تجسّس یک آسیب اجتماعی(2)
برای تجسّس در جامعه آثار زیانبار متعددی وجود دارد بویژه در صورتیکه خدایی نکرده به فرهنگ تبدیل شود
آثار و نتایج تجسّس :
برای تجسّس در جامعه آثار زیانبار متعددی وجود دارد بویژه در صورتیکه خدایی نکرده به فرهنگ تبدیل شود چند نمونه از این آثار را از دیدگاه روایات مورد اشاره قرار می دهیم:
1- نفرت مردم :
تمامی مردم از جاسوس نفرت دارند و از او کناره گیری می کنند.
امیرالمؤمنین (ع) فرمود :
کسیکه در جستجوی عیوب پنهانی دیگران باشد خدا او را از دوستی دلهای مردم محروم می سازد.
از امام صادق (ع) نقل شده فرمود :
لا تُفَتِّشِ النّاسَ عَنْ اَدْیانِهِمْ فَتَبْقی بِلا صَدیقٍ
از دین و آیین مردم پرس و جو مکن که بی دوست می مانی2- حاکمیّت ناامنی بر جامعه :
از جمله آثار سوء تجسّس حاکم شدن ناامنی بر جامعه ، حراج شدن آبروی مردم ، رواج بدبینی و خصومت در میان انسانهاست.
3- آثار وضعی تجسّس :
نوع گناهان آثار وضعی دارند ، تجسّس نیز از جمله آنهاست.
در بعضی از روایات قبلی وارد شده بود که در عیوب دیگران تجسس نکنید چراکه خداوند تجسس کننده را رسوا خواهد نمود.
و از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده می فرماید :
کسیکه از اسرار دیگران تفتیش کند خدا اسرار او را برملا می سازد.
و باز در روایت دیگر می فرماید :
کسیکه از اسرار همسایه خود تفتیش کند پرده اسرار او پاره می شود.
مواردی که تجسّس جایز است :
تاکنون مطالبی در ارتباط با حرمت و عدم جواز تجسّس در امورات شخصی دیگران مطرح گردید در پایان این بحث لازم است موارد استثنائی تجسّس را مورد اشاره قرار بدهیم:
1- تجسّس در جنگ :
بر اساس مفاد روایات و مستندات تاریخی پیامبر بزرگوار اسلام (ص) در جنگهای اسلامی برای کسب اطلاعات از امکانات و طرح ها و توطئه های دشمنان از افرادی بعنوان جاسوس استفاده می فرمودند.
الف : از امام رضا (ع) نقل شده است فرمود :
کانَ رَسُولُ اللهِ (ص) اِذا بَعَثَ جَیْشاً فَاتَّهَمَ اَمیراً بَعْثَ مَعَهُ مِنْ ثِقاتِهِ مَنْ یَتَجَسَّسُ لَهُ خَبَرَهُ
پیامبر خدا (ص) هرگاه سپاهی را گسیل می داشت و به فرماندهی بد گمان بود یکی از افراد مورد اعتماد خود را به عنوان جاسوس همراه او می فرستاد.
ب : باز در زمینه جنگ احزاب وارد شده :
قالَ النَّبِیُّ (ص) یَوْمَ الْاَحْزاب : مَنْ یَأتینا بِخَبَرِ الْقَوْمِ ؟ فَقالَ الزُّ بَیْرُ : اَنَا، قالَها ثَلاثاً وَ یُجیبُهُ الزُّبَیْرُ ، ثُمَّ قالَ (ص) : اِنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ حَوارِیَّ وَ اِنَّ حَوارِیَّ الزُّبَیْرُ
پیامبر خدا (ص) در جنگ احزاب فرمود :چه کسی حاضر است از آنان (دشمن) برای ما خبر بیاورد ؟ زبیرعرض کرد : من.
پیامبر (ص) سه بار سخن خود را تکرار کرد و هر بار زبیر اظهار آمادگی کرد.
آنگاه پیامبر (ص) فرمود : هر پیامبری حواری دارد و حواری من زبیراست.
ج : در سنن ابی داوود نقل شده است :
بَعْثَ یَعْنِی النَّبِیُّ (ص) بُسْبَسَةَ عَیْناً یَنْظُرُ ما صَنَعَتْ عِیرُ اَبِی سُفْیانَ
یعنی پیامبر (ص) بُسبَسة را بعنوان جاسوس فرستاد تا ببیند کاروان ابی سفیان چه می کند؟لازم به یادآوری است در زمینه جاسوسی در جنگ در کتب روائی، سیره و تاریخی مطالب زیادی نقل شده است که در صورت لزوم مراجعه شود. از آن جمله است : السیرة النّبویة ابن هشام
2- تجسّس برای حفظ امنیّت عمومی :
با توجه به توسعه و گستردگی توطئه های دشمنان بویژه کشورهای استعمارگر و راه اندازی باندهای متعدد تروریستیِ قاچاق اجناس ، باندهای مافیایی مواد مخدر، باندهای مفاسد اخلاقی برای انحراف جوانان جامعه در این قبیل موارد با احرازضرورت و با رعایت مقررات و ضوابط شرعی کسب اطلاعات، مجاز شمرده شده است.
3- تجسّس در مسائل شخصی که جنبه حیاتی دارد:
در مواردی که مصالح فردی و اجتماعی اقتضاء می کند تحقیقات و بررسیهایی در امورات شخصی دیگران جایز شمرده شده است
الف : در موضوع ازدواج هرکدام از زن و مرد حق دارند در ارتباط با اموراتی که در امر ازدواج نقش اساسی دارد، به تحقیق و بررسی بپردازند.
و کسانیکه از آنها بعنوان مشاور استفاده می شود مجازند اطلاعات لازم را در اختیار عامل تحقیق قرار بدهند و مطالبی که احیاناً علیه فرد مورد نظر مطرح می شود از جمله موارد استثنایی غیبت است.
ب : در مورد تجارت و شراکت در امورات کاری
ج : در انتخاب فردی بعنوان کارمند بویژه در مسئولیتهای حساس
د : انتخاب و گزینش معلم و استاد که با عقاید جوانان جامعه سروکار دارد
هـ : انتخاب مدیر و مسئول یک اداره و مجموعه مهم و اساسی
از حجت الاسلام و المسلمین سیدرضی شکوری موسوی تنظیم:مجید نقدی گروه حوزه علمیه
