تبیان، دستیار زندگی
دوچرخی که شبیه هم به نظر می رسند، با سرعت های مختلفی از سرازیری پایین می آیند.راه حل این معما را کشف کنید. دو شیء با شکل یکسان و جرم یکسان، ممکن است در پایین آمدن از تپه عملکرد متفاوتی داشته باشند....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مسابقه پایین آمدن از تپه

مسابقه پایین آمدن از تپه

توضیح اولیه

دوچرخی که شبیه هم به نظر می رسند، با سرعت های مختلفی از سرازیری پایین می آیند. دو شیء با شکل یکسان و جرم یکسان، ممکن است در پایین آمدن از تپه عملکرد متفاوتی داشته باشند. این که یک شیء با چه سرعتی شتاب می‏ گیرد تا بخشی به این مسئله بستگی دارد که جرم آن چطور در آن پخش شده باشد.

یک چرخ با توپی سنگین نسبت به چرخی که طوقه سنگینی دارد، سریع تر شتاب می گیرد.

اهداف

دانش آموزان خواهند فهمید:  نحوه ی توزیع جرم یک جسم بر روی انرژی جنبشی تأثیر دارد.

طرح درس

این درس بر اساس یک آزمایش طراحی شده است. دانش آموزان را گروه بندی کنید و از آن ها بخواهید تا چرخ های خود را به صورت زیر سر هم کنند:

سرهم کردن

5 تا از واشرها را به شکل منظم دور طوقه بیرونی کف یکی از قوطی ها قرار دهید. پنج واشر دیگر را هم وسط کف قوطی دیگر، بچینید. در هر دو قوطی، واشرها را با چسب محکم کنید.

انجام دهید و دقت کنید

اکنون از گروه ها بخواهید هر دو قوطی را بالای یک سرازیری بگذارند. مطمئن باشید سرشان به طرف بالاست. از آن ها بپرسید بخواهید حدس بزنند کدام قوطی زودتر به پایین سرازیری می رسد. سپس قوطی ها را رها کنند و تا به طرف پایین سرازیر شوند. قوطی ای که جرم بیشتری در مرکز آن قرار دارد، همیشه زودتر به پایین می رسد.

چه اتفاقی می افتد؟

در توضیح این آزمایش بگویید هر دو قوطی در بالای سرازیری انرژی پتانسیل معینی دارند زیرا هر دو جرم یکسان و ارتفاع یکسانی دارند. در پایین سرازیری بخشی از انرژی اولیه هر یک از قوطی ها به شکل انرژی جنبشی خطی ( انتقالی ) ظاهر شده و باقی انرژی به انرژی جنبشی چرخشی تبدیل می شود. اگر چه هر دو قوطی یک جرم دارند، جرمشان به شکل متفاوتی قرار گرفته است. چرخاندن قوطی که جرم آن در طوقه آن قرار دارد مشکل تر از قوطی است که جرمش در مرکز قرار گرفته. قوطی که جرم آن در طوقه آن قرار گرفته بیشتر از انرژی پتانسیلش استفاده می کند تا سرازیر شود اما قوطی که جرمش در مرکز آن جمع شده کمتر از این انرژی استفاده می کند. بنابراین قوطی که جرم آن در طوقه آن قرار دارد انرژی کمتری برای تبدیل کردن به انرژی جنبشی انتقالی دارد، در نتیجه سرعت خطی کمتری دارد، قوطی که جرم آن در اطراف طوقه آن قرار دارد سرعتش را در پایین سرازیری از دست می دهد. و قوطی که جرم آن در مرکزش قرار دارد برنده می شود.

توسعه

استفاده از چرخ های سبک وزن در ماشین به انرژی جنبشی انتقالی و چرخشی آن بستگی دارد. تصور کنید که دو ماشین با جرم یکسان دارید که یکی چرخ های سبک و شاسی سنگین دارد و دیگری چرخ های استیل سنگین و شاسی سبک دارد. اگر به هر دو یک انرژی یکسان داده شود. ماشینی که چرخ سبک دارد سریع تر شتاب می گیرد زیرا انرژی کمتری برای چرخاندن چرخ ها لازم دارد، بنابراین انرژی بیشتری به شکل حرکت خطی مستقیم ماشین ظاهر می شود.

آزمایش جالبی هم می توانید با قوطی های صابون انجام دهید. صابون های جامد با سرعت کمتری نسبت به صابون های مایع به پایین سرازیری می رسند. مایع درون قوطی همراه قوطی نمی چرخد بنابراین انرژی پتانسیل صابون مایع برای حرکت خطی استفاده می شود نه چرخاندن صابون.

مترجم: فاطمه وفایی

تنظیم: نسرین صادقی