تغذیه صحیح در دوران شیردهی

شیردهی دورانی خاطره انگیز برای مادراست. سختی ها و شیرینی هایش همه در ذهن مادر به خوبی نقش می بندد. مادر و كودك عاشق و نیازمند یكدیگرند و مادر فداكارانه آنچه در روح و جسمش دارد به كودك می بخشد و برای آنكه بتواند با سلامت كامل و خاطره ای خوش این دوران را به پایان برساند ، باید بداند كه چگونه نیازهایش را تامین كند.

چرا شیر مادر بهتر است ؟

پژوهش های انجام شده در 30 سال اخیر نشان داده ، بهترین و كامل ترین غذا برای كودك تا سن 4 تا 6 ماهگی فقط شیر مادر است . چرا؟

. چون شیر مادر از شیرهای دیگر مغذی تر است.

. همیشه استریل است.

. بیش از300 نوع عامل ضد میكروبی در شیرمادر وجود دارد كه مانع بروز بیماری در كودك خواهد شد . از این رو میزان شیوع اسهال در كودكانی كه شیرمادرخوار هستند 3 تا 14 بار كمتر از كودكان شیرخشكی است و به دلیل وجود همین عوامل ضد میكروبی، نوزاد خیلی كمتر به عفونت تنفسی ، عفونت اداری و عفونت گوش میانی مبتلا می شود.

. شیرمادر كمتر ایجاد حساسیت می كند و در خانواده هایی كه یكی از اعضاء مبتلا به حساسیت هستند، حتماً باید كودك با شیر مادر تغذیه شود.

. كودكی كه شیر مادر می خورد نه زیادی  چاق و پفكی می شود و نه لاغرمی ماند. چون كلیه نیازهای كودك با شیر مادر تامین خواهد شد. مثلاً اگر نوزادی زودتر از موعد بدنیا آید شیر مادرش با شیر مادری كه نوزاد و به موقع بدنیا آمده تفاوت زیادی دارد و نیازهای كودك را برای رشد بیشتر تامین خواهد كرد. یك نكته جالب در مورد شیرمادر این است كه شیری كه كودك  در دقایق اول می مكد، حاوی پروتئین بیشتر و چربی كمتر است و با ادامه شیر خوردن به مرور چربی شیر زیادتر می شود. این مساله باعث می شود كه كودك درزمان لازم احساس سیری كند و مادر باید توجه داشته باشد كه نوزاد را زود از سینه جدا نكند تا كودك با چربی دقایق آخر شیردهی، وزن گیری بهتری داشته باشد.

. مكیدن سینه باعث رشد فك و دندانهای كود ك می شود.

. تماس نزدیك مادر و نوزاد باعث افزایش مهر و محبت آنها می شود.

پس شیرمادر مناسب ترین  و طبیعی ترین روش تغذیه شیر خوار است.

نیازهای غذایی مادر در دوران شیردهی

در دوران بارداری، جنین بسیاری از ذخائر بدن مادر را مصرف می كند و اگر مادر در دوران شیردهی تغذیه نامناسبی داشته باشد، به مرور خصوصاً با زایمانهای مكرر قوایش تحلیل می رود ، استخوانهایش پوك می شود ، ریزش مو پیدا می كند و گاهی ازترس اینكه این عوارض پیش آید آنقدر پرخوری می كند كه وزنش بالا رفته و بازگشت به وزن پیش از بارداری بسیار مشكل خواهد شد. پس بسیار اهمیت دارد مادر دقیقاً بداند چه میزان انرژی و مواد مغذی نیاز دارد.

* انرژی :

مادر برای تهیه شیر 500 كالری انرژی اضافه بر نیاز بدنش لازم دارد. به عبارتی اگر پیش از بار داری 2000 كالری انرژی در روز نیاز او را تامین می كرده، در شیردهی 2500 كالری انرژی لازم دارد. علاوه بر این 500 كالری مقداری انرژی هم از چربی های ذخیره شده در دوران بارداری تامین می شود كه این مساله باعث می شود، اگر مادر براساس مقادیر خواسته شده در این دوران، غذا مصرف كند به مرور هر ماه نیم كیلو لاغر می شود ( چاقی دوران بارداری بر طرف خواهد شد). براساس میزان انرژی لازم در دوران شیردهی ، غذاهای تامین كننده آن داده می شوند.

* پروتئین :

در دوران شیردهی نیاز مادر به پروتئین فقط 15گرم اضافه می شود. ازاین رو كل پروتئین مورد نیاز حدود 65 تا70 گرم در روز است . این میزان پروتئین با مصرف 3 لیوان شیر در روز، 1عدد تخم مرغ و 180 تا 300 گرم  گوشت و حبوبات تامین می شود.

* املاح :

بهترین املاح كلسیم و آهن هستند كه اگر مادر مشكل كم خونی داشته باشد و یا در معرض كم خونی باشد مصرف قرص فرو سولفات ضروری است. برای تامین كلسیم مادر باید در روز 3 تا 4 لیوان شیركم چربی و سبزیجات برگ سبز مثل اسفناج ، نعناع ،جعفری ، كرفس و كلم و نیز مغز بادام و بادام زمینی مصرف كند.پس خیلی خوب است كه مادر شیرده هفته ای یك بار خورش كرفس بخورد و هرروز چند عدد بادام و بادام زمینی میل كند.

بهتر است مادرانی كه كم خونی دارند، هفته ای یك بار جگر بخورند ودر طول روز حتماً 1عدد تخم مرغ و مقداری گوشت قرمز میل كنند. گردو نیز برای این مادران مفید است.

* ویتامین ها :

برای تامین ویتامین های لازم ، مادر حتماً به 5 تا 6 لیوان سبزیجات تازه بصورت سالاد، سبزی خوردن و یا پخته شده در غذا نیاز دارد و بایستی هر روز 4 تا 5 عدد میوه مصرف كند.

* چربی ها :

در شیرمادر یك سری چربی های غیر اشباع موجود است كه در غدد پستان ساخته نمی شوند و باید از طریق غذا تامین شوند. پس بهتر است مادر هفته ای یك بار ماهی مصرف كند و از روغن زیتون در سالادش استفاده كند.

* آب :

مادر در روز به 6 تا 8 لیوان آب یا آب میوه نیازدارد.

نمونه یك رژیم غذایی مناسب برای یك مادر شیرده

این رژیم حاوی 2700 كالری انرژی ، 344 گرم كربوهیدرات ، 97 گرم پروتئین و 88 گرم چربی است.

تحقیقات اخیر نشان داده كودكانی كه با شیر مادر تغذیه شده اند، كمتر از كودكانی كه با شیر گاو تغذیه شده اند، به بیماری دیابت نوجوانی( یا دیابت وابسته به انسولین) و بیماریMS مبتلا می شوند و این خبر اهمