اصول تغذیه کودک یک تا دو ساله

پرسش: در مورد وزن متعال برای کودک 2 ساله و تغذیه لازم برای رشد کافی چه موارد و غذاهای باید استفاده کرد؟

پاسخ: بر عكس سال اول كه توصیه می شد تغذیه با شیر مادر مقدم بر غذای كمكی باشد در سال دوم با توجه به اهمیت بیشتر غذاهای جامد، توصیه می شود كه حتی المقدور شیر مادر بعد از غذا داده شود.

دفعات تغذیه كودک (به غیر از شیر مادر) هنوز 5 تا 6 بار در روز است.

بین یک تا 1.5 سالگی زمان انتقال تغذیه كودک از غذاهای كمكی به غذاهای سفره خانواده است.

توصیه می شود تا 18 ماهگی بسته به تحمل كودک و به تدریج، غذاهای سال اول زندگی به سفره خانواده تبدیل شود. لذا هفته ای 2 تا 3 بار از همان غذاهای كم حجم، مقوی و پر انرژی سال اول زندگی مانند سوپ گوشت و سبزیجات مخلوط با كمی آرد و شیر و شكر و یا كته نرم كه با آب گوشت پخته شده است برای او تهیه شود.

نیاز به كلسیم و پروتئین عمدتا از طریق شیر مادر و ماست پاستوریزه ای كه در روز می خورد تامین می شود.

سفیده تخم مرغ را می توان همانطور كه در مورد زرده آن شروع شده بود، یعنی كم كم و به صورت كاملا پخته و سفت از مقدار كم شروع كرد و بتدریج به یک سفیده كامل رساند. بدین ترتیب كودک می تواند یک روز در میان یک تخم مرغ كامل به صورت نیمرو، املت یا آب پز بخورد؛ اما هر روز هم می تواند از سفیده تخم مرغ استفاده نماید.

از گروه چربی و شیرینی ها نیز باید استفاده نمود. استفاده كردن از این گروه به صورت غنی كردن غذای كودک با روغن نباتی یا كره تا حدی كه جای مواد غذایی دیگر را نگیرد و سبب كاهش اشتهای او نشود و استفاده از مواد نشاسته ای به صورت نان، برنج، ماكارونی و سیب زمینی است تا انرژی مورد نیاز كودک را فراهم نماید.

حبوبات، غنی از مواد پروتئینی و املاح هستند كه معمولا از اواخر سال اول زندگی به رژیم غذایی كودک اضافه می شوند. در سال دوم نیز بتدریج بر تنوع آن افزوده و به صورت كاملا پخته شده (بعد از خیس كردن و جداكردن پوست آن) همراه با سیب زمینی و روغن زیتون می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

اگر شروع غذا یک باره و به صورت آنچه كه در سفره خانواده است به كودک داده شود، پذیرش و هضم آن برای او مشكل می شود. لذا در ابتدا باید تغییراتی در آن داد مثلا در سفره خانواده اگر برنج (پلو) به صورت كته یا كاملا نرم شده نیست می توان آن را با پشت قاشق و كمی آب خورش، نرم و له نمود یا اگر خوراک سیب زمینی و گوشت و ... وجود دارد كمی نان را در آب خوراک نرم كرده همراه با گوشت و سیب زمینی كه با پشت قاشق له و نرم شده است به كودک داد.

هنوز هم معده كودک كوچک است و نباید آن را با آب یا آب میوه و یا خود میوه پر كرد. آب میوه در حجم كم به عنوان یک نوشیدنی خنک از میوه های تازه یا از شربت های خانگی مانند شربت آب لیمو (با لیمو ترش تازه)، شربت به لیمو و ... بعد از بازی و تقلای كودک در یک روز گرم بسیار مطبوع و لذت بخش است.

مصرف میوه های مختلف، دو تا سه بار در روز به مقدار توصیه شده، هم بخشی از نیاز های كودک به ویتامین های a و c را تامین می كند و هم به علت داشتن فیبر، كار دستگاه گوارش او را تسهیل می نماید.

دادن غذاهای خیلی شیرین و یا نوشیدنی در حجم زیاد در فاصله دو وعده غذا معمولا سبب كاهش اشتها شده و ممكن است كودک را ازخوردن غذای اصلی باز دارد.

