نشانه حج پذیرفته شده

مقدمه

هرچه را كه در این جهان می‌بینیم، نشانه‌ای دارد و نشانة «حج پذیرفته» را، معصومان(س) «گناه نكردن» و "آلوده نشدن" پس از حج دانسته‌اند.

از آن جایی كه ما انسان‌های معمولی در زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی و... خود كم و بیش می‌لغزیم، راه حل، بازگشت سریع به دامان رحمت الهی و زدودن آن آلودگی است. این كار «توبه» نام دارد. عملی كه شیطان را به شدت خشمگین می‌كند. به خاطر اهمیت موضوع، نوشته‌ای كه در پی می‌آید، دربارة «آثار توبه» بحث می‌كند.

آثار توبه

در قرآن كریم و روایات، از فضیلت توبه و آثار آن بسیار سخن به میان آمده است. خداوند كریم 300 مرتبه در جای جای قرآن، خود را با صفاتی چون: رحیم، غفّار، ودود و غفور ستوده است و در موارد بسیاری با صفت توّاب به گناهكاران بشارت می‌دهد.

توبه كلید سعادت و سرمایة نجات آدمی و راه رستگاری ناامیدان و سرگشتگان است.

علامه ملامهدی نراقی در فضیلت توبه می‌نویسد: «بدان كه توبه نخستین مقام از مقامات دین و سرمایة ساكنان راه و كلید استقامتِ خواستاران ایمان و سرآغاز تقرب به پروردگار عالمیان است.‌»[1]

آثار توبه را می‌توان در امور ذیل خلاصه كرد:

1-محبوبیت پروردگار

یكی از آثار و فضیلت‌های توبه این است كه توبه كننده مورد محبت و عنایت ویژة حق تعالی قرار می‌گیرد. چنانكه می‌فرماید: «إنَّ الله یُحِب التوابین و یحب المتطهرین»؛[2]

«همانا خداوند توبه كاران و پاكیزه كاران را دوست می‌دارد.»

امام باقر(ع) می‌فرماید: «ان الله تبارك و تعالی اَشَد فَرحاً بِتوب‍ﮥِ عبده مِن رجل أَضَلَّ راحِلَتهُ و زاده فی لیل‍ﮥ ظَلْماء فوجدها فالله أشد فرحا بتوب‍ﮥ عبده من ذلك الرجل براحلته حِینَ وَجَدَهَا».[3]

«خدای تعالی شادتر است به توب‍ة بندة خود از مردی كه در شب تاریك در بیابانی مركب و توشه خود را گم كرده باشد و ناگاه آن را بیابد.»

زمانی كه قوم حضرت موسی(ع) در غیاب او به پرستش گوساله می‌پردازند باز این پیام رحمت الهی است كه از زبان حضرت موسی به قوم گوساله پرستش نوید بخشش و محبت پروردگار می‌دهد:

«ای قوم من، شما ظلم به نفس خود كردید كه گوساله پرستی اختیار نمودید، «فتوبوا الی بارئكم...»؛ «پس توبه كنید و به سوی خدا بازگردید و (به كیفر جهالت خود) بكشتن یكدیگر تیغ بركشید، این در پیشگاه خدا بهتر كفارة عمل شما است. آنگاه توبة شما را پذیرفت و خدا توبه پذیر و مهربان است.»[4]

قال رسول الله(ص): «ما من شَیء أحَبَّ الی الله تعالی مِن شاب تائب».[5]

«هیچ چیزی نزد پروردگار پسندیده‌تر از جوان توبه كار نیست.‌»

و چه زیباست كه گناهكاران در این سفره از نعمت بیكران پروردگار بهره برند و به وسیلة توبه زشتی‌ها و پلیدی‌های عمل خود را محو و نابود كنند.

«قال رسول الله(ص): «طوبی لمن وجد فی صحیف‍ﮥ عَمَله یوم القیام‍ﮥ تحت كل ذَنْبٍ استغفر الله».[6]

«خوشا به حال كسی كه در روز قیامت، در نامة عملش زیر هر گناهی استغفر الله بنویسند.‌»

2-سركوبی شیطان

وقتی خداوند حضرت آدم(ع) را آفرید و به ملائك فرمان داد كه بر آدم سجده نمایند، شیطان كبر ورزید و بر حضرت آدم سجده نكرد و به همین سبب از درگاه الهی رانده شد و آنگاه به پروردگار چنین گفت: «فَبِعزَّتِك لأغوینّهُم اجمعین»؛ «به عزتت قسم همة بندگانت را گمراه می‌كنم»، شیطان با این عملش به عنوان دشمن قسم خوردة اولاد آدم پا به عرصة كارزار گذاشت. حضرت آدم(ع) از اینكه فرزندانش گرفتار چنین دشمنی هستند، به درگاه خداوند چنین انابه كرد:

«پروردگارا! شیطان را بر من مسلط ساختی و او را همچون خون (كه در رگهایم جریان دارد) در من جای دادی برای من هم چیزی مقرر فرما.

خطاب رسید: ای آدم برای تو این را قرار دادم كه هر یك از فرزندانت كه آهنگ گناهی كند و مرتكب آن نشود، چیزی بر او نوشته نشود و چون مرتكب شد یك گناه بر او نوشته شود، و اگر قصد كار نیكی كند و آن را انجام ندهد یك حسنه برای او نوشته شود و اگر انجام دهد ده حسنه برایش نوشته شود.

عرض كرد: پروردگارا! بیفزا،

فرمود: برایت مقرر ساختم كه هر یك از فرزندانت كه گناهی كند سپس آمرزش خواهد، او را بیامرزم،

عرض كرد: پروردگارا! بیفزا،

فرمود: برای ایشان توبه را قرار دادم و توبه را برای آنها گسترش دادم تا نفس به گلوگاه رسد. عرض كرد: پروردگارا! مرا بس است.‌»[7]

3-پاكی از گناهان

خداوند كریم چنان آمرزنده و نسبت به بندگان مهربان است كه با یك اراده و پشیمانیِ بنده‌اش، گناهان بی شمار او را می‌بخشد: «إِن تجتنبوا كَبَائِر ما تُنهونَ عنه نُكَفِّر عنكم سیئاتِكُم و نُدخلكم مُدخلا كریما».[8] چنانچه از گناهان بزرگی كه شما را از آن نهی كرده‌اند دوری گزینید ما از گناهان دیگر شما درگذریم و شما را به مقامی بلند و نیكو برسانیم.

«عن الصادق جعفر بن محمد(ص): قال: لما نزلت هذه الای‍ﮥ «والذین اذا فعلوا فاحش‍ﮥً او ظلموا أنفسهم ذكروا الله فاستغفروا لذنوبهم» صَعِدَ إبلیس جبلا بمك‍ﮥ یقال له ثَور فصرخ بأعلی صوته بعفاریته فاجتمعوا الیه فقال نزلت هذه الای‍ﮥ فمن لها فقام عفریت من الشیاطین فقال انا لها بكذا و كذا فقال لَسْتَ لها ثم قام آخر فقال مثل ذلك فقال لست لها فقال الوسواس الخناس أَنَا لها قال بما ذا قال أعدهم و أُمَنَّیهم حتی یُواقعوا الخطیئ‍ﮥ فاذا واقعوا الخطیئة انسیتهم الاستغفار فقال انت لها فوكله بها الی یوم القیام‍ﮥ».[9]

امام جعفر صادق(ع) می‌فرماید: «زمانی كه آیة «والذین اذا فعلوا فاحش‍ﮥ...»[10] نازل شد، ابلیس بر فراز كوهی در مكه به نام «ثور» رفت و ناله و فریاد كرد و دیگر شیاطین تحت امر خود را ندا داد. آنگاه همه شیطان‌ها به نزد او آمدند. ابلیس به آنان گفت: این آیه نازل شده است چه كسی از عهده آن بر‌می‌آید؟ یكی از شیاطین به پا خاست و گفت: من می‌توانم به وسیلة این و... ابلیس گفت تو نمی‌توانی، یكی دیگر از شیاطین از جای برخاست و گفت من از عهدة این آیه برمی‌آیم با این وسیله و این... ابلیس گفت تو هم نمی‌توانی. وسواس خناس، یكی دیگر از شیاطین، برخاست و گفت: من می‌توانم. ابلیس گفت چگونه؟ گفت: به آنها وعده می‌دهم و آرزومندشان می‌كنم تا برای رسیدن به خواسته‌هایشان به گناه بیفتند آنگاه كه مرتكب گناه شدند، استغفار را از یاد آنها می‌برم. ابلیس گفت تو می‌توانی سپس ابلیس او را تا روز قیامت مأمور به آن فوق كرد.»

قرآن كریم به آنهایی كه به سبب جهالت و نادانی، گرفتار بدی و گناه شوند و آنگاه توبه كرده و كار نیك انجام دهند، وعدة بخشش و مهربانی داده است. «أنه مَن عَمِلَ منكم سُوءاًَ بجهال‍ﮥ ثم تَاب مِن بعده وَ أَصلح فانه غفورٌ رحیم».[11]

و در جای دیگر می‌فرمایند: «وَإِنّیِ لَغَفار لِمَن تاب و آمن و عَمِلَ صَالِحاًَ».[12]

«و البته بر آنكس كه توبه كند و به خدا ایمان آرد و نكوكار گردد و درست به راه هدایت رود مغفرت و آمرزش من بسیار است.»

پشیمانی از گناه، نه تنها سبب بخشیدن گناهان می‌شود، بلكه سبب پاك شدن دل می‌گردد، بدیهی است دلی كه پاك گردد، آینة معارف الهی می‌شود.

4-بهره مندی بیشتر از نعمت الهی

از دیگر آثار و بركات توبه برخورداری از نعمت‌های مختلف پروردگار است.

در قرآن می‌خوانیم:

«استغفروا ربكم انه كان غَفَّاراً * یُرسِل السماء علیكم مدرارا * وَ یُمْدِدكَُم باموال و بنینَ و یجعل لكم جَنّات و یجعل لكم انهارا * مالكم لا ترجون لله وقارا».[13]

«ای مردم از درگاه خدای خود آمرزش طلبید كه او بسیار خدای آمرزنده است. تا باران آسمان را بر شما فراوان نازل كند و شما را به مال بسیار و پسران متعدد مدد فرماید و باغهای خرم و نهرهای جاری به شما عطا كند. چرا شما مردم خدای را به عظمت و وقار یاد نمی‌كنید؟»

5-تبدیل گناهان به نیكی‌ها

رحمانیت خداوند چنان گسترده است كه نه تنها گناه گناهكاران را می‌بخشد بلكه لغزشهای آنها را به حسنات تبدیل می‌كند:

«مَنْ تاب و آمن و عمل عملاً صالحا فَأُولَئكَ یُبدلُ الله سیئاتهم حسنات».[14]

«كسی كه توبه كرده و ایمان و عمل صالح انجام دهد، خداوند بدی‌های آنان را به حسنات تبدیل ‌می‌كند.»