سیگار‌های خنک‌کننده خطرناک‌ترند

شرکت‌های تولیدکننده دخانیات، همیشه دنبال نوآوری و ایجاد تنوع در بازارهای تولید و فروش‌ بوده اند و این تغییرات آگاهانه در نوع محصول، هدفی جز فروش بیشتر و افزایش تعداد مصرف‌کنندگان نداشته است.

سیگار‌های منتول‌دار نیز که اکثرا از سوی کمپانی‌های آمریکایی به بازار عرضه شده و می‌شوند، بخشی از همین سیاست بوده و از اواسط دهه هشتاد میلادی با افزایش فروش و مصرف همراه بوده اند.

ولی آیا واقعا این سیگارها کم‌ضررترند؟

در سیگارهای منتول‌دار از "اسانس نعناع" استفاده می شود و ظاهرا تاثیر خنک‌کنندگی دارند، ولی در حقیقت اعتیاد بیشتری می آورند.

اسانس نعناع یا منتول (menthol) در خود توتون سیگار استفاده می‌شود و حتی برای افزایش تاثیر، روی کاغذ و فیلتر سیگار نیز از این ماده استفاده می گردد.

متاسفانه این نوع سیگارها حتی توسط سازمان های رسمی‌ مانند سازمان غذا و دارو (FDA) بدون هیچ مشکلی تایید شده اند.

اما چرا شرکت‌های دخانی از این مواد استفاده می‌کنند؟

برای پاسخ به این سوال لازم است مختصری راجع به "منتول" یا همان "اسانس نعناع" صحبت کنیم.

منتول به عنوان یک دارو برای کاهش درد، رفع التهاب، بی حس و سرد کردن محل مورد نظر از بدن، در اکثر پمادهای موضعی ضددرد و ضدخارش استفاده می‌گردد.

استفاده از این خاصیت منتول در توتون سیگار باعث می‌گردد که فرد هنگام کشیدن سیگار، ظاهرا احساس مطبوع‌تری داشته باشد و از علایم التهابی، سوزانندگی و بوی نامطبوع سیگار در امان بماند. در حقیقت فرد سیگاری، دود حاوی 4000 نوع ماده سمی‌ و کشنده را با ظاهری آراسته و خنک به بدن خود وارد می کند.

در عین حال که این احساس مطبوع به خصوص در اولین دفعات استفاده توسط فرد، باعث دوام بیشتر در مصرف سیگار و اعتیاد شدید‌تر و طولانی‌تری می‌گردد.

اعتیاد به سیگارهای منتول‌دار اعتیاد بدتری است

علاوه بر مطبوعیت ظاهری دود این نوع سیگارها و خاصیت بی‌حس‌کنندگی و ضدالتهابی آن ‌که باعث تسهیل و ترغیب در مصرف بیشتر می‌گردد، تحقیقات جدید نشان داده اند که منتول با تحریک گیرنده‌های سرمای موجود در حلق و بینی و مجاری تنفسی باعث ایجاد وقفه در تنفس می‌گردد (همان حالتی که هر کدام از ما ممکن است در هوای سرد تجربه کرده باشیم). این توقف موقتی و کوتاه‌مدت در نفس کشیدن، باعث ایستایی بیشتر دود در ریه‌ها و مجاری تنفسی می‌گردد و مواد تشکیل‌دهنده دود سیگار از جمله نیکوتین فرصت بیشتری برای جذب پیدا می‌کنند و این یعنی اعتیاد بیشتر و وابستگی شدیدتر به نیکوتین.

به‌رغم بعضی تحقیقات مشکوک که عوارض این نوع سیگارها را مشابه سیگارهای معمولی می دانند، مسلما بخار داغ منتول سوخته شده، در دراز مدت نمی‌تواند بر مجاری تنفسی و حلق و بینی و مری فرد مصرف‌کننده بی‌تاثیر باشد.

گزارشاتی درباره ی تاثیر منتول در جلوگیری از سوخت‌و‌ساز مواد سرطان زای موجود در سیگار وجود دارد، طوری که اثرات سرطان‌زایی آن را تا 300 درصد بالا می‌برد.

عوارض مصرف منتول

عوارض عمده ی مصرف منتول به صورت آثار سوختگی در حلق و ریه گزارش شده است. تورم آلرژیک لب‌ها، التهاب دهان، التهاب متوسط تا شدید مری و معده، التهاب لوزالمعده، تهوع و استفراغ، اسهال، سردرد، اختلال در ضربان قلب و حتی اسپاسم ناحیه گلو دیده شده است، طوری که مصرف سیگارهای منتول دار در کنار کودکان، باعث ایست تنفسی در آنها می شود.

حتما می‌دانید که مصرف ترکیبات خوراکی منتول‌دار در کودکان زیر شش سال، به دلیل احتمال وقفه تنفسی در آنان، ممنوع است.

در مورد اثرات منتول روی باروری و سقط جنین، تحقیقات مختلف و متناقضی انجام گرفته، ولی اثرات ضدتخمک‌گذاری آن در خانم ها ثابت شده است.

رواج برخی باورهای غلط در مورد این نوع سیگارها مانند ضدنفخ، درمان سرما‌خوردگی و ... که شاید زمینه‌ساز مصرف بیشتر این نوع سیگارها باشد، به نظر می‌رسد که همگی حساب شده و هدف‌دار هستند، طوری که ظاهر فانتزی و سفید رنگ سیگار، در جعبه‌ای با رنگ سبز و به همراه طعمی ‌از نعناع و خنکی، از این قاتلان کوچک نمایی ساخته که افراد ابتدا به صورت یک تفنن (و نه مصرف سیگار) آن را شروع کرده و به تدریج به آن عادت می‌کنند.

به عبارت دیگر، شرکت‌های دخانی با رواج این باورهای غلط خواسته‌اند که این سیگارها را از ماهیت واقعی خود، یعنی یکی از انواع کشنده دخانیات دور کنند، طوری که مصرف آن را توسط اطفال نیز شاهد بوده‌ایم؛‌ آنچنان که این موضوع را قبلا در رابطه با مصرف قلیان نیز تجربه کرده ایم.

ترک سیگار منتول دار

با توجه به اینکه مصرف‌کنندگان سیگارهای منتول‌دار، به نیکوتین اعتیاد بیشتر و عمیق‌تری دارند، بعضی کارشناسان، تغییر سیگار منتول‌دار به سیگار معمولی و سپس ترک کامل دخانیات را عنوان می‌کنند، ولی از آنجا که جایگزینی دخانیات با هم در زمان ترک توصیه نمی‌گردد، بهترین پیشنهاد (در کنار رفتار درمانی و کمک به تغییر نگرش از آگاهی به باور) درمان جایگزینی نیکوتین (NRT ) است که به صورت چسب، اسپری و آدامس موجود بوده و تحت‌نظر پزشک قابل مصرف است.

داروهای کمکی در ترک دخانیات مانند ترکیبات جایگزین نیکوتین، نه تنها برای ترک سیگارهای منتول‌دار، بلکه برای دیگر انواع دخانیات نیز موثر و مفید هستند.

در یک کار پژوهشی (در سال 87-86 در جنوب غرب تهران)، تاثیر درمان جایگزینی نیکوتین و رفتاردرمانی را بر روی دو گروه متفاوت مقایسه کردیم و معلوم شد گروه مصرف‌کننده نیکوتین جایگزین، بر ادامه روند ترک مصرتر و پایدارتر بودند.

دکتر آرش نیک‌خلق - پژوهشگر حوزه دخانیات