مرکز کنترل در درون شماست
قسمت قبل را «احساس ارزشمندی کنید» مطالعه کنید.
در مقاله ی قبل گفتیم که یکی از راه های نگهبانی از خود این است که « انسان خودش برای خودش نگهبان بگمارد تا مراقب اعمال او باشد . » برای داشتن چنین نگهبانی کافی استبه خود «توجه» داشته باشیم; زیرا بنا به فرمایش امام علیعلیه السلام: «نفس توجه به خود، انسان را به سوی اصلاح نفس » و به دست آوردن بهترینها هدایت میکند . در درون هر یک از ما مرکزی وجود دارد که میداند چه چیز برای ما خوب و چه چیز بد است . در این مقاله راجع به چگونگی راه اندازی این مرکز صحبت می کنیم :
در طول روز چند بار فقط برای «یک دقیقه» بایستیم و ببینیم چه می کنیم .
دکتر اسپنسر جانسون در این مورد راهکار جالبی به نام: «توقف!» دارد . این که ما در طول روز چند بار فقط برای «یک دقیقه» بایستیم و ببینیم چه می کنیم . به آن چه فکر می کنیم یا انجام می دهیم بنگریم و خود را محاسبه کنیم . درست مثل کسی که در شهر رانندگی میکند و در برابر تابلوهای ایست، توقف میکند . این تابلوها کمک می کنند تا شخص به آسانی و سالم به مقصد برسد . هر چند این کار عجیب به نظر میرسد که ما فقط در یک توقف کوتاه بخواهیم به آن چه انجام میدهیم، بیندیشیم و به سؤال های خود پاسخ بدهیم، ولی اغلب در همین فرصتهای کوتاه، راه بهتر شدن کار یا فکری را که در آن دقیقه درگیر انجامش هستیم پیدا خواهیم کرد . همین توقف کوتاه به ما کمک میکند به سرانجام کارها بیندیشیم و این یعنی مراقبت از خود; زیرا «به کار بستن فکر و اندیشه در کارها، پایان کار را نیکو میکند . » (1) و از طرفی «نیک و بد کارها را نمایان میسازد» (2) و «ما را آماده میکند تا به اصلاح آنها پرداخته و نتیجه بهتری بگیریم . » (3)
امام صادق علیه السلام نیز در این زمینه به یکی از دوستانشان به نام جندب میفرمایند: «ای جندب! در برابر هر کاری «توقف کن» تا به آغاز و انجام آن کار آگاه شوی . قبل از آن که در آن کار بمانی و نهایتا پشیمان شوی . ای جندب ! به درستی که تو (خود) طبیب نفس خویشی، نشانههای سلامتی و بیماری را تشخیص میدهی، درمان را هم خوب میدانی; پس (لحظهای) درنگ کن ببین با خود چه می کنی . . . » (4) آری «هر انسانی به نفس خویش آگاهی دارد هر چند عذر تراشی میکند . » (5) پس چرا نفس خویش را رها سازیم تا ما را در کوره راههای تاریکی رها کند؟! (6)
شاید بپرسید در این توقف چه سؤالهایی از خودمان بکنیم و چگونه به پاسخ صحیح برسیم؟ شاید با یک مثال مطلب روشن شود . فرض کنید برای به دست آوردن چیزی سخت در تلاش هستید و زحمت می کشید . شما می توانید گاه در اثنای کار از خود بپرسید «آیا آن چه را که اکنون به دنبالش هستم و برایش تلاش می کنم واقعا «نیاز» من است؟» زیرا «نیاز» چیزی است که برای «بودن» و گذراندن زندگی خود آن را میخواهیم و وقتی آن را به دست میآوریم، احساس شادی و سرور میکنیم . در مقابل این نیاز «میل» قرار دارد; یعنی چیزی که امیدواریم به دست آوردنش ما را خوشحال کند - که غالبا هم نمیکند - مثل میل به پول; به دستش میآوریم، ولی میبینیم ما را راضی نمیکند و هنوز بیشتر از آن چه به دست آوردهایم، میخواهیم . اگر توقف کنیم و این سؤال را از خود بکنیم و گاه اگر فرصتبیشتری پیدا کردیم نیازهایمان را روی کاغذ بیاوریم و پیش خود تجزیه و تحلیل کنیم، اغلب جوابی را که به دست میآوریم ما را از دنبال کردن چیزهایی که به آن نیاز نداریم، باز میدارد .
مثال دیگر: گاه کاری انجام میدهیم که خوب از آب در نمیآید و موجب فشار روحی ما میشود . چگونه میتوانیم با یک توقف کوتاه از این فشار روحی رهایی پیدا کنیم؟
در این مورد نیز توقف راهگشا است . ما میتوانیم در همین توقف کوتاه زیر و بم آن کار را جست وجو کنیم تا نکات مثبتی را که در اطراف آن یافت میشود برای خود بیابیم . یا وقتی در پیچیدگیهای زندگی گم میشویم میتوانیم آن قدر از شاخ و برگ گرفتاریها بچینیم تا به هستهای که موجب رضایت ما بشود، برسیم . یعنی زندگی را سادهتر بگیریم تا بسیاری از فشارهای روحی را از بین ببریم، زیرا زندگی وقتی سادهتر باشد، ساده هم حفظ میشود . به این ترتیب ما در مقابل تابلوی ایستبه قسمتی از وجود خویش آگاهی پیدا میکنیم و کمکم به شناخت از خویش خواهیم رسید و به فرمایش امام علیعلیه السلام: «هر که خود را شناخت، خدایش را شناخته است . » (7) و کسی که خدا را شناخت عاشقش میشود; یعنی به بالاترین مرتبه عزت نفس دستیافته است .
پینوشتها:
1) غررالحکم: «طول الفکر یحمد العواقب و یستدرک فساد الامور . »
2) همان: «فکر المرء مرآة تراه حسن عمله من قبحه . »
3) همان: «من حاسب نفسه وقف علی عیوبه و احاط بذنوبه فاستقال الذنوب و اصلح العیوب . »
4) تحف العقول، وصایای امام صادقعلیه السلام به عبدالله بن جندب .
5) سوره قیامت، آیه 15 .
6) غرر الحکم: «من رخص نفسه ذهبتبه فی المذاهب الظلمة . »
7) همان: «من عرف نفسه فقد عرف ربه . »
منبع : مجله یاس
تنظیم برای تبیان : داوودی
مقالات مرتبط :
