده و آن را در سرد خانه یخچال می گذارید، آب در آنجا استخوانی می شود . و شكل و فرم ظرف را به خود می گیرد؛ یعنی آن حالت مایع تبدیل به یك حالت جامد خواهد شد . بچه از ابتدا كه متولد می شود گویی كه یك حالت میعان  و سیالی را دارد و سالها كه بر او می گذرد اگر نسیم های خشك كننده ای به او برسد آن افكار و آن عقاید را در ذهن او خشك می كند و به آن شكل و فرم می دهد . اما اگر اعتقادات پدر و مادر نوسان و سیلان داشته باشد تا مدتهای زیادی فكر بچه حالت مایع خواهد داشت،یعنی تفكر و اندیشه و آرزوهای او به گونه ای است كه تابع ظرف خودش است.چطور مایع را اگر در یك ظرف بریزی به شكل آن ظرف در می آید فردی هم كه افكارش استخوانی نشده باشد و شكل و فرمی پیدا نكرده است اگر در یك محیطی رفت خود را با آن محیط مطابفت می دهد مثلاً اگر در شرایطی قرار گرفت كه نسبت به دین علاقه مند بودند او هم علاقه مند خواهد شد !

و اگر در جایی قرار گرفت كه دین را مسخره می كنند او هم نسبت به دین سرد خواهد شد !

نگه داشتن «سنتها» اعتقاد بچه ها را استخوانی می كند و شكل میدهد

.همانطور كه شما وقتی آب را در ظرفی قرار داده و آن را در سرد خانه یخچال می گذارید، آب در آنجا استخوانی می شود . و شكل و فرم ظرف را به خود می گیرد

این چنین است فردی فكرش یك حالت مایعی دارد، و تابع شرایطی است كه در آن قرار می گیرد . اما شما می بینید كه یهود اینگونه نیستند، آنان همیشه تحت هر شرایطی به عادات و رسوم خود پایبندند .

مثلاً یكی از آداب یهود آن است كه شنبه ها كسب و كار را تعطیل می كنند و این سنت را ترك نخواهند كرد هر چند در جامعه ای قرار گیرند كه شنبه ها مشغول كسب و كار باشند . بنابراین وقتی پدر و مادر در اجرای سنتها سماجت به خرج  بدهند، فرزند نیز چنین سماجتی خواهد یافت .وقتی دید كه آنها«مقیدند»مقید می شود .

در همسایگی ما خانواده ای یهودی زندگی می كردند در یك شب شنبه صدای كوبیدن ظرف می آمد، مثل اینكه ظرفی سوراخ شده و مردِ خانه آن را می كوبید تا سوراخش گرفته شود در همین اثناء زنش كه صدا را شنید، با صدای بلند شوهرش را صدا كرد و گفت: فلانی ! كاسبی نكن، شب شنبه است ! یعنی سوراخ كاسه را گرفتن یك نوع كاسبی می داند، چون یك نوع نتیجه دارد، لذا می گوید: تو چرا در شب شنبه كاسبی می كنی !

خوب، وقتی بچه چنین اتفاقی را می بیند و یا چنین حرفهایی را می شنود، و می بیند كه پدر و مادر در عقاید خود تا كجا مقیدند او هم تقید پیدا میكند و محكم می شود؛ درست مثل آبی كه در فریزر گذاشته باشند و یخ زده باشد،خوب، اگر آن را بیرون هم بیاوری تا آن حالت یخ زدگی دارد نمی توانی شكل آن را تغییر بدهی .پس باید«تاریخ كهن»را حفظ نمود، و بنی اسرائیل چنین می كنند . یعنی توجه به این نكته دارند كه «شخصیت»دارند، و معتقد به این هستند كه خداوند از قدیم به آنان نظر داشته اند .خوب، در این كه به گذشته خود توجه دارند، و به عنایات و الطاف الهی نظر دارند چیز بسیار خوبی است، اما توی این مسائل، هم می تواند حالت«افراط»باشد و هم حالت«تفریط» .

گاهی به یك قومی هزاران نعمت می بخشند و آن قوم فراموش می كنند .

گاهی هم هست كه این كرامتی را كه به او كرده اند به یاد دارد اما درست از آن بهره نمی برد؛ یهود در نگه داشتن این سنت كار خوبی می كند، اما در نتیجه گیری از این سنت خطا می كند .

آرزوی مرگ، بهترین ملاک ظلم و عدالت

نتیجه گیری یهود آن است كه تنها قومی كه مورد عنایت خداوند است ما هستیم، از این جهت قرآن در این زمینه با آنها حرف دارد و می گوید:قُلْ اِنْ كانَتْ لَكُم الْدارُ الاخِرَةُ عِندَ اللهِ خالِصَةّ مِنْ دُونِ الناسِ فَتَمَنَوُا الْمَوتَ . (بقره/94)

یهود در ارتباط با عادات و آدابشان و گرامیداشت ایام گذشته یك«خوبی»دارند و یك«بدی» ، خوبی آن است كه آن روز را مهم می شمارند، و بدی آن است كه این روزها را علامت مهم بودن خودشان می دانند، به خاطر همین فكر می كنند كه بهشت قباله آنهاست . حال قرآن می گوید: اگر واقعاً اینچنین است علامتی دارد و آن اینكه مرگ را كه بواسطه آن، انسان از خانه دنیا به خانه آخرت انتقال پیدا می كند، تقاضا كنید !و آنگاه قرآن می گوید: ولن یَتَمَنَونَهُ ابداً ! یهود هیچگاه تمنای مرگ نخواهند كرد؛ آنها از«مرگ»هرگز استقبال نمی كنند .بما قَدَّمَتْ اَیْدِیْهِم ؛ به دلیل اعمال و رفتاری كه از قبل داشته اند،چون آن كارها را انجام داده اند چگونه می توانند آرزوی مرگ داشته باشند ؟! وَاللهُ عَلِیمٌ بِالظالِمِیْنَ، خدا«ظالم»شناس است، و می داند كه علامت ظالم چیست، و ظالم نمی تواند خودش را پیش خدا مخفی كند .خدا محك می زند انسان را و می داند كه ظالم كیست ؟ و به شما هم یاد می دهد كه اگر می خواهی ظالم را بشناسی، با«مرگ»بشناس !

«ظالم»كسی است كه وقتی مرگ را به او عرضه كنی«فرار»می كند؛ «عادل»كسی است كه وقتی مرگ را احساس كند«استقبال»نماید .اگر كسی درباره خویش قبول ندارد كه ظالم هست نگاه كند ببیند كه این علامت در او وجود دارد یا ندارد. یعنی كه مرگ را فرض كند و وضع خود را نسبت به آن بسنجد اگر دید كه عقربه آرزوی او به سمت مرگ متمایل نمی شود بلكه از آن فرار هم می كند، این دلیل آن است كه آلوده است وباید به فكر رفع آن آلودگی باشد و تدارك نماید .

پس قرآن می گوید: در نظر گرفتن كمالات گذشته و حفظ آن ایام، خوب است !

یهود در ارتباط با عادات و آدابشان و گرامیداشت ایام گذشته یك«خوبی»دارند و یك«بدی» ، خوبی آن است كه آن روز را مهم می شمارند، و بدی آن است كه این روزها را علامت مهم بودن خودشان می دانند،

و فراموش ننمودن الطاف و نعمتهای خداوند بسیار خوب است، اما اینكه اینها را دلیل«خوب»بودن و اولیاء الله بودن خود می دانید این اشتباه است .علامت«اولیاء الله»بودن،استقبال از«مرگ» است .

می گوید: آنها علامت خوبی ماست نه خوبی شما . از این جهت می گوید: اُذْكُروا نِعْمَتِیَ الَّتِی اَنْعَمْتُ  عَلَیْكُم؛ بقره/40

نعمتی را كه من به شما انعام كردم آن را به یاد آورید، یعنی خوبی من را به یاد بیاورید، این خوبی هایی است كه من در حق شما داشته ام چرا به نام خودتان تمام می كنید ؟! خوبی شما استقبال مرگ است، اگر چنین وضعیتی دارید این گوی است و این میدان . و آنگاه می فرماید: آنكه برای زنده ماندن اصرار بیشتری داشته باشد او آلوده ترین است .

و می گوید: اگر می خواهی«آلوده» ترین انسانها را بشناسی«حریص»ترین آنها نسبت به زندگی و زنده ماندن خواهد بود .

و در مقابل می گوید: «پاكدامنترین» انسانها كسانی هستند كه نسبت به انتقال و جابجایی از دنیا مشتاق تر باشند.


آیت الله حایری شیرازی

تنظیم برای تبیان:شکوری