گفتگوی بی تشریفات با خدا

اشاره:

آنچه می خوانید بخش دوم مشروح سخنان استاد حجت الاسلام و المسلمین قرائتی است که پیرامون موضوع "سیمایی از نماز" در جلسه درسهایی از قرآن، به تاریخ 23/7/1388 ایراد شده است:

- زبان نماز، زبان قرآن كریم

نماز از طریق وحی است. بی تشریفات است. هر وقت می‌خواهید... یك كسی گفت: آقا نمی‌شود نماز را فارسی بخوانیم؟ گفتم: نماز چقدر طول می‌كشد؟ كل نماز ده دقیقه یك ربع می‌كشد. این یك ربع را هرچه خدا گفت گوش بده. باقی‌اش را اگر خیلی ادم خوبی هستی باقی‌اش را فارسی با خدا حرف بزن. مگر مریض هستیم كه حالا... می‌گویند: آقا شما یك لباس را اجباری بپوش، پیراهن و شلوار كه بدنت پوشیده باشد، شال گردن، دست‌كش، باقی لباس‌ها را می‌خواهی بپوش، می‌خواهی نپوش. شما ده دقیقه هرچه خدا گفته انجام بده. باقی‌اش را با خودت. شما سی روز همان ساعتی كه خدا گفته ماه رمضان روزه بگیر. سال 365 روز است. 4 روز كه روزه حرام است. عید فطر روزه حرام است. عید قربان روزه حرام است. دیگر؟ عاشورا... نه حرام نیست مكروه است. خوب غیر از سالی سه چهار روز حالا 5 روز را كم كنیم. 360 روز، 30 روزش را هرچه خدا گفته، همان زمان روزه بگیر. 330 روزش را اختیار با خودت است. یك سوره حمد و قل هو الله را هرچه خدا گفته انجام بده. باقی‌اش را اگر خیلی می‌خواهی با خدا عبادت كنی، نمی‌شود قرآن را فارسی بخوانیم؟ نه! یك صفحه را عربی بخوان،بعد تا فردا صبح با خدا فارسی حرف بزن.

چون اگر بنایش فارسی باشد، اگر ریل را برداری دیگر معلوم نیست قطار كجا می‌رود. عربی ریل است كه باید این كلمه را بگویی. بعد هم كلمات قرآن خیلی‌هایش قابل ترجمه نیست. من پریروز یك جایی سخنرانی داشتیم. مخاطبین از 25 كشور بودند. حرف‌های من را دوبله می‌كردند. یك حرفی زدم گفتم: این هم شد قوز بالای قوز! همه‌ی مترجم‌ها ماندند. قوز بالای قوز چیست؟ (خنده‌ی حاج آقا) آمدند گفتند: قوز بالای قوز چیست؟ گفتم: نفهمیدم كه این كلمه برای شما قابل ترجمه نیست. گاهی وقت‌ها یك كلمات قرآن مثلاً الله، الله یعنی خدا. ما گاهی ترجمه‌هایمان از درد لاعلاجی است. مثلاً می گوییم: عمر طلا است. می‌دانی چرا؟ برای اینكه ما مهمترین چیز نزدمان طلاست، اما واقعاً عمر طلا است؟ این درست است؟ این توهین به عمر است. هزار كیلو طلا به یك دقیقه عمر نمی‌ارزد. منتهی ما از بس نمی‌دانیم چه خاكی بر سرمان كنیم، دیگر از طلا بهتر است؟ می‌گوییم: عمر طلا است.

واقعاً كلمات قرآن قابل ترجمه نیست. مثل آن آقایی كه می‌گفت: آقا نمی‌شود پیغمبر را در دنیا جزا بدهیم؟ خوب بسم الله در دنیا چه چیزی داری به پیغمبر بدهی؟ صبحانه، زبان بره، عصر هم سیراب شیردان، جوجه كباب، قالی ابریشمی، هواپیمای شخصی، نمی‌دانم یك برج به او می‌دهیم. خوب اینها گیر یك یهودی نمی‌آید؟ گیر یك قمارباز نمی‌آید؟ شما در دنیا چیزی ندارید به پیغمبر بدهید. پیغمبری كه میلیاردها آدم را هدایت كرد، صبحانه به او عسل می‌دهی؟ جوجه كباب می‌دهی؟ چه می‌دهی؟ دنیا كوتاه است. برای بدن چیزی نیست. مثلاً صدام نمی‌شود در دنیا كیفرش داد. آنوقت كیفر صدام چیست؟ یك گلوله در مغزش بزنیم! جزای صدام یك گلوله است؟! این همه جوان‌های ما را پرپر كرد. نه برای صدام جنایتكار چیزی است، نه برای پیغمبر رحمة للعالمین.

