پلیس به دنبال جرائم الكترونیكی
«هوش سیاه» سریال پلیسی 13 قسمتی است درباره جرائم الكترونیكی كه قرار است در آن تعدادی از نوابغ كامپیوتر هوش و استعدادشان را به رخ مخاطبان شبكه 3 سیما بكشند.
اگر شما هم مثل ما فكر می‌كنید كه این سریال هم مثل اغلب آثار پلیسی، قرار است پر باشد از تعقیب و گریزهایی كه گاهی كلافه‌مان می‌كند باید بگویم فیلمنامه و روند ساخت سریال هوش سیاه چیز دیگری را وعده می‌دهد.
هوش سیاه قرار نیست سریالی پر از صحنه‌های اكشن و پلیس‌بازی‌های بی‌منطق و غیرواقعی باشد. آن‌طور كه سازنده‌ها و بازیگرانش می‌گویند، قرار است عده‌ای نابغه رایانه با كار حرفه‌ای‌شان شگفت‌زده‌مان كنند.
سریال هوش سیاه در 13 قسمت، 9 داستان متفاوت را برایمان روایت می‌كند كه پای ثابت تمام این داستان‌ها گروهی نیروی پلیس از دایره ویژه 13، به نام دایره جرائم الكترونیكی هستند. در داستانی كه در تمام طول 13 قسمت سریال، به عنوان یكی از پرونده‌های پیچیده نیروی انتظامی روایت می‌شود، ما شاهد تلاش پلیس برای به دام انداختن ضد قهرمان ماجرا، كامران، هستیم كه او هم در كارهای خلاف رایانه‌ای دست همه خلافكارها را از پشت بسته است.
ساخت این سریال از اول اردیبهشت امسال آغاز شده است. البته هوش سیاه مراحل پیش‌تولید خود را از بهمن‌ماه سال گذشته آغاز كرده بود. این سریال در پنجمین ماه فیلمبرداری به سر می‌برد و براساس پیش‌بینی‌ها و برآوردهای انجام شده می‌باید تا 15مهرماه تصویربرداری آن به اتمام برسد. اما شهره فهیمی دستیار اول كارگردان می‌گوید كار با 2 هفته تاخیر و اواخر مهرماه به اتمام می‌رسد و مراحل صداگذاری و موسیقی و تدوین نهایی آن آغاز خواهد شد.
مسعود آب‌پرور كارگردان درباره این سریال می‌گوید: «هوش سیاه یك سریال 13 قسمتی است درباره جرائم الكترونیكی. در اداره آگاهی جدیدا دایره ویژه‌ای افتتاح شده به نام دایره 13 كه به صورت تخصصی به جرائم الكترونیكی می‌پردازد.
كارهای پلیسی به خاطر گرفت و گیرها و صحنه‌های اكشن و پرتحركشان جذابیت خاصی برای علاقه‌مندان دارند، اما سریال آب‌پرور قرار نیست یكی از آن كارهای پلیسی معمولی باشد. به گفته وی تفاوت این كار با كارهای پلیسی دیگر این است كه گرفت و گیرهای فیزیكی در هوش سیاه درونی شده‌اند و به شكل رایانه‌ای درآمده‌اند یا در محیط اینترنت اتفاق می‌افتند.
آب‌پرور با اشاره به این‌كه یكی از عوارض عمده‌ای كه جوامع در حال توسعه را تهدید می‌كند، عكس‌العمل مردم نسبت به پدیده‌های جدید وارداتی مثل فناوری‌های جدید، اینترنت و رایانه است توضیح می‌دهد: «وقتی این فناوری به كشوری وارد می‌شوند، باید فرهنگ آنها نیز همزمان وارد شود كه این مساله برای كشورهای در حال توسعه اتفاق نمی‌افتد.»
به گفته آب‌پرور هوش سیاه سعی می‌كند در جهت این فرهنگسازی حركت كند، تا ضمن آن‌كه به فواید و امتیازات داشتن فناوری جدید، رایانه و اینترنت می‌پردازد، به استفاده‌كنندگان از آنها هشدار بدهد.
كارگردان هوش سیاه توضیح می‌دهد: «این سریال می‌خواهد این هشدار را بدهد كه دارایی و ثروت شما رفته رفته به یك‌سری اطلاعات و كدرمزهایی كه ویژه شماست تبدیل می‌شود. حفاظت از این دارایی‌ها به داشتن یك‌سری اطلاعات و مهارت ها بستگی دارد. در غیر این صورت آسیب می‌بینید.»
این سریال 98 بازیگر اصلی دارد و در نهایت با فیلمبرداری در 109 لوكیشن اصلی و 228 لوكیشن فرعی به پایان می‌رسد.
فهیمی تعدد لوكیشن‌ها را یكی از شاخصه‌های این كار به عنوان یك سریال پلیسی می‌داند و با اشاره به این‌كه هوش سیاه یك كار خیلی اكشن به حساب نمی‌آید، می‌گوید: «در این سریال بیشتر از آن‌كه به صحنه‌های پر از بگیر و ببند توجه شود، بخش دیگری از كار پلیس به نمایش گذاشته می‌شود.»
تدوین این سریال همزمان با فیلمبرداری آن در حال انجام است و بهرام آب‌پرور كار تدوین را به عهده دارد. تدوین نهایی، صداگذاری و موسیقی كارهای باقیمانده بعد از فیلمبرداری هستند كه به گفته فهیمی انجام آنها آنقدرها زمان نمی‌برد.
در سكانسی كه ما شاهد تصویربرداری آن هستیم، سودابه بیضایی، لیلا بوشهری و حسین یاری مقابل دوربین هستند. علاوه بر آنها، افشین كتانچی، مجید مشیری و كیكاووس یاكیده هم در سكانس‌هایی كه امروز گرفته می‌شوند، ایفای نقش می‌كنند. مجید مشیری نقش دوست قدیمی كامران را بازی می‌كند و اینجا منزل اوست. بیضایی (در نقش سروان عزیزی) و یاری (در نقش سروان احمدی) برای به دست آوردن اطلاعاتی از كامران به این خانه آمده‌اند و سوالاتی از بوشهری می‌پرسند.
یكی از ویژگی‌های این سریال، فیلمبرداری كل آن به صورت دوربین روی دست است. فهیمی با اشاره به این‌كه هوش سیاه اولین سریالی است كه فیلمبرداری كل آن دوربین روی دست است، می‌گوید: «ما حتی یك پلان ثابت هم نداشتیم. در این 150 روز كار، دوربین موقع فیلمبرداری روی سه‌پایه قرار نگرفته است.»
هاشم گرامی تصویربردار سریال با اعتقاد به این‌كه هوش سیاه یك سریال پلیسی متفاوت است، می‌گوید: «در این سریال یك‌سری از كارها برای اولین بار انجام شده است و اصولا كارهایی كه برای اولین بار انجام می‌شوند به دلیل ناآگاهی ما درباره‌شان و مشكلاتی كه ایجاد می‌كنند، سختی‌های خاص خودشان را دارند.»
او با اشاره به مشكلاتی مانند پشت‌درد برای تصویربردار كار و ثابت نبودن دوربین كه نتیجه آن شیوه فیلمبرداری است، می‌گوید: «خیلی از سریال‌ها به این شیوه تولید می‌شود. البته وقتی پشت صحنه‌های این كارها را نگاه می‌كنیم، می‌بینیم اینها چند تصویربردار دارند و فقط یك نفر نیست كه این كارها را انجام می‌دهد. در این كار فقط من به عنوان فیلمبردار كار می‌كنم و باید بگویم این كار برای یك نفر در 6 ماه خیلی سنگین است.»
