ما مقصریم یا شیطان؟

همه انبیا معصوم بودند اما درباره بعضى از انبیا تعبیراتى به كار رفته كه در عین‌حال كه با عصمتشان منافات ندارد اما نشانه‏اى هست از یك نکته منفى.

حضرت آدم على‌نبینا وآله‌وعلیه‌السلام به عقیده ما مسلمان‏ها به‌ویژه شیعیان، صفى‌الله بود و معصوم و خطایى كه مخالف عصمت باشد از او سر نزد، ولى یك امرى كه به تعبیر قرآن عصیان نامیده شد نسبت به حضرت آدم داده شده كه از آن شجره منهیه تناول كرد.

حالا آن درخت چى بود چه خصوصیتى داشت خیلى گفت‌وگوها در این زمینه شده و در حقیقت یك رازى است.

به هرحال شیطان آمد پیش حضرت آدم و حوا و مطالبى گفت كه باعث شد آنها مرتكب ترك اولى بشوند كه در قرآن عصیان نامیده شده و «عصى‌آدم ربه و...». البته باز تأكید مى‏كنم كه این عصیان مخالف عصمت نیست.

جریان این بود که شیطان آمد پیش حضرت آدم گفت مى‏دانید چرا خدا گفته از این درخت نخورید براى این كه اگر از این درخت بخورید فرشته مى‏شوید و عمر جاودانى پیدا مى‏كنید؛ بعد هم قسم خورد كه من خیرخواه شما هستم.

حضرت آدم و حوا هم كه تا به حال قسم دروغ نشنیده بودند غفلت كردند از آن نهى الهى و باز به احترام اسم خدا حرف او را باور كردند و از آن درخت خوردند.

درباره این‌ ماجرا سخن بسیار است و من به آن مسائلش كار ندارم. این نکته را مى‏خواهم بیان كنم كه شیطان كارش را از كجا شروع كرد؟ با یك دروغ و از همین‌جا شما می‌توانید ماهیت شیطان و شیطنت را درك كنید كه اصلاً كار شیطان چیست. تمام كارهاى شیطانى محورش دروغ است.

یك داستان قرآنی دیگر را نقل کنم. روز قیامت وقتى حساب همه خلایق رسیده مى‏شود، شیطان و پیروانش در جهنم جایگزین مى‏شوند در اینجا مى‏افتند به جان هم. او مى‏گوید تقصیر تو بود. آن مى‏گوید تقصیر تو بود. مستضعفان و ضعفاى جوامع به بزرگ‏ترها مى‏گویند كه تقصیر شما بود، شما ما را گمراه كردید و به دنبال خودتان كشاندید. آنها مى‏گویند ما كه زورى نداشتیم مى‏خواستید خودتان نیایید. بالاخره جنگ و دعوا مى‏شود توى جهنم. آخر سر مى‏آیند مى‏گویند همه تقصیرها گردن شیطان است. او بود كه همه ما را فریب داد. هم بزرگ‏ترها را و هم كوچك‏ترها را. مى‏افتند به جان شیطان كه تو بودى همه ما را گمراه كردى و تو باید بیش‌تر از همه ما عذاب بشوى.

شیطان هم با اینها بحث مى‏كند مى‏گوید من چه زورى داشتم؟ كارى كه من مى‏كردم این بود كه مى‏گفتم بیایید، شما هم مى‏آمدید! یك وعده دروغى مى‏دادم بعدش هم تخلف مى‏كردم. از من ساخته نبود به وعده‏ام وفا كنم. شما مى‏دیدید كه وعده‏هاى من دروغ است باز هم فریب من را مى‏خوردید تقصیر خودتان بود؛ «فلاتلومونى و لوموا انفسكم»(ابراهیم/22) پس مرا ملامت مکنید، خودتان را ملامت کنید.

قرآن هم در وصف شیطان مى‏فرماید: «یعدهم و یُمَنیهم»(نساء/120) كار شیطان این است به مردم وعده مى‏دهد و آرزو در دلشان ایجاد مى‏كند اما وعده‏هاى شیطان همه‏اش فریب است. یك مثل كوچك بزنم. همه ما دوران جوانى را گذرانده‏ایم. براى ما زیاد پیش آمده كه گاهى یك صحنه‏اى را دیده‏ایم خیال كردیم خیلى لذت‌بخش است، خیلى فوق‌العاده است. فكر كردیم كه اگر آن خواسته‏اى كه نسبت آن موضوع داریم برآورده بشود دیگر غرق در لذت خواهیم شد.

منظره‏اى را مى‏بینند، صدایى مى‏شنوند، حرفى مى‏شنوند آرزو مى‏كنند كه آن برایشان تحقق پیدا كند. وقتى مى‏رسند بهش مى‏بینند نه، خبرى نبود. گاهى هم پشیمان مى‏شوند. این همان وعده شیطان است و تخلفش. مى‏گوید اگر بیایید دنبال من خیلى لذت‏ها و سعادت‏ها نصیبتان مى‏شود، تجربه مى‏كنند مى‏بینند دروغ است فردایش دوباره فریب مى‏خورند. به دنبال شیطان راه مى‏افتند مى‏دوند با سر، یكهو سرشان می‌خورد به سنگ و مى‏شكافد باز هم به هوش نمى‏آیند فردا دوباره همین آش است و همین كاسه. این داستان شیطان است و گمراه كردن انسان‏ها.

برگرفته از سخنان آیت الله مصباح یزدی

تنظیم برای تبیان: شکوری