اصلاً دنیا كوتاه است، الفاظ دنیا هم كوتاه است. ادبیات دنیا هم كوتاه است. چون كوتاه است ما حق نداریم نماز فارسی بخوانیم. قرآن فارسی بخوانیم. باید عربی بخوانیم، چون لا اقل عربی امام می‌گوییم. حالا وقتی امام می‌گوییم،یعنی پیشوا. پیش نماز هم پیشوا است. یك قدم جلو می‌روی پیشوا می‌شوی. یك قدم عقب می‌روی پسوا می‌شوی. یعنی امام حسین همین است. نمی‌شود امام را به معنای پیشوا معنی كرد.

نماز گفتگوی با خدا است. بی‌تشریفات، هركس هر لحظه می‌خواهد با خدا حرف بزند. با وضو، بی‌وضو، فقط نماز وضو دارد. شما بی‌وضو همیشه می‌توانی یاد خدا باشی. ذكر خدا! در هر زمان، در هز زمانی می‌شود یاد خدا بود. در هر مكان، نماز هم قیام دارد، هم قعود، هم خوابیده. قیامش هم قیام دارد. نشستن دارد. ركوع دارد. به خاك افتادن هم دارد.

جنسیت در نماز نیست. زن و مرد! دختر و پسر! در دسترس همه‌جا هست. برای همه، همیشه، همه‌جا با هر شرایط. نماز مسجد افضل است. اما در خانه هم می‌شود عبادت كرد. پشت فرمان هم می‌شود عبادت كرد. امیرالمؤمنین كفش‌هایش را وصله می‌كرد می‌گفت: سبحان الله! سبحان الله!گفت: چه می‌كنی؟ گفت: با دستم وصله می‌كردم، ترسیدم زبانم بیكار باشد. گفتم: حیف است. حیف است زبانم بیكار باشد. یك راننده تاكسی می‌تواند همینطور كه پشت فرمان نشسته بگوید: الله اكبر!

هم فردی، هم جماعت. هم صبح، هم ظهر، هم عصر، هم مغرب، هم سحر.

تمركز و حضور قلب در نماز و نیایش

تمركز، حضور قلب. این اصل تمركز اصل خوبی است. الآن در دنیا روی تمركز خیلی كار می‌كنند. یك عرفان‌های كاذبی هست، مثلاً یاد طرف می‌دهد كه چنین كن. بیست دقیقه، بعد چنین كن، هفت دقیقه. این بازی‌ها را می‌خواهد چه كند؟ به ما گفتند: سر نماز حواست را جمع كن. این تمركز خیلی مهم است. امروز دنیای علم از تمركز حواس خیلی چیزهایی كشف كرده است و به خیلی جاها رسیده است. نه فقط در نماز تمركز است. در عبادت هم تمركز است. اگر شما ادرار داری، وضو هم داری، می‌گویی: اگر بروم ادرار كنم وضو بگیرم، نماز جماعت تمام می‌شود. پس حالا تا وضو دارم نماز را بخوانم بعد دستشویی می‌روم. اسلام می‌گوید: نه! برو وضو بگیر، نماز را فرادی بخوان. جماعتی كه در حال نگه‌داشتن ادرار باشد، این جماعت ارزش ندارد. نگه‌داشتن ادرار ضرر دارد. بعضی‌ها برای اینكه با وضو باشند سه ساعت ادرارشان را نگه می‌دارند. این خل است. نگه داشتن ادرار خیلی ضرر دارد. این برای اینكه با وضو باشد ادرار نگه می‌دارد. خیلی... خیلی خراب است.

