هلال شوال مسئله ی فقهی یا سیاسی

1. مقوله اجتهاد در شریعت اسلامى، گوهرى گرانبها و گنجینه‏اى بى‏پایان محسوب مى‏شود و این گوهر آن وقت ارزش بى مثال خود را متجلى مى‏کند که در مذهب اهل بیت‏علیهم السلام جلوه‏گر شود. مذهبى که همواره قائل به افتتاح باب اجتهاد بوده و هست و بر خلاف بسیارى از مذاهب اسلامى، هرگز تن به انسداد باب اجتهاد نداد.

2. پذیرش اجتهاد و مشروعیت آن، به معناى به رسمیت شناختن تکثّر آراء و فتاواى گوناگون، ولى با رعایت اصول و مبانى اجتهاد و مراعات روش و شیوه دقیق این صناعت است.

مسأله تفاوت انظار در یک مسأله فقهى، از واقعیات اجتناب‏ناپذیر و از لوازم بى‌چون و چراى اجتهاد است. کمتر مسأله فقهى را مى‏توان سراغ گرفت که شاهد فتاواى متفاوت و یا متضاد نباشیم. در حکم نماز جمعه، در حالى که برخى از فقیهان همچون شهید ثانى و صاحب حدائق به وجوب تعیینى نماز جمعه معتقدند، عده‏اى همچون سلاّر و ابن ادریس و نراقى و آیت‌اللَّه بروجردى، آن را حرام یا در مشروعیت آن در عصر غیبت متوقفند.

3. تکثّر فتوا و تفاوت آراء که ماهیت ذاتى اجتهاد و جوهره آن را تشکیل مى‏دهد، فرصتى ارزشمند براى طرح نظرات مختلف و گسترش و پیشرفت دانش فقه است و با آلوده شدن آن به منازعات سیاسى، نباید این فرصت توسط بدخواهان به تهدید تبدیل گردد.

4. مسأله ثبوت هلال یکى از عمده مسائل فقهى است که از قاعده بالا مستثنا نیست. فقیهان راه‏هایى همچون رؤیت، تواتر، شیاع مفید علم، گذشت سى روز از ماه پیشین، بیّنه و حکم حاکم را به عنوان طرق ثبوت هلال برشمرده‏اند و در ذیل هر یک از این عناوین، فتاوایى مختلف و متفاوت را ارائه کرده‏اند.

5. در بحث ثبوث هلال از طریق رؤیت، فتاوایى گوناگون را مشاهده مى‏کنیم که مى‏توان به طور کلى در گزارش ذیل به آنها اشاره کرد:

1/5) کسانى که اتحاد افق را براى رؤیت شرط نمى‏دانند و رؤیت هلال در یک منطقه را براى سایر مناطق و بلادى که در شب مشترک باشند کافى مى‏شمرند. (نظریه مرحوم آیت اللَّه خویى و برخى از شاگردان ایشان همچون آیت اللَّه تبریزى)

2/5) کسانى که قائل به وحدت افق مى‏باشندو رؤیت هلال در یک ناحیه را براى دیگر مناطق کافى نمى‏شمرند مگر براى مناطقى که هم افق با منطقه رؤیت شده باشند. (نظریه مشهور)

6. کسانى که وحدت افق را معتبر مى‏دانند، به نوبه خود، به دو دسته تقسیم مى‏شوند:

نتیجه آنکه در میان فقیهان معاصر، نسبت به ثبوت هلال از طریق رؤیت، سه فتواى فقهى مختلف وجود دارد و طبیعى است که این سه نظر، براى خود آن بزرگواران و براى مقلدان ایشان حجت است و از اعتبار و نفوذ شرعى برخوردار است و این تفاوت در رأى، هرگز نباید به عنوان وسیله‏اى در اختیار بدخواهان، براى سوء استفاده و ایجاد اختلاف در جامعه قرار گیرد.

7. یکى دیگر از طرق ثبوت هلال، حکم حاکم است. در مورد این طریق نیز، دو نظر و فتواى فقهى مشاهده مى‏شود.

1/7) کسانى که حکم حاکم شرع را براى ثبوت هلال نافذ مى‏شمرند و آن را براى سایر مجتهدان و مقلدان ایشان حجت و معتبر مى‏شمرند، مگر اینکه علم به خطاء مستند آن داشته باشند. (نظریه مشهور)

2/7) کسانى که در ثبوت هلال به وسیله حکم حاکم اشکال مى‏کنند اگر چه نفى هم نمى‏کنند. (نظریه آیت اللَّه خویى و برخى دیگر از فقیهان)

8. با بررسى گزارش بالا، مشاهده مى‏شود که راههاى ثبوت هلال، همچون دیگر مسایل فقهى، مورد اختلاف میان فقیهان است و هر کس از مقلّدان ایشان باید بر طبق فتواى مجتهد خویش اقدام کند ولى این واقعیت نباید بهانه‏اى براى اختلاف و شکاف در جامعه اسلامى باشد، بلکه همچون دیگر مسایل فقهى، باید از این فرصت براى رشد و تکامل علمى و تعالى فقهى بهره جست.

هرگز تفاوت انظار فقهى را نباید با آلودگى‏هاى سیاسى مشوب کرد و بهانه به دست دشمنان اسلام و نظام مقدس اسلامى داد تا آنها بخواهند با ایجاد فتنه و گل آلود کردن آب، ماهى طمع خویش را صید کنند و با افشاندن تخم عداوت و نفاق در جامعه، اختلافات فقهى را که اختلافى میمون و مبارک است بر مخالفت با نظام اسلامى و رهبرى حکیم و فرزانه آن حمل کنند.

تفاوت دیدگاه‏هاى فقهى، فرصتى مغتنم براى پربار شدن و شکوفایى هر چه بیشتر نظام مقدس اسلامى و حل مشکلات و معضلات آن است و نه تنها به عنوان عامل اختلاف اجتماعى و چند دستگى سیاسى محسوب نمى‏شود، بلکه وسیله‏اى ارزشمند براى وحدت اسلامى است، چرا که با جمع شدن تمامى آراء فقهى، در مسیر کشف حقایق کتاب و سنت و احکام الهى، همگان متحد خواهند بود و زمینه را براى هر چه تعالى بیشتر اسلام و نظام مقدس اسلامى فراهم خواهند کرد.

نویسنده :مصطفى جعفرپیشه

منبع :سایت رسانیوز