استخوان ایرانی‌ها زودتر پوک می‌شود

20 اکتبر هر سال میلادی به عنوان "روز جهانی پوکی استخوان" در نظر گرفته شده است که مصادف بود با 28 مهر ماه 1388.

90 درصد ایرانی‌ها دچار كمبود كلسیم هستند و سن پوكی استخوان نیز در كشور ما به 45 سالگی رسیده، در حالی كه این سن در دنیا 70 سالگی است.

میزان ابتلا به پوكی استخوان در ایران به مرحله ی بحران رسیده است. تحقیقات نشان می‌دهد 90 درصد خانواده‌های ایرانی به‌ دلیل تغذیه نامناسب و مصرف پایین لبنیات در ایران به پوكی استخوان مبتلا هستند.

گزارش‌های وزارت بهداشت حاكی از آن است كه میزان مصرف سرانه شیر در اروپا 300 تا 400 كیلوگرم در سال است، اما سرانه مصرف شیر در ایران برای هر نفر 90 كیلوگرم تعیین شده است و سرانه پایین مصرف شیر و فراورده‌های لبنی در كشور باعث شده تا در حوزه سلامت، هزینه بالایی جهت رفع پوكی استخوان صرف شود.

زنان، همچنان در صدر

دكتر حمیدرضا آقایی میبدی، فوق تخصص غدد با اشاره به اینكه پوكی استخوان یك بیماری بدون علامت است و تا منجر به شكستگی نشود علامتی ندارد، اظهار داشت: در حال حاضر 5/4 درصد زنان و 3/2 درصد مردان بالای 50 سال مبتلا به پوكی استخوان هستند. همچنین در همین گروه سنی 35 درصد مردان و 40 درصد زنان ضعف استخوانی(استئوپنی) دارند.

برای پیشگیری از پوكی استخوان باید از سنین پایین اقدام كرد، چون استخوان‌ها در دهه سوم زندگی (20 تا 30 سال) به حداكثر قدرت استحكام خودشان می‌رسند و در زنان بعد از سنین یائسگی به‌دلیل كاهش هورمون‌های جنسی افت پیدا می‌كنند.

پوكی استخوان در واقع خالی‌شدن استخوان از مواد سازنده آن است. در این بیماری گاهی فرد در تمام استخوان‌های خود احساس درد و سوزش می‌كند و گاهی حتی فرد متوجه شكستن استخوان نمی‌شود، چنان ‌كه گاهی فشارهای كوچك مثل خم‌شدن یا بلندكردن یك جسم سنگین و یا حتی سرفه می‌تواند موجب شكستگی استخوان شود.

طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، این بیماری در سراسر دنیا در حال افزایش است، در حالی كه پوکی استخوان تا 20 سال پیش نادیده گرفته می‌شد كه به‌علت نداشتن راهی برای اندازه‌گیری دانسیته استخوان و درمان بیماری بود.

آمارها می‌گوید در ایران در طول یك سال، شاهد از دست‌دادن 36 هزار و 761 سال از عمر كل جامعه به‌علت این بیماری هستیم.

كارشناسان، تغذیه مناسب، نوشیدن حداقل 2 لیوان شیر در روز، ورزش كردن و استفاده از نور خورشید را مهم‌ترین راه جلوگیری از ابتلا به پوكی استخوان می‌دانند.

30 درصد دختران نوجوان در آینده دچار پوكی استخوان می‌شوند

ورزش به تراكم استخوان‌ها می‌افزاید، از پوكی آنها پیشگیری می‌كند و مقاومت اسكلت بدن در برابر شكستگی‌ها را بالا می‌برد. اكثر ورزش‌ها این خاصیت را دارند، اما بهترین آنها ورزش‌هایی هستند كه تمام اندام ها را درگیر می‌كنند.

نتایج یك بررسی نشان داده است که پیاده‌روی از پوكی استخوان جلوگیری می‌كند. بسكتبال و فوتبال نیز ساختار استخوان را متراكم می‌كنند و این یك مزیت به شمار می‌رود، زیرا بافت متراكم‌تر در برابر پوكی استخوان مقاوم است و به راحتی نمی‌شكند.

دكتر محمود شیرازی، متخصص ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل می‌گوید: «30 درصد دختران نوجوان كم‌تحرك در آینده دچار پوكی استخوان می‌شوند.

پوكی استخوان ممكن است بسیار پیش رود، حتی تا آنجا كه ممكن است فرد با یك زمین خوردن ساده برای همیشه بستری شود.

تنها راه مقابله با ابتلا به این بیماری و عوارض آن كه شكستگی لگن و ران، درد شدید ستون فقرات و قوز از جمله ی آنهاست، ورزش كردن، تغذیه صحیح و استفاده از ویتامین D است.»

بسیاری از پزشكان و متخصصان تأثیر مثبت ویتامینD بر عدم‌ ابتلا به بیماری پوكی استخوان را تأیید كرده‌اند و معتقدند بهترین و ارزان‌ترین منبع ویتامین D در كره زمین نور خورشید است.

قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به‌مدت 10 الی 15 دقیقه بین ساعات 10 صبح یا 4 بعدازظهر، بخشی از ویتامین D مورد نیاز بدن را تأمین می‌كند. تابش نور خورشید از پشت پنجره، موثر نیست. همچنین این زمان از 10 الی 15 دقیقه نباید بیشتر شود.

راه‌های تشخیص

غالباً پوكی استخوان به‌طور تصادفی و در نتیجه عكسبرداری با اشعه X نمایان می‌شود.

در بسیاری از موارد هم تنها علامتی كه از پوكی استخوان موجود است، درد پشت پس از ایستادن طولانی مدت است كه پس از كمی استراحت برطرف می‌شود؛ اما گاهی هیچ نشانه‌ای از پوكی استخوان وجود ندارد تا اینكه شكستگی رخ می‌دهد.

گفتنی است تنها آزمایشی كه می‌تواند برای سنجش استحكام استخوان به كار رود، تراكم‌سنجی(دانسیتومتری) است.

این آزمایش می‌تواند روی مچ دست یا ستون مهره‌ها انجام گیرد كه ارزش تشخیصی هر دو به یك میزان است.

این آزمایش‌ها برای تشخیص و پیگیری درمان پوكی استخوان، دقیق‌تر از عكسبرداری با اشعه X هستند.

عوارض بیماری

مهم‌ترین عارضه پوكی استخوان، شكستگی است. بیشترین شكستگی ها در این بیماری، در ناحیه مفصل ران در محل اتصال به لگن و در ستون فقرات كه معمولا وزن بدن را تحمل می‌كند رخ می‌دهد. شكستگی در ناحیه مچ دست نیز شایع است. شكستگی در ناحیه لگن در اثر زمین‌خوردگی ایجاد می‌شود كه سبب ناتوانی شدید و حتی مرگ پس از جراحی می‌شود.

آمارها در ایران می‌گویند 50 درصد افراد مبتلا به پوكی استخوان، شكستگی ران داشته‌اند كه پس از این اتفاق، 20‌درصد از نظر زندگی وابسته به دیگران شده‌اند و 20 درصد دیگر زندگی‌شان به خطر افتاده است. طبق این آمار، در یكسال، 5 هزار شكستگی در استخوان ران در زنان و 500 مورد شكستگی در ستون فقرات و 2 هزار شكستگی در ناحیه مچ اتفاق می‌افتد.

راه پیشگیری

كارشناسان معتقدند بیشترین رشد استخوان در سنین بین 11 تا 17سالگی است و تا 30 سالگی بر تراکم استخوان‌های بدن افزوده می‌شود؛ بنابراین در سنین جوانی باید برای جلوگیری از پوكی استخوان فكری كرد و نباید فراموش كرد الگوهای مدرن امروزی برای زیبایی اندام مانند مانكن‌ها و نیز پیروی از شیوه‌های جدید لاغری، می‌تواند به استخوان‌های دختران آسیب جدی بزند و زمینه‌ای برای بروز پوكی استخوان در سال‌های بعدی باشد.

میزان بیماری در ایران و جهان

اطلاعات در مورد شیوع پوكی استخوان در مناطق مختلف دنیا هنوز محدود است؛ به‌خصوص در كشورهای در حال توسعه، آمار دقیقی وجود ندارد. شیوع این بیماری از كشوری به كشور دیگر یا حتی در مناطق مختلف داخل یك كشور متفاوت است و بستگی به نژاد، وضعیت تغذیه، فعالیت بدنی، سبك زندگی، بیماری‌ها، مصرف داروها، سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده و مصرف دخانیات دارد.

با این حال، بعضی مطالعات در سطح محدود انجام شده است كه می‌تواند تا حدودی وضعیت كشور ما را در مقایسه با كشورهای دیگر روشن كند.

مطابق آمار موجود، متوسط تراكم استخوان افراد سالم كشور ما در مقایسه با افراد ژاپنی حدود 9/3 ‌درصد بالاتر و در مقایسه با آمریکا 6/4 درصد كمتر است. این در حالی است كه آمارها در كشور آمریكا نشان می‌دهد حدود 55‌ درصد آمریكایی‌ها به‌خصوص زنان، در معرض خطر شكستگی و پوكی استخوان هستند و حدود 8 میلیون زن و 2 میلیون مرد در آمریكا پوكی استخوان دارند.

از هر 4 زن ایرانی بالای 50 سال، یك نفر به پوكی استخوان مبتلاست. این در حالی است كه آمارهای جهانی، فاصله معنی‌داری با آمار كشور ما دارد.

همشهری آنلاین