اصلاح روش‌های غلط نشستن

‌یكی از ره آوردهای دنیای صنعتی امروز كه به نوعی تمام افراد جامعه را با خود درگیر كرده، كم‌تحركی و پشت میزنشینی است. مشكلات و بیماری‌های ناشی از این عارضه همه‌گیر باعث شده است پژوهشگران و دست‌اندركاران حوزه سلامت، درصدد پیداكردن راه‌حلی برای رهایی از‌ آن باشند و در واقع كنار توصیه به افراد جامعه جهت تحرك و فعالیت بیشتر، به دنبال سیستم‌هایی برای از بین بردن عادت‌های نادرست حركتی و حالات غلط آناتومیك بروند.

یكی از این روش‌ها، استفاده از سیستمی جدید برای اصلاح حالت‌های نادرست آناتومیك ستون مهره‌های گردن است كه پژوهشگران ایرانی موفق به ابداع آن شده‌اند.

بدن انسان مجموعه‌ای از سیستم‌ها و ارگان‌های مختلف است كه بسیاری از این دستگاه‌ها بدون آن‌كه ما متوجه باشیم، به صورت شبانه‌روزی در حال فعالیت هستند. از جمله این ارگان‌های مهم بدن، مغز است كه در واقع مجموعه‌ای از مراكز حسی و عصبی است كه پیام‌های بسیاری را از قسمت‌های مختلف بدن دریافت می‌كند و نسبت به این پیام‌ها واكنش نشان می‌دهد. اعمال حیاتی بدن چون ضربان قلب، تعداد تنفس، دمای بدن و ... از جمله فعالیت‌هایی هستند كه به صورت خودكار و غیرارادی با دستوراتی كه از مغز صادر می‌شوند، انجام می‌گردند.

روش‌هایی مانند بیوفیدبك (بازخورد زیستی) سعی بر آن دارد كه با كنترل آگاهانه این فعالیت‌ها و واكنش نسبت به آنها، این اعمال را تحت تسلط در آورد و بدن را به آرامش و تعادل برساند.

اولین بار بیوفیدبك كه یكی از زیر مجموعه‌های طب مكمل محسوب می‌شود، در كنترل بی‌اختیاری ادرار كودكان مورد استفاده قرار گرفت و به مرور زمان، اثر مثبت آن بر درمان بسیاری از بیماری‌ها به اثبات رسید؛ به عنوان مثال در درمان بیماری‌هایی چون آسم، سندرم روده تحریك‌پذیر ، اضطراب، افسردگی، فشار خون بالا ، گر گرفتگی ، بیش فعالی كودكان و سردردهای میگرنی روی بیماران مختلف مورد آزمایش قرار گرفت و نتایج مثبت به دست آمده باعث شدند این روش به عنوان یكی از شیوه‌های درمانی قابل قبول مورد توجه جامعه علمی و پزشكی جهان قرار گیرد.

البته این روش در تمام بیماری‌ها نتیجه یكسانی ندارد، طوری كه در بیماران دیابتی به دلیل خطر كاهش قند خون باید با احتیاط به كار رود و در بیماران مبتلا به اختلال حافظه و مشكلات روانی شدید هم نباید استفاده شود.

در حالی كه استفاده از این روش در خصوص مشكلات مختلف نتایج متفاوتی را در پی دارد، پژوهشگران كشورمان نشان داده‌اند استفاده از بیوفیدبك برای اصلاح حالت‌های نادرست آناتومیك ستون مهره‌های گردن می‌تواند موثر و مفید باشد.

درمان به كمك روش بازخورد زیستی

تداوم حالات غلط آناتومیك و انجام حركات بدنی نادرست باعث ایجاد بیماری‌های مفصلی و اسكلتی به صورت حاد و مزمن می‌شود كه معمولا به صورت كامل درمان‌پذیر نیستند و در صورت درمان‌پذیر بودن هم به دلیل طولانی بودن و مشكلات دیگر روش‌های درمان رایج، از درصد موفقیت آن به مقدار قابل توجهی كاسته می‌شود.

از جمله روش‌های رایج كه برای رفع این مشكلات تا كنون مورد استفاده قرار گرفته‌اند، می‌توان به بستن آتل، عمل فیزیوتراپی، استفاده از ورزش‌ها و نرمش‌های تخصصی هر شغل اشاره كرد كه البته در این میان، آتل‌ با توجه به تحت فشار قرار دادن اعضا و عدم انعطاف‌پذیری در زمان‌های دلخواه، فشار جسمی به بدن اعمال می‌كند و به دلیل لزوم ادامه‌دار بودن این فشار جسمی، باعث اعمال فشار روانی به بیمار شده و تمایل وی را برای استفاده از این روش برای درمان از بین می‌برد.

اما اساس كار روشی كه به تازگی از سوی پژوهشگران كشورمان ارائه شده، بر پایه سیستم‌های بیوفیدبك است. روش كار به این صورت است كه با نمونه‌برداری از وضعیت اعضای مورد نظر از سوی حسگرها و تحلیل و ارزیابی این وضعیت‌ها و اعلام وضعیت نادرست به بدن، سعی می‌شود فرد از این خطر آگاه گردد تا بدن بهترین راه‌حل را برای اصلاح آن ارائه دهد.

بیمار پس از سه ماه استفاده از این سیستم، به نشستن صحیح عادت می كند و به روش‌های نادرست نشستن ادامه نمی‌دهد. در این روش، با توجه به غیردائمی و تطبیقی بودن زنگ هشدار، اعلام وضعیت نادرست به بدن و عدم تحت فشار قرار دادن بیمار از لحاظ جسمی و روانی، مشكلات روش‌های دیگر وجود ندارد.

البته به گفته ی مهندس الیاس رنجبریان، مجری طرح، تا كنون از روش بیوفیدبك برای چنین كاری استفاده نشده است و در این پروژه سعی شده خلا موجود در استفاده از این روش در جهت اصلاحات آناتومیك پُر شود و به همین علت، این سیستم به منظور اصلاح حالات نادرست ستون مهره‌های گردن و مهره‌های سینه (كه وضعیت ستون فقرات و مشكلات آن وابستگی زیادی به این حالات دارد) ارائه شده است.

نتایج اجرای آزمایشی این پروژه روی موارد مورد مطالعه موفقیت‌آمیز بوده است و این نتایج به صورت مقاله در كنفرانس 2006 ICARA در كشور نیوزیلند و كنفرانس 2008 Iranergo مورد پذیرش قرار گرفته‌اند.

درمان مشكلات ستون مهره های گردن

در این پروژه برای اولین بار به منظور رفع مشكلات آناتومیك ستون مهره‌های گردن، استفاده از تكنیك بیوفیدبك پیشنهاد شده است.

رنجبریان درباره این طرح كه در قالب پایان نامه كارشناسی ارشد تهیه شده است، می‌گوید: هم اكنون برای رفع وضعیت نادرست آناتومیك بدن از كتف بند و آتل استفاده می‌شود یا این‌كه انجام نوعی نرمش و جلسات فیزیوتراپی پیشنهاد می‌شود كه با توجه به رایج بودن انحنای گردن بر اثر استفاده از رایانه؛ در این تحقیق تكنیك بیوفیدبك روی گردن مورد بررسی قرار گرفت.

بر اساس این تحقیق، یك مجموعه حسگر به صورت كلاه، گوشی یا كمربند به بدن وصل می‌شود كه در صورت نشستن نادرست، ایجاد لرزش می‌كند، یا این‌كه بوق می‌زند و با دادن این بیوفیدبك‌های لرزشی یا صوتی، فرد را متوجه نحوه نادرست نشستن می‌كند.

رنجبریان با اشاره به این‌كه در زمان نشستن نادرست به اعضای بدن فشار وارد می‌شود و ممكن است باعث بروز درد شود، می‌افزاید: این سامانه همانند حسگرهای درد در بدن انسان عمل می‌كند، با این مزیت كه زودتر از عصب‌های درد به فرد اطلاع می‌دهد كه وضعیت نشستن او نادرست است.

به این ترتیب، فرد 3 ماه پس از استفاده از این سیستم، به نشستن صحیح عادت می‌كند و به روش‌های نادرست نشستن ادامه نمی‌دهد.

بهاره صفوی

جام جم آنلاین