گرامی معتقد است: «انجام كارهایی كه تا به حال تجربه نشده، سختی‌های خودش را دارد، اما هر چه زمان می‌گذرد و بیشتر كار می‌كنیم، سختی‌هایش كمتر و انجام كار به شیوه جدید راحت‌تر می‌شود.» این تصویربردار، از مزایای تصویربرداری به شكل دوربین روی دست به تحرك بیشتری كه فیلم پیدا می‌كند اشاره كرده و می‌گوید: «من وقتی فیلم‌هایی كه روی سه‌پایه تصویربرداری شده است را می‌بینم با خودم تصمیم می‌گیرم دیگر دوربین را روی سه‌پایه نگذارم، البته اگر به من و سلیقه من باشد. به اعتقاد من وقتی دوربین روی دست قرار می‌گیرد كار زنده و بهتر می‌شود. ما همه تلاشمان را می‌كنیم كه آن دوربین روی دست بودن توسط مخاطب حس نشود در عین این‌كه آن حس هیجان را به بیننده القا می‌كند.»
سریال هوش سیاه به‌طور مشخص به مواردی مثل چت، هك كردن سایت‌های مختلف، تكثیر غیرمجاز نرم‌افزارهای علمی،آموزشی، حسابداری و... هك كردن سایت‌های بیمه و بانك و... می‌پردازد.
سریال‌ها و فیلمهای سینمایی غیرایرانی بسیاری وجود دارند كه مسائلی از این دست را دستمایه كارشان قرار می‌دهند و نمونه‌های بسیاری از آنها در دسترس جوانان است. آشنایی مخاطبان جوان ایرانی با موضوعاتی شبیه به این، توقع آنها را از این نوع فیلم‌ها و سریال‌ها بالا برده و رقابت میان ساخته‌های ایرانی با نمونه‌های خارجی‌اش را سخت كرده است.
سریال هوش سیاه به مواردی مثل چت هك كردن سایت‌های مختلف، تكثیر غیرمجاز نرم‌افزارهای علمی آموزشی، حسابداری و... می‌پردازدآب‌پرور در این باره معتقد است: «چون مخاطب اصلی ما جوان‌ها هستند، حاشیه خطرمان زیاد است. همان‌طور كه گفتید دسترسی به فیلمهای جدید روز دنیا خیلی آسان شده، جوان‌ها روزبه‌روز دارند فیلم‌هایی از این دست را می‌بینند، یعنی ما وارد حوزه خطر شده‌ایم. اما این اطمینان را می‌دهم كه سریال هوش سیاه باعث سرافكندگی ما نخواهد شد. بیننده‌ها حتما خواهند گفت كه تلاش جدی و مناسبی صورت گرفته برای این‌كه سنگ بنای محكمی در این زمینه گذاشته شود.»
طراحی صحنه این سریال با توجه به تنوع بالای لوكیشن‌ها و جابه‌جایی‌های بسیار، فضاهای متفاوت و خاصی را می‌طلبد. حسین مجد، طراح صحنه این كار در این باره می‌گوید: «ما فضاها را فضاهای خاص در نظر گرفته‌ایم، چه سایت پلیس چه بقیه لوكیشن‌هایی كه داشته‌ایم. لباس‌ها را خیلی رئال در نظر گرفته‌ایم، از فاكتور رنگ خیلی استفاده كرده و از فضاسازی‌های غیرمنطقی دریغ كرده‌ایم.»
سایت پلیس ویژه دایره 13، لوكیشنی غیرواقعی است كه به صورت دكور ساخته شده است. مجد درباره دكور این سریال می‌گوید: «چیزی كه به عنوان سایت پلیس برای این سریال طراحی كردیم چیزی است كه در اداره پلیس ما به صورت واقعی وجود ندارد. یعنی یك‌سری تجهیزات و اسكرین‌ها در این سایت‌ها كار گذاشته‌ایم كه بسیار مدرن و حرفه‌ای است. از رنگ‌آمیزی خاصی برای سایت استفاده كردیم. با پارتیشن‌بندی و فضاسازی‌هایی كه انجام داده‌ایم، علاوه بر این‌كه این حس را می‌دهد كه پلیس به همه چیز اشراف دارد، به نوعی فضای دوستانه‌ای به‌وجود آورده‌ایم كه سنگین نباشد. سایت دو را هم به همین منوال می‌سازیم.»