به حكیمی گفتند: پسرت بی‌ادب است. گفت: چطور؟ گفت: داشتیم مسافرت می‌كردیم، هرجا ادرارش می‌گرفت، این پسر شما، آقازاده، می‌پرید پای اسب ادرار می‌كرد. گفت: پسر من نیست. گفت: اِ...! پسر شماست. گفت: اگر پسر من بود روی اسب ادرار می‌كرد. (خنده حضار) برای اینكه همین مقداری كه نگه دارد پایین بیاید یك دقیقه ادرارش را نگه داشته است، ضرر دارد. نگه داشتن ادرار ضرر دارد. نگه داشتن ادرار ضرر دارد. معلم سر كلاس اگر بچه دستش را بالا كرد، گفت: می‌خواهم دستشویی بروم بگذار برود. ما خیلی از كارهایمان والله نمی‌دانم چیست. بارها من این را گفتم. و اجازه بدهید یكبار دیگر هم بگویم بلكه انشاالله فرهنگ شود. چادر مشكی در خیابان ارزش است. در یك مدرسه ای كه همه دختر هستند، هیچ مردی نیست این خانم به چه دلیل لباس سیاه و نمی‌دانم قهوه‌ای و سرمه‌ای پوشیده است؟ خوب دختر من سر كلاس آمده است. باید هفت ساعت نگاه به سرمه‌ای كند. رنگ شاد بپوشد. در قرآن راجع به رنگ یك آیه داریم می‌گوید كه: «لَوْنُها تَسُرُّ النَّاظِرینَ» (بقره/69) رنگ باید شاد باشد. نه یعنی گل و ورگل داشته باشد كه باز شاگرد به جای اینكه درس را گوش بدهد دائم به گل‌ها... نه لباس ساده! لباس ساده ولی رنگش شاد باشد. بله وقتی می‌خواهید بیرون بیایید، برای اینكه جاذبه كم شود، رنگ سیر بپوش، كه چشم دنبالت نباشد. چون مردم و اینها آخر نه ما خواهر و برادر هستیم. این حرف‌ها چیست؟ مردم از زن پیغمبر هم دست برنمی‌دارند. قرآن می‌گوید: «یا نِساءَ النَّبِی‏» ای خانم‌های پیغمبر! چنین و چنان كنید، چرا؟ برای اینكه «ِفَیَطْمَع‏» اگر چنین نكنید، «فَیَطْمَعَ الَّذی‏» آن كسی كه طمع می‌كند كسی كه «فی‏ قَلْبِه‏» دیگر معنای این را می‌فهمید، «مَرَض‏» (احزاب/32) مرض را هم می‌دانید یعنی چه. یعنی آن كسی كه در قلبش مرض است درباره‌ی شما طمع می‌كند. مانتو و چادر و هر لباس دیگری باید یك لباسی باشد كه آن كسی كه در قلبش مرض است، حواسش به شما منتقل نشود. در قضاوت هم همینطور است. قاضی اگر كفشش تنگ است قضاوت نكند. چون فشاری كه به پایش می‌آید، تمركز فكرش را از بین... حتی قاضی اگر ادرار دارد قضاوت نكند. چون ادرار قاضی در مغز قاضی اثر دارد. ببینید اسلام.... گوش بدهید. من زیبایی اسلام را می‌گویم. اسلام برای تمركز فكر... دختر و پسر از هم جدا درس بخوانند. تمركز دارند. كنار هم بنشینند. بخشی از فكرشان به جای درس حواسشان پرت می‌شود. تمركز در تحصیل، حضرت آمد نماز بخواند فرمود: فاطمه جان این پرده را بردار. گل حواس مرا پرت می‌كند. تمركز در عبادت،تمركز در قضاوت، خیلی مهم است. در نماز حضور قلب داشته باشیم. نماز عبادتی است برخاسته از قلب، مغز، دست، ظاهر، باطن فقط محتوا نیست.

زیبایی الفاظ و مفاهیم قرآنی

عبارت‌های نماز، نماز ریتم دارد. بسم الله الرحمن الرحیم. ریتم را ببینید. «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبّ‏ِ الْعَلَمِین‏، الرَّحْمَنِ الرَّحِیم‏» ریتم را... «مَلِكِ یَوْمِ الدِّین‏»، «نَسْتَعِین‏»، «ْمُسْتَقِیم‏»، «ضَّالِّین‏»، «احد، صمد، یلد، یولد» نماز ریتم دارد. محتوایش فوق تصور، قالبش زیبا. همه‌ی سوره‌های قرآن همینطور است. ما مزه‌ی قرآن را نچشیدیم.

یكبار بنا شد كه راجع به بزرگی جهنم مقاله بنویسم. گفتند: هركسی فكر كند راجع به بزرگی جهنم چه می‌تواند بنویسد. بروید یك مدتی هم فرصت مطالعاتی... آمدند مقاله‌هایشان را روی هم گذاشتند و گفتم: حالا قرآن چه می‌گوید؟ قرآن می‌گوید كه: «یَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّم‏» (ق/30) به جهنم می‌گوییم: «هَل‏»، «هَل» یعنی آیا، «هَلِ امْتَلَأْت‏» یعنی مملوء شدی. پر شدی؟ «وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزیدٍ» (ق/30) باز هم داری بفرست بیاید. «هَلِ امْتَلَأْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزیدٍ» پر شدی؟ باز هم داری بگو بیاید. یعنی یك كلمه! باز هم جا هست. گاهی وقت‌ها مثلاً راجع به آیین همسر داری، راجع به آیین همسر داری یك دو تا كلمه ساده گفته است. چطوری زن و شوهرها همسرداری كنند؟ در قرآن برای همسرداری چهار تا كلمه گفته است. گفته: اگر می‌خواهید همسرداری كنید، این آیین همسرداری است. 1- «َلا یَحْزَن‏» (احزاب/51) حزن، خانم محزون، غم و غصه نخورد. «وَ یَرْضَیْن‏» (احزاب/51) خانم راضی باشد. «عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف‏» (نسا/19) با خانم عرفی معاشرت كنید. یعنی عادی زندگی كنید. زندگی‌‌تان استثنایی نباشد. مثل بقیه! «تَقَرَّ أَعْیُنُهُن‏» (احزاب/51) یك كاری بكنند كه خانم‌ها چشمشان به جمال شوهر روشن شود. آیین همسرداری: خانم محزون نشود. غم نخورد. خانم راضی باشد. زندگی با خانم عادی باشد. زندگی استثنایی نباشد. «تَقَرَّ أَعْیُنُهُن‏» یعنی چشم خانم به جمال شما روشن شود. حالا شما یك كتاب راجع به آیین همسرداری بنویس. در سه كلمه گفته است. در سه كلمه گفته است.

برخورد زن و شوهر باید چگونه باشد؟ «هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن‏» (بقره/187) زن و شوهر برای همدیگر لباس هستند. آنوقت این لباس می‌دانید چقدر خاصیت دارد؟ یعنی اگر هوا داغ شد، لباس نازك می‌شود. هوا سرد شد، لباس ضخیم می‌شود. مرد عصبانی است، زن كوتاه بیاید. زن عصبانی است، مرد كوتاه بیاید. هوا سرد است. لباس ضخیم! هوا گرم است. لباس نازك! لباس و انسان باید به هم بخورد. شما یك آیت الله كراوات ببندد كه... (خنده حضار) این كه به هم نمی‌خورد. یعنی آدم باید انتخاب همسرش بخورد. یك خانواده‌ی نماز خوان چرا با یك خانواده‌ای كه اهل نماز نیست وصلت كردید؟ خوب تو كه این همسر تارك الصلاة را گرفتی، آنوقت بچه‌هایت هم تارك الصلاة می‌شود. یك نسل تارك الصلاة برای چه می‌گذاری؟ برای اینكه دختر خوشگل است؟پسر خوشگل است؟ این خوشگلی كه از خدا قیچی شده، چرا یك نسل تارك الصلاة به خاطر شكل می‌گیرید؟ شكل یك مدتی شكل است. تارك‌الصلاة در طول تاریخ تارك‌الصلاة می‌شود. پدر اگر نماز نخواند بچه... هزار و چهار صد سال پدر در پدر شما نماز خواندند، به شما كه رسید نماز را از دست دادی؟ پیداست بی‌عرضه هستی. یعنی در طول تاریخ پدر در پدر نماز خواندند،حالا كه نوبت شما شد به خاطر اینكه حالا عاشق دختر شدی، یا عاشق پسر شدی، حالا نماز هم نخواند طوری نیست در عوض شوهر خوبی است. همسر خوبی است. برای چه خوب است؟ حالا یا طلا دارد یا نمی‌دانم خانه دارد یا ماشین دارد. به خاطر جمادات.

كلماتی كوتاه، موزون، قابل دفاع، آنوقت این نماز با همه چیز، با مسایل سیاسی رابطه دارد. اگر كسی عمری نماز بخواند.

خطر ظاهربینی در برخوردهای اجتماعی

بعضی هستند می‌گویند: فلانی آدم خوبی است. می‌گوییم: چطور؟ می‌گوید: والله من می‌شناسم پدر بزرگش نماز شب می‌خواند. بابا ما دینمان نماز شب كه نیست. نماز شب یكی از مستحبات است می خواهی بخوان. دین ما اینجاست كه یكوقت امام حسین كه نامه نوشت بیایید، بروند. افرادی را امام حسین نامه نوشت بیایید، امام حسین را تنها گذاشتند، ولی نماز شب هم می‌خواندند. نماز شب ارزشی ندارد. اصلاً خیلی‌ها هستند در مقابل امیرالمؤمنین اسمشان چه بود؟ خوارج... خوارج پیشانی‌شان پینه بسته بود از بس سجده كرده بودند. از خوف خدا یك لیتر یك لیتر اشك می‌ریختند. اما در مقابل علی‌بن ابی طالب شاخ و شانه كشیدند. مثل اینكه فلانی سرطان دارد. ببین این انگشتر عقیق دستش است. آیت الكرسی هم رویش نوشته است. این خیلی ظاهر بینی است. این خیلی سطح بینی است. كه یك كسی را بگویی... یا مثلاً بگویی: ایشان حزب اللهی است به خاطر اینكه ریش دارد. اصلاً ممكن است ریش داشته باشد ولی ریشه نداشته باشد. مگر می‌شود با ریش گفت: فلانی دین دارد؟ مگر با نماز شب می شود گفت: فلانی دین دارد؟ دم بزنگاه‌ها ببینیم بالاخره اینها اگر امام حسین نامه نوشت كربلا می‌آیند یا نمی‌آیند؟ امام حسین آب خواست آب به او می‌دهند، یا نمی‌دهند؟ دین را باید دم بزنگاه تشخیص داد. رانندگی در جاده‌ی صاف كه... در سرازیری هر بشكه‌ای كه بی‌ام و است. هر بشكه‌ای پژو و تویوتا است. در سرازیری شما یك بشكه هم رها كنی تند تند می‌رود. ماشین سالم آن است كه در گردنه‌ها سالم برود. و الا در سرازیری هر بشكه‌ای بی‌ام و است.

خدایا تو را به حق محمد و آل محم توفیق بده رابطه‌ی ما از طریق نماز و سایر عبادات، از طریق فهم حق و پیروی از حق، شناخت مردان حق و پیروی از مردان حق اولیای خودت و و پیروی از اولیای خودت روز به روز توفیق ما را در معرفت و عبادت بیشتر بفرما. آدم‌هایی هستند توجه كنید. آدم‌هایی هستند مرتب عمره می‌روند. كربلا می‌روند. مشهد می‌روند. نزدیك‌ترین فامیلش گرسنگی می‌خورد. روز قیامت نمی‌توانی بگویی آقا من 53 بار مشهد رفتم. می‌گوید: غلط كردی. آقا من یك قبر خریدم دویست میلیون نزدیك حرم فلان! بسمه تعالی غلط كردی. در فامیل شما 45 جوان بود كه اگر نفری 5 میلیون می‌دادی اینها داماد می‌شدند. دخترها جهازیه‌دار می‌شدند. در فامیل خودت این همه هست، تو رفتی برای استخوان‌های پوسیده‌ات قبر خریدی؟ وقتی مردی اگر آدم خوبی باشی تو را نزد اولیای خدا می‌برند. ما مقبره می‌خریم در فامیلمان جوان‌ها گرسنه هستند. خلاصه دین را به قبر و عمره و حج و ریش و انگشتر نشناسید. ببینید كجا امام حسین تشنه است. كجا امام حسین تنها است.