فیبروم، بیماری شایع در خانم ها

فیبرویید رحمی یا همان فیبروم رحمی، یك تومور خوش‌خیم است كه از سلول‌های غیرطبیعی در دیواره عضلانی رحم تشكیل شده است، یعنی به صورت توده‌ای است كه در اندازه‌های مختلف ایجاد می‌شود. این توده‌ها در 20 تا 25 درصد موارد در سنین باروری، یعنی سنین قبل از یائسگی دیده می‌شوند.

بر حسب مكان آن در رحم، سه نوع اصلی فیبرویید وجود دارد:

- نوع زیر سروزی که روی سطح خارجی رحم ظاهر می‌شود.

- نوع داخل دیواره‌ای که به دیواره رحم محدود است.

- نوع زیر مخاطی که در سطح داخلی رحم پدیدار می‌شود.

فراموش نكنید كه فیبروییدها به ندرت گردن رحم را درگیر می‌كنند.

رشد تومور فیبرویید

رشد این تومور توسط هورمون های استروژن و پروژسترون تحریك می‌شود و بعد از سن یائسگی چون میزان این هورمون‌ها پایین می‌آید، در نتیجه این تومور كوچك می‌شود. این بیماری در خانم‌های سیاه پوست، دو برابر شایع‌تر از خانم‌های سفیدپوست است، ولی هنوز علت قطعی آن مشخص نشده است. خوشبختانه علی‌‌رغم درصد بالای ابتلا، این تومور یك تومور خوش‌خیم محسوب می‌شود.

علایم شایع تومورهای خوش خیم رحم

این بیماری معمولا بدون علامت است، ولی به طور كلی علائم بالینی این بیماری عبارت است از : خونریزی‌های حجیم و طولانی قاعدگی، كاهش فواصل بین قاعدگی‌ها، احساس فشار روی مثانه، درد و فشار لگنی، مقاربت دردناك یا خونریزی پس از مقاربت.

در ضمن از عوارض این بیماری می توان كم‌خونی همراه با ضعف و خستگی و رنگ‌پریدگی را بیان کرد.

راه خاصی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد، اما اجتناب از مصرف هورمون‌های زنانه ممكن است رشد فیبروییدها را كمتر كند.

عوارض احتمالی

عوارضی كه در زمان بارداری می‌تواند رخ دهد، عبارت است از:

- سقط خود به خودی (معمولا در نوع زیر مخاطی فیبرویید)‌

- زایمان زودرس (معمولا در فیبروییدهای بزرگ)‌

- امكان جدا شدن جفت وقتی كه جفت روی فیبرویید قرار گرفته باشد (در مواردی كه فیبرویید بزرگ است رشد جنین ممكن است به خطر بیفتد، زیرا خون بیشتری به سوی فیبرویید جریان می‌یابد و كمتر به جفت می‌رسد.)

از دیگر عوارض این بیماری این است كه امكان دارد فیبرویید پس از جراحی دوباره عود كند و سرطانی شدن فیبرویید در كمتر از نیم درصد موارد رخ می‌دهد كه معمولا با رشد سریع تومور خود را نشان می‌دهد. البته اگر قبل از یائسگی، جراحی ضرورت نداشته باشد، معمولا این تومورها پس از یائسگی بدون درمان كوچك می‌شوند. در صورتی كه جراحی ضرورت داشته باشد، بیمار بستری می‌شود. فیبروییدها در صورتی نیاز به جراحی دارند كه خونریزی بیش از اندازه باشد، یا ایجاد علائمی کند كه در حامله شدن یا حاملگی فرد اختلال به وجود آورد، و یا در صورت سرطانی شدن یا اندازه بزرگ فیبروییدها.

راه‌های تشخیص بیماری و درمان

از آنجایی كه این بیماری در بعضی افراد بدون درد است، ممكن است با یك معاینه سالانه توسط پزشك تشخیص داده شود. فیبرویید با معاینه شكم قابل لمس می‌باشد و با انجام سونوگرافی، تشخیص كامل می شود.

درمان بر حسب علائم و نیز نتایج اقدامات تشخیصی مختص هر بیمار، انجام خواهد شد و در مواردی كه علائم خفیف هستند و اندازه فیبرویید كوچك است، امكان دارد نیازی به درمان وجود نداشته باشد و توصیه شود كه بیمار پس از 6 تا 12 ماه مجددا برای معاینه مراجعه كند و تحت‌نظر پزشک باشد.

ولی در بعضی از موارد ممكن است توصیه به جراحی شود و انواع روش‌های مختلف جراحی وجود دارد. اگر جراحی محدود باشد و فقط بخواهند فیبروم را بردارند، با یك برش كوچك زیر ناف و با دستگاهی كه داخل شكم می‌رود، عمل انجام می‌شود.

در عمل لا‌پاراسكوپی شكم باز می‌شود و عمل وسیع‌تر است. چند روش جراحی نیز برای فیبروم رحمی وجود دارد:

1. برداشت بافت فیبریدی و باقی گذاشتن بخش‌های سالم رحم كه به آن میومكتومی می‌گویند.

2. بریدن رگ‌های خون‌رسان به بافت فیبریدی باعث فروكش كردن رشد آنها می‌شود.

3. برداشت رحم (هیستروكتومی)‌ كه تنها راه مطمئن برای درمان فیبروم رحمی است.

روش درمان

استروژن موجود در قرص‌های ضدبارداری با دوز كم چندان خطر مهمی ندارند، اما استروژن با دوز زیاد ممكن است باعث بزرگ شدن فیبروییدها شود. لذا اگر مصرف قرص ضد بارداری مضر بود، باید به فكر استفاده از سایر روش‌های جلوگیری از بارداری باشید.

امكان دارد برای به حداقل رساندن خونریزی رحمی مصرف پروژستین‌ها توصیه شود. برای تخفیف درد هم استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی توصیه می‌شود.

همچنین برای كم‌خونی ناشی از خونریزی، مكمل آهن داده می‌شود.

داروی هورمونی محرك گنادوتروپین باعث بروز یائسگی مصنوعی و سریع شده، به طوری كه خونریزی متوقف و اندازه فیبرویید كوچك می‌شود. البته این نوع دارو نباید بیش از شش ماه مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین باید بدانید كه برای مبتلایان به فیبروم رحمی محدودیت فعالیتی خاصی توصیه نمی‌شود، مگر آن كه برای درمان آنها از روش‌های جراحی باز یا لاپاراسكوپی استفاده شده باشد كه در این صورت باید مدتی از فعالیت شدید پرهیز كند تا وضعیت عمومی بیمار به حال اول بازگردد.

دكتر شهناز قاسمیان دستجردی