افشین كتانچی نقش حسام پورهادی را بازی می‌كند كه یك افسر پرتحرك اداره آگاهی است و در دایره 13 كار می‌كند. كتانچی با اشاره به این‌كه عمده بازی‌اش با حسین یاری و سودابه بیضایی است، درباره بازی‌اش در این سریال می‌گوید: «من پیش از این هم نقش پلیس را بازی كرده‌ام كه نقشی ایستا بود و بیشتر وظیفه رهبری را به عهده داشتم، اما حالا خود این شخص درگیر پرونده‌ها می‌شود و تحرك دارد.»
او قصه این سریال را بسیار جذاب می‌داند و می‌گوید: «اولین باری كه فیلمنامه را به من دادند تا بخوانم و جواب بدهم، دو روز بیشتر وقت نداشتم. من فكر كردم نمی‌توانم در 2 روز همه فیلمنامه را بخوانم. وقتی شروع به خواندن فیلمنامه كردم دیدم كه تا آخر داستان را می‌روم. بعد از خواندن هر قسمت دلم می‌خواست بدانم در قسمت‌های بعدی چه اتفاقی می‌افتد. می‌توانم بگویم جذاب‌ترین فیلمنامه‌ای است كه تا به حال كار كرده‌ام.»
كتانچی معتقد است مهم‌ترین ویژگی این سریال مدرن بودن آن است. او با اشاره به این‌كه بسیاری از اتفاقاتی كه پیش می‌آید و خیلی از تجهیزات مورد استفاده در سایت پلیس در واقع وجود خارجی ندارند، می‌گوید: «ما با تجهیزات و نرم‌افزارهایی كار می‌كنیم كه پلیس‌های ما ندارند. البته این تجهیزات واقعی نیستند، اما بسیار پیشرفته و خلاقانه است.»
جلوه‌های ویژه رایانه‌ای نقش مهمی در این سریال بازی می‌كند. محمدرضا ذبیحی كه پیش از این هم سابقه همكاری با آب‌پرور را داشته، درباره كارش در این سریال می‌گوید: «همه فكر می‌كنند كار ما همان اسپشیال افكت است، اما كاری كه ما می‌كنیم ویژوال افكت است. یعنی جلوه‌های بصری رایانه. یعنی اتفاقاتی كه در رایانه‌ها و در سایت ویژه جرائم الكترونیكی اداره پلیس می‌بینیم، تمام اتفاقات نرم‌افزاری فیلم، هر چیزی كه در تمام ال‌‌سی‌‌دی‌ها و تلویزیون‌ها دیده می‌شود، بخصوص چیزهایی كه در اداره آگاهی در تمام مانیتورها نمایش داده می‌شود، ویژوال افكت است.»
او با تاكید بر این‌كه این كار برای اولین بار است كه در ایران انجام می شود، می‌گوید: «ما یك سیستم ردیابی را شبیه‌سازی كرده‌ایم كه مثلا پلیس از طریق اینترنت یك خلافكار را پیگیری و پیدا می‌كند. ما تمام این نرم‌افزارها را اینجا نداریم و تمام این اتفاقات شبیه‌سازی شده است. همه‌اش هم عملا منطقی نیست.»
سودابه بیضایی كه نقش سروان عزیزی یكی از اعضای ثابت گروه پلیس در سایت ویژه جرائم الكترونیكی را بازی می‌كند، از این‌كه در نقش یك پلیس ظاهر شده احساس رضایت می‌كند. او می‌گوید: «همیشه دوست داشتم نقش یك پلیس را بازی كنم و حالا این نقش را دوست دارم. نقشی است كه در موقعیت‌های مختلف فرق می‌كند. یعنی این آدم یك كار ثابت انجام نمی‌دهد و به خاطر كارش هر بار فعالیت و عكس‌العمل جدیدی دارد. این از جذابیت‌های نقشی است كه بازی می‌كنم.»
بیضایی در هوش سیاه در صحنه‌های اكشن هم ایفای نقش می‌كند. البته نقش‌های اكشن او طوری نبوده كه لازم باشد از بدلكار برایش استفاده كنند. با این حال سروان عزیزی این سریال با خودش اسلحه حمل می‌كند و ماموریت‌های خطرناك انجام می‌دهد.
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
