آب‌میوه در قرآن
این عنوان، براساس برخى روایات و گفته‌هاى مفسّران، از «شَرابِك» (بقره/2، 259)، «أعصِرُ خَمراً» (یوسف/12، 36)، «وَفِیه یَعصِرون» (یوسف/12، 49) و «تَتَّخِذُونَ مِنهُ سَكَراً» (نحل/16، 67) استفاده شده است.
آب میوه در داستان عُزَیر:
خداوند، عُزَیر*(علیه السلام)را صد سال میراند؛ سپس او را زنده كرد و فرمود: «فَانظُر إلى طَعامِك وَ شَرابِكَ لَم‌یَتَسَنَّه ... = به خوراك و نوشیدنى خود بنگر [كه طعم ورنگ آن]تغییر نكرده است...». (بقره/2، 259)
برخى از مفسّران «شَرابِك» را با استناد به روایات، به آب میوه تفسیر كرده‌اند و آن را آب انگور* مى‌دانند؛[1] ولى در این كه آیا آب میوه را با خود به آن‌جا آورد یا از میوه‌هاى قریه ویران شده‌اى كه از آن عبور مى‌كرد، تهیه كرد،اختلاف است. تغییر نیافتن آب میوه «لَم‌یَتَسنَّه» در این مدّت طولانى،[2] امرى خارق‌العاده است.
آب میوه در داستان یوسف:
یوسف(علیه السلام) در تعبیر خواب عزیز مصر مى‌گوید: «...عامٌ فیه یُغاثُ الناسُ وَ فیِه یَعصِرُونَ =[سپس از پى آن]، سالى [بیاید]كه در آن براى مردم باران مى‌بارد [= گیاهان مى‌روید یا مردم از تنگى و سختى مى‌رهند]و در آن، [میوه، انگور، زیتون و...]مى‌فشرند». (یوسف/12، 49) برخى، با استناد به كلام ابن عبّاس و مجاهد و قتاده، مقصود از«یَعصِرُون» را فشردن میوه*، و‌دانه‌هاى روغنى دانسته‌اند كه مصریان، پس از چهارده سال سختى، از آن بهره‌مند شدند.[3] هم‌بند یوسف در زندان براساس آیه 36 یوسف/ 12 به او گفت: «إِنِّى أَرَنى أعصِرُ خَمراً = من خویشتن را [در خواب]دیدم كه [انگور براى]شراب مى‌فشارم». برخى مقصود از «أعصِر خَمراً» را گرفتن آب انگور مى‌دانند و از این كه به فشردنِ خمر* تعبیر شده، چند پاسخ داده‌اند: الف. عرب، در صورت روشنى و مشتبه نشدن معنا، اشیا (انگور) را به رسم آن‌چه به آن دگرگون مى‌شود، (خمر) نام مى‌نهد؛[4] ب. عربِ عمان[5] و غسّان،[6] عنب را خمر مى‌نامند؛ پس «أعصِرُ خَمراً» به معناى «أعصِرُ عِنباً» است.
آب میوه از آیات الهى:
«وَ مِن ثَمرتِ النَّخِیلِ وَالأَعنبِ تَتَّخِذونَ مِنه سَكَراً وَ رِزقاً حَسَناً إنَّ فِى ذلِكَ لأیَةً لِقَوم یَعقلونَ = و از میوه درختان خرما* و انگور، باده مستى‌بخش وخوراكى نیكوبراى خود مى‌گیرید. به طور قطع در این[ها]براى مردمى كه مى‌اندیشند، نشانه‌اى است.» (نحل/16،67)
مصطفوى مى‌گوید: سَكَر، اعم از مسكر و غیر مسكر (آب میوه) است. سَكَر بر وزن حَسَن، دگرگون شده چیزى برخلاف جریان طبیعى است؛ مانند شراب و آب میوه كه از انگور و خرما به دست مى‌آید.[7]
ابوالفتوح رازى مى‌گوید: مراد از روزى نیكو (رزق حسن) سركه، دوشاب، خرما، مویز و چیزهاى حلال است كه از خرما و انگور گرفته مى‌شود.[8]
منابع:
التحقیق فى كلمات القرآن الكریم؛ التفسیر الكبیر؛ تفسیر المنار؛ جامع‌البیان عن تأویل آى القرآن؛ روض‌الجنان و روح‌الجنان؛ كشف‌الاسرار و عدّة‌الابرار؛ مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن.
نویسنده: محمدصادق یوسفى
تنظیم برای تبیان: شکوری
