آیا راه توبه برای شیطان باز است؟

از چند جهت می توان گفت: برای شیطان راه توبه و برگشت وجود ندارد:

1 - قرآن مجید اعمالی را قابل توبه می داند كه از روی نادانی انجام گیرد: "انما التوبة علی الله للذین یعملون السوء بجهالة؛ پذیرش توبه بر خدا است نسبت به كسانی كه از روی جهالت كار زشت انجام می دهند".(1)

در جای دیگر فرمود: "پروردگارتان رحمت بر بندگان را بر خود نوشته است كه هر كس از روی نادانی كار زشتی انجام دهد، سپس توبه نماید و خود را اصلاح كند، او توبه پذیر و مهربان است".(2)

منظور از جهالت، ندانستن نیست، بلكه عمل زشتی است كه از روی طغیانگری و عناد سر نزده باشد، بلكه از روی هوی و هوس انجام شده باشد.

در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده كه مقصود از جهالت ، گناهی است كه بندة خدا آن را انجام می دهد كه گرچه از حكم آن آگاه می باشد، ولی آن گاه كه تصمیم می گیرد عمل خلافی انجام می دهد، در واقع جاهل است. آن گاه حضرت به آیه ای كه مربوط به حضرت یوسف (ع) است استدلال می كند.(3) قرآن مجید از یوسف یاد می كند كه وی به برادرانش گفت: آیا به خاطر دارید ستمی كه بر یوسف و برادرش روا داشتید، در حالی كه همگی نادان بودید؟(4) نادانی به معنای ناآگاهی آنان از زشتی ظلم نبود، بلكه همگی آن را می دانستند، ولی این علم در بازداری آنان مؤثر نبود، گویی نسبت به زشتی كار خود به كلی ناآگاه بودند. خودخواهی و هوی و هوس مانند حسادت میان آنان و زشتی عمل پردة ضخیمی پدید آورده بود.

بر این اساس شیطان كه از روی طغیان و تمرد نافرمانی خدا را كرد، راه توبه را روی خود بسته است.

شیطان از خدا می خواهد به او مهلت دهد تا دیگران را گمراه كند، نه این كه به جبران گذشته بپردازد.

"از آیات قرآن استفاده می شود كه شیطان بعد از انجام آن گناه و ایستادگی و لجاجت در برابر پروردگار سعادت و نجات خود را در جهان دیگر به كلی به خطر انداخت، بنابراین ، گناهان شیطان به حدی است كه قابلیت توبه را از او سلب كرده و توبة او قابل پذیرش نیست و جایگاه ابدی او جهنم خواهد بود".(5)

2 - یكی از شرایط توبه، جبران گذشته و اصلاح آن است و این امر برای شیطان قابل اجرا نیست، زیرا گناه او علاوه بر نافرمانی خدا، گمراهی بسیاری از مردم بوده است. كسی كه دیگری را گمراه كرده، اگر بخواهد توبه كند و توبه اش پذیرفته شود، باید همه آن ها را هدایت نماید. چگونه می تواند شیطان، افرادی را كه در طول قرن های متمادی به هر طریق گمراه كرده، هدایت كند؟!

پی نوشت ها :

1 - نساء (4) آیه 17.

2 - انعام (6) آیه 54.

3 - بحارالانوار، ج6، ص 32.

4 - یوسف (12) آیه 89.

5 - تفسیر نمونه، ج6، ص 112 - 105، با تلخیص.