در برنامه غذایی كودک یک تا دو ساله تنقلاتی مثل پفک، چیپس، شكلات و نوشابه جایی نداشته و در صورتی كه فعالیت كودک زیاد باشد، استفاده از میان وعده های انرژی زا مانند: خرما، كشمش، مربا، كمپوت، ژله، بیسكویت، بستنی پاستوریزه، بادام و پسته بو نداده (ولی ریز و پودر شده مخلوط با ماست) به شرطی كه جای وعده اصلی غذا را نگیرد مفید است.

كودكان یک تا دو ساله هنوز هم در معرض خطر خفگی هستند و موادی مانند تكه های سوسیس، دانه انگور، سبزی های خام، فندق، بادام، ذرت بو داده، آب نبات و غیره نباید در دسترسشان باشد. همچنین وقتی دراز كشیده اند و یا در حال دویدن هستند نباید به آنان غذا داد.

میوه های آلرژی زا مانند كیوی، خربزه، و نیز موادی كه هضم آنها مشكل است مثل پوست حبوبات هنوز هم در برنامه غذایی كودک جایی ندارند.

در طول سال دوم زندگی، مصرف قطره ویتامین های آ و د یا مولتی ویتامین و قطره آهن به همان مقدار قبلی باید ادامه داشته باشد و این مطلب كه آهن موجب سیاهی دندان ها می شود نباید مانع مصرف آن شود بلكه باید قطره را در عقب دهان كودک ریخت و متعاقب آن به كودک آب یا كمی آب میوه داد و یا دندان ها را مسواک زد.

رعایت نكات ایمنی هنگام غذا خوردن كودک

كودک را هنگام غذا خوردن تنها نگذارید. همیشه یک نفر باید (حتی تا 3 سالگی) بر غذا خوردن كودک نظارت داشته باشد.

او را بنشانید و غذا بدهید. مراقب جویدن غذا و بلعیدن او باشید.

همزمان با افزایش دندان های كودک، غلظت و سفتی غذا را بیشتر كنید و غذاهایی بدهید كه قابل جویدن باشد.

مواد غذایی كه احتمال دارد باعث خفگی كودک شود مانند سوسیس، شكلات، آب نبات، تخمه و آجیل، انگور و تكه های درشت گوشت را در دسترسش قرار ندهید.

هنگام دندان در آوردن اگر برای بی حسی لثه از دارو استفاده می كنید، سعی كنید نزدیک زمان غذا خوردن نباشد چون باعث بی حسی ماهیچه های گلو می شود و بلعیدن غذا را مشكل می كند.

اگر كودک در اتومبیل یا در كالسكه در حال حركت است به او غذا ندهید.

تغذیه كودک از 2 تا 5 سالگی

در سالهای اولیه زندگی، افزایش قد و وزن كودک دو تغییر اساسی در رشد و تكامل اوست. در یک سالگی، كودک توانایی ایستادن را پیدا می كند، در 2 سالگی راه رفتن را تجربه می كند و در سه سالگی با اطمینان و اعتماد كامل، حركات جهشی انجام می دهد. در این دوران استخوانها رشد طولی می كند و بر حجم ماهیچه ها افزوده می شود به طوری كه كودک روزانه 6 گرم افزایش وزن خواهد داشت.

نیاز انرژی

بعد از دو سالگی با كند شدن رشد، اشتهای كودک هم كاهش می یابد. پس بر اساس روند رشد كودک، تقاضا برای دریافت غذا نیز تغییر می كند. هر چند میزان دریافت انرژی از یک غذا تا غذای دیگر متفاوت است، اما كل غذای دریافتی روزانه كودک ثابت است. البته نیاز انرژی كودكان بر اساس میزان فعالیت فیزیكی آنها متفاوت است. برای تأمین كلیه مواد مغذی مورد نیاز كودک، برنامه غذایی آنها باید شامل تركیبی از غذاهای مختلف در گروه های اصلی غذایی باشد.

مشاوره سلامتی (تغذیه)

مشاور پاسخگو: آرین

تنظیم: گل محمدی

مرکز مشاوره