شب‌های گالیله‌ای

سال جهانی نجوم با این امید این گونه نامگذاری شد كه تعداد بیشتری از مردم فرصت و بهانه‌ای پیدا كنند تا به اطراف خود بنگرند. جهانی بزرگ‌تر را ببینند كه در آن سیاره مادری ما تنها نقطه‌ای ناچیز در آن است و بار دیگر احساس هیجان‌انگیز اكتشافات علمی را درون خود بیابند و با قافله علم همراه شوند.

یكی از موثرترین راه‌هایی كه این سال برای تحقق این هدف انتخاب كرد، فراهم آوردن فرصت‌هایی استثنایی برای در تماس قرار دادن مستقیم مردم با زیبایی‌های آسمان شب بود و به همین سبب پروژه‌های متعددی مانند آسمان در شب، آسمانی برای كشف، از زمین تا آسمان و 100 ساعت نجوم تاكنون برگزار شده‌اند. در پی این برنامه‌های متنوع بود كه سازمان‌دهندگان سال جهانی نجوم باردیگر تصمیم گرفته‌اند تا فرصتی استثنایی را ارج نهند و در سالگرد رصدهای تاریخ ساز گالیلو گالیله ، از مردم دعوت كنند تا زیبایی‌های جهان و آنچه را كه گالیله خود دیده بود بار دیگر ببینند و شب‌هایی را به یاد گالیله با رصد اجرام آسمانی گرامی دارند.

شب‌های گالیله را باید بخش دوم پروژه موفق و جهانی 100 ساعت نجومی دانست. این پروژه در فروردین ماه سال جاری برگزار شد و آنچنان با محبوبیت مواجه گشت كه كمتر كسی گمان می‌كرد به چنین موفقیتی دست یابد. حتی طراحان برنامه هم گمان نمی كردند ده‌ها كشور و در هر كشور ده‌ها گروه به جمع برگزاركنندگان این برنامه بپردازند و در بخش‌های مختلف آن مشاركت كنند.

بخش‌هایی نظیر ارتباط مستقیم میان مردم و كارشناسان، دور دنیا با 80 تلسكوپ زمینی و فضایی، بازدید از مراكز علمی، رصد خانه‌ها و موزه‌های علم و از همه مهم‌تر مهیا شدن فرصت برای رصد عمومی مردم. بسیاری از مردم برای اولین بار در این روز توانستند نخستین تجربه رصدی خود را به دست آورند و شاید برخی از آنها در سال‌های بعد این علاقه خودرا دنبال كنند.

موفقیت چشمگیر این برنامه كه از سوی دبیرخانه سال جهانی نجوم و با هماهنگی انجمن منجمان بدون مرز (AWB) برگزار شد، سبب گشت تا طراحان این برنامه به این فكر بیفتند كه 6 ماه پس از آن بار دیگر جشن بزرگ دیگری را برگزار كنند و این بار به افتخار كسی كه این سال به یاد چهارصدمین سالگرد رصدهای او كه نخستین رصدگر تلسكوپی تاریخ بود این برنامه را شب‌های گالیله نامیده‌اند.

گالیله به شهادت تاریخ احتمالا نخستین كسی است كه از تلسكوپی كوچك و دست‌ساز برای رصد آسمان‌ها و اجرام سماوی استفاده كرد. رصدهای او انقلابی در تاریخ ستاره‌شناسی ایجاد كرد. انقلابی كه باعث آغاز عصر جدید ستاره‌شناسی شد. با رصدهای او بود كه شواهدی تجربی مبنی بر صحت نظریه كپرنیك در باره خورشید مركزی و غلط بودن دیدگاه زمین مركزی بطلمیوسی ارائه كرد و آنچنان ضربه‌‌ای به این دیدگاه كه مورد تایید كلیسای كاتولیك نیز بود زد كه حتی برگزاری دادگاه معروف او از سوی هیات انگیزاسیون (تفتیش عقاید) واتیكان هم نتوانست مرهمی بر آن بگذارد.

او در نخستین رصدهای خود به سراغ خورشید رفت و روی آن لكه‌هایی را رصد كرد، روی ماه گودال‌ها را دید و ردی از حلقه‌های زحل را مشاهده كرد، با رصد زهره بود كه متوجه اهله (حالت هلالی این سیاره در زمان‌های مختلف) شد و زمانی كه به مشتری نگاه كرد، متوجه حضور 4 جرمی شد كه همراه این سیاره و به دور آن می‌چرخیدند و امروزه به افتخار گالیله به اقمار گالیله‌ای مشتری معروفند.

شب‌های گالیله به یاد این رصد تاریخی گالیله صورت خواهد گرفت. شب‌های 30 مهر تا‌‌ 2‌‌آبان سال جاری وضعیت مشتری از دید ما زمینی‌ها شبیه به همان وضعیتی است كه گالیله 400 سال پیش برای اولین بار به آن نگریست و شاید این فرصتی باشد تا بسیاری از مردم شگفتی و حس كنجكاوی گالیله را بار دیگر تجربه كنند.

شب‌های گالیله فرصتی بی‌نظیر برای دیدار مجدد با اقمار گالیله‌ای مشتری یعنی، یو، گانیمد، اروپا و كالیستو است. در این شب‌ها از گروه‌های نجوم آماتوری دعوت شده با آوردن ابزارهای رصدی خود به محل‌های عمومی مردم را به رصد مشتری و اقمار آن و در عین حال هلال ماه نو و دیگر اجرام سماوی دعوت كنند.

نوشته:

پوریاناظمی

تنظیم برای تبیان:

ا.م.گمینی