تبیان، دستیار زندگی
شیوه جدید تلاوت این قاری ممتاز بین المللی تأثیر فراوان بر مستمعان داشت بطوری كه ما را بر آن داشت تا با ایشان در خصوص مسایل مختلف تلاوت قرآن به گفت و گو بنشینیم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گفتگو با قاری صاحب سبک ایرانی

حامد شاکرنژاد

هر ساله در ماه مبارك رمضان، محفل انس با قرآن در نمازخانه مؤسسه كیهان برگزار می شود و در این محفل قاریان معروف بین المللی مانند: حسن رضائیان، احمد ابوالقاسمی، كریم منصوری، مسعود سیاح گرجی، محمدحسین سعیدیان، منصور قصیری زاده، محمدرضا پورزرگر، حسین رستمی و جواد فروغی به تلاوت قرآن عظیم می پردازند.

امسال، حامد شاكرنژاد یكی از میهمانان این محفل بود كه تلاوت آیات قرآن مجید را با سبك و روش جدیدی ارائه كرد.

شیوه جدید تلاوت این قاری ممتاز بین المللی تأثیر فراوان بر مستمعان داشت بطوری كه ما را بر آن داشت تا با ایشان در خصوص مسایل مختلف تلاوت قرآن به گفت و گو بنشینیم.

فیزیك صورت، حركات دست بدن، طنین صدا و حتی رنگ صورت او در هنگام تلاوت آیات قرآن چنان با هم هماهنگ می شدند كه این تركیب می توانست بخوبی معانی آیات را در ذهن مستمعان جاری سازد.

در بطن این روش تلاوت، حضور انواع دستگاههای موسیقی قرآن را بخوبی می توان احساس كرد و...

پس از اینكه مقام اولی را كسب كردم، علاوه بر دریافت هدیه مادی، مسئولین عربستان به من اجازه دادند كه حدود 40دقیقه وارد خانه كعبه شوم. ورود به خانه خدا، بهترین خاطره دوران زندگی من بود.

اینك ماحصل این گفت و گو را با هم از نظر می گذرانیم:

¤ بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن تشكر از این كه قبول زحمت فرمودید و در این گفت و گو شركت كردید بفرمائید كه چه عاملی باعث جذب شما به قرآن شد؟

- بسم الله الرحمن الرحیم- من هم از مؤسسه و روزنامه كیهان تشكر می كنم. پدر و مادر من انس زیادی با قرآن مجید داشتند. آنها در منزل قرآن تلاوت می كردند. همین امر موجب آشنایی من و برادرم با آیات قرآن و جذب ما به سوی تلاوت قرآن شد.

¤ از چند سالگی شروع به تلاوت قرآن كریم كردید؟

- من از 5 سالگی شروع به تلاوت قرآن كردم.

¤ در چه سالی در مسابقات بین المللی قرآن كریم و در كجا موفق به كسب رتبه برتر تلاوت شدید؟

- در سال 1374 در عربستان سعودی شركت كردم و در مسابقات بین المللی حفظ و تلاوت قرآن كریم رتبه اول را كسب كردم. قبلاً در مسابقات كشوری خودمان هم رتبه اول را كسب كرده بودم.

¤ هنگامی كه شما مشغول تلاوت آیات قرآن عظیم بودید دقت كردم و دیدم كه فیزیك صورت، طنین صدا و حتی رنگ چهره شما عوض می شد در تلاوت شما ویژگی خاصی مشاهده كردم كه حاكی از آن است كه شما رابطه خاصی با معانی آیات برقرار كرده اید. در این خصوص برایمان توضیح دهید.

- شما لطف دارید اما تلاوت قرآن یعنی آرامش دل. منتها اگر همراه با درك معانی نباشد، ارزشی ندارد. در بحث موسیقی تلاوت سنن مختلفی است. مثلاً مواكبه كه براساس آنچه می گوئید و مشاهده می كنید است. به عبارت بهتر در چنین تلاوتی قاری با توجه به معانی آیات و حتی هر قسمت از آیه، حالات مختلف صوت و لحن و شكل های مختلفی در صورت و نگاه خود ایجاد كند تا بتواند مفاهیم آیه ها به این وسیله به مخاطبانش القاء نماید.

¤ به نظر شما مقدمات یك قرائت خوب چیست؟

- برای یك قرائت خوب، قاری باید با علوم مختلف مرتبط با قرائت آشنا باشد كه بعضی از آنها عبارتند از:

1- علم وقف و ابتدا

2- علم الحان و موسیقی تلاوت

3- آشنایی با علم صوت

4- آشنایی با علم تجوید

5- انطباق همه اینها بامعانی عمیق قرآن عظیم

¤ شما سبك جدیدتان را از كی شروع كردید؟

- از حدود 6 سال پیش شروع كردم اما از حدود 4 سال قبل شكل خاص خودش را پیدا كرد. و الان الحمدلله بسیاری از قاریان با این سبك تلاوت می كنند.

¤ چطور شد كه به فكر ایجاد سبك جدیدی در عرصه تلاوت قرآن كریم افتادید؟

- من همیشه حتی از دوران طفولیت این احساس نیاز را می كردم. هرگاه صحبت از قاریان مصری می شد می گفتم: می شود كه ماایرانی ها هم صاحب سبك نوین تلاوت قرآن باشیم و حتی از آنها سبقت هم بگیریم.

- الان حتی در مصر، این سبك تقلید می شود. خیلی از اساتید مصری گفته اند كه ما از سبك قاری ایرانی داریم تقلید می كنیم و الحمدلله اثرات آن مشخص است.

¤ بنظرم سبك شما از نظر صوتی نزدیك به سبك مرحوم شحات انور باشد؟

- خوب فهمیدید، مرحوم شحات انور وقتی زنده بود خودش به من در لبنان گفت: صدای شما از صدای فرزندانم به صدای من شبیه تر است.

اما از نظر الحان، سبك من با سبك آن مرحوم تفاوت دارد.

¤ امتیاز سبك تلاوت شما بر سایر سبك های تلاوت قرآن كریم در چیست؟

- كمی سخت است كه من خودم در این باره نظر بدهم. اما همین قدر بگویم كه این سبك، زیبایی های بیشتر و پیچیدگی های فراوانتر دارد. این سبك، مستمع را خیلی تحت تأثیر قرار می دهد و مخاطب، دائماً اصوات و الحان جدیدی می شنود. نحوه تلاوت یكنواخت نیست و ابداع و نوآوری در این سبك بسیار است.

¤ احتمالاً تقلید چنین سبكی باید مشكل باشد؟

- بله، تقلید این سبك سخت است. كسانی كه می خواهند تقلید كنند، معمولاً ازسبك خارج می شوند!

¤ خوب اگر عده ای بخواهند این سبك را ادامه دهند باید چكار كنند؟

- لازم است كه علمی كار كنند و با علومی كه قبلاً به آنها اشاره كردم آشنا شوند تا كار برایشان ساده شود.

¤ حالا كه صحبت ازسبك های تلاوت قرآن عظیم شد اجازه بدهید كه درباره سایر روشهای تلاوت و نوشتن قرآن مجید هم كمی با هم صحبت كنیم. ببینید! ما نثر فارسی را به سبك تلاوت قرآن مجلسی نمی خوانیم. حتی متون پرمحتوی و مهم ادبی مان را هم اینطور و بااین شیوه و طریقه فاخر نمی خوانیم. به نظر شما می شود متون پرمحتوای فارسی را هم به این سبك خواند و اگر نمی شود، دلیل آن چیست؟

- در زمینه نحوه خواندن نثر فارسی من خیلی تخصص ندارم و اظهارنظر هم نمی كنم. اشعار فارسی را خیلی از اساتید موسیقی ایرانی در قالب دستگاههای فارسی با فضای خاص خودش می خوانند. اما تفاوت تلاوت قرآن مجید با اینها خیلی زیاد است.

¤ البته ما در فارسی دكلمه خوانی داریم كه خیلی دقت می كنند كه واژه ها با دقت خوانده شود. جمله ها را قطعه قطعه می كنند و هر قسمت را به تناسب معنی آن با طنینی می خوانند و...آیا اینطور نمی شود قرآن خواند؟

- چرا، بعضی از آیات، مثل آیه سوره حدید، می گوئیم: اعلموا انما الحیات الدنیا...

قبل از این كه این آیه را كامل بخوانم، آن را دكلمه وار با صوتی شكسته و خطابی و كلمه به كلمه می خوانم و...

و آنگاه در آخر، آیه را بطور كامل تلاوت می كنم.

¤ چون عرب جمله را یك جا نمی خواند و وقف كند، كلمه كلمه می گویند و الف و لام ها را هم می گویند و...

چه عیبی دارد كه الان كه برای تلاوت قرآن سبك مجلسی، بدوی و ترتیل داریم، سبك دكلمه را هم به این روش اضافه كنیم؟ چون بعضی ها ممكن است این روش را بپسندند و اینطور بهتر با قرآن آشنا شوند.

- من موافقم. مشروط بر اینكه به جای ترتیل، از این روش استفاده شود.

فیزیك صورت، حركات دست بدن، طنین صدا و حتی رنگ صورت او در هنگام تلاوت آیات قرآن چنان با هم هماهنگ می شدند كه این تركیب می توانست بخوبی معانی آیات را در ذهن مستمعان جاری سازد.

¤ می توانیم امیدوارباشیم كه در آینده شما حداقل یك بار قرآن كریم را با روش دكلمه تلاوت كنید؟

- انشاءالله

¤ چنین روشی تاكنون توسط تلاوت كنندگان مورد استفاده قرارنگرفته است. اگر شما چنین نواری تولید كنید حتما مورد استقبال قرار خواهدگرفت.

نكته دیگر درباره نوشتن علائم وقف و... كه در قرآن است آیا نمی شود به سبك علائم فارسی مثل: نقطه و نقطه ویرگول و... نوشت. شاید در این صورت بهتر بتوان معانی قرآن را فهمید.

- الان یك قرآنی چاپ شده كه علامتها را درحاشیه صفحات توضیح داده است ولی به نحوی كه شما می گویید تاكنون ندیده ام اما برعكس آنرا دیده ام. قرآنی چاپ شده كه علامتها را حذف كرده اند تا تسلط فارسی را بیشتر كنند.

¤ چون الان خیلی از جاهایی كه وقف جایز است بنا به همین روش دكلمه كه شما خواندید، علامت وقف وجود ندارد، در حالیكه می شود این جاها وقف كرد.

- ما قرآنی كه دقیقا نقطه به نقطه علامتها در آن باشد نداریم.

¤ حتی كتابت آیات را هم می توان متناسب با محتوا فاصله گذاری كرد اینكار را ما در زبان فارسی و در سبك نوشته ها انجام می دهیم.

- امید به خدا بشود...

¤ شما مهمترین علت موفقیت خودتان را در چه عاملی می بینید؟

-در وحله اول: توكل به خداوند متعال

دوم: رضایت پدر و مادرم

سوم: پشتكار خودم

¤ انس با قرآن مجید چه اثری در زندگی شخصی شما داشته است؟

- زبانم از بیان آثار قرآن در زندگی ام قاصر است. در هر گوشه زندگی من، اثر قرآن نمایان است. هرچه دارم از قرآن دارم و بدون قرآن من نمی توانم زندگی كنم.

¤ به نظر شما مردم جامعه ما چگونه می توانند از تلاوت به مفاهیم و از مفاهیم به تفسیر و از تفسیر به عمل و فرهنگ برسند. به عبارت دیگر چگونه می شود از «آهنگ قرآن» به «فرهنگ قرآن» رسید؟

-اولا به نظر من، تلاوت قرآن، عمل به قرآن است. اما نكته مهمتر این است كه همه كودكان این سرزمین از كودكی و طفولیت تلاوت قرآن را بشنوند و در محیط خانواده با این طنین آسمانی مأنوس شوند تا قرآن با پوست و گوشت و استخوانشان ارتباط برقرار نماید. این موجب زمینه سازی درونی برای فهم و عمل به قرآن می شود.

و چه خوب است كه همه ما، ضمن اینكه آیات متعدد قرآن را تلاوت می كنیم، یادداشت هایی هم از معانی آنها داشته باشیم و سعی كنیم آنها را در معرض دید و نظر خود و دیگران قرار دهیم و به آنها، عمل كنیم.

اما مهمتر از اینها نقش بزرگان و الگوهای جامعه ما در این عرصه است.

اگر مردم در زندگی آنها نكاتی را مشاهده كنند كه خلاف فرهنگ قرآن باشد، اگر حامد شاكرنژادی صحبت از قرآن كند اما دیگران عملی غیر قرآنی در زندگی او ببینند قطعاً جامعه به سمت و سویی حركت خواهدكرد كه فقط حرف زده شده و عمل در آن نباشد.

عمل الگوهای جامعه هم خیلی مؤثر است.

¤ بنظرم وجود مضجع مطهر علی بن موسی الرضا در مشهد، بركت خاصی به نفس قاریان مشهدی و حتی علمای مشهد داده است. در این خصوص هم نظرتان را بیان كنید.

- واقعاً ما مشهدی ها هرچه داریم از بركات وجودی آقا علی بن موسی الرضا(ع) است. من هرچه از تلاوت و روش جدید به دست آوردم، از تلاوتهایی بوده است كه در حرم امام هشتم داشته ام.

من نمی توانم در این خصوص حق مطلب را ادا كنم.

¤ مقام معظم رهبری هم قبل از انقلاب در مشهد جلسات قرآنی متعدد داشته اند و بركات آن جلسات نیز در مشهد جاری است.

- بله، ایشان قبل از انقلاب جلساتی داشته اند كه من توصیفات آنرا از زبان پدرم شنیده ام.

از توصیه های ایشان در آن زمان به قاریان، بهره گیری از سبك مصطفی اسماعیل بود. ایشان می گفتند مصطفی اسماعیل قرآن را طوری تلاوت می كند كه گویا قرآن در همان لحظه به او نازل می شود!

منظور آقا این بود كه قرآن را طوری تلاوت كنید كه بر قلوب اثر بگذارد.

مرحوم شحات انور وقتی زنده بود خودش به من در لبنان گفت: صدای شما از صدای فرزندانم به صدای من شبیه تر است.

¤ در پایان خاطره های قشنگی كه داشته اید را برایمان توضیح دهید.

- بله، من پس از اینكه مقام اولی را كسب كردم، علاوه بر دریافت هدیه مادی، مسئولین عربستان به من اجازه دادند كه حدود 40دقیقه وارد خانه كعبه شوم. ورود به خانه خدا، بهترین خاطره دوران زندگی من بود.

¤ در این مدت در درون كعبه چه می كردید؟

- هركس به نحوی مشغول عبادت بود و من نماز می خواندم.

¤ به كدام طرف؟

- به هر چهار طرف می شود در خانه كعبه نماز گزارد.

¤ داخل خانه كعبه گویا فقط چند ستون چوبی وجود دارد و چیز دیگری نیست.

- بله، فقط سنگی بود كه می گفتند: اینجا محل تولد مولی متقیان علی(ع) بوده است.

¤و یك خاطره دیگر؟

- از بهترین خاطره های من، خاطره تلاوتهایی است كه در محضر مقام معظم رهبری داشته ام. چون درسهای زیادی گرفته ام؛ من در مشهد تلاوت داشتم. عده ای از مسیحیان هم بودند. پس از تلاوت قرآن، یك خانم مسیحی آمد و گفت: این طلاهای من است، اینها را می خواهم به شما هدیه كنم!

من از اول قبول نكردم. او اصرار كرد. گفتم نه! گفت: اگر قبول نكنید ناراحت می شوم!

گفتم: من چیز دیگری از شما می خواهم.

گفت: خوشحال می شوم كه شما چیزی از من بخواهید.

گفتم: شما درمورد دین اسلام و مذهب شیعه تحقیق كنید و اگر آنها را مطابق حق یافتید به سوی حق حركت كنید.

گفت: باشد.

پس از یك سال دیگر، متوجه شدم كه او مسلمان شده است.

¤ مجدداً از حضورتان در این گفتگو تشكر می كنم و برایتان آرزوی توفیق بیشتر دارم.

- من هم از شما و همكارانتان ممنون و سپاسگزارم.

عباسعلی كامرانیان، کیهان

پیوند به:

پدیده تلاوت ایران

شاهکاری از مصری ترین قاری ایران


تنظیم برای تبیان: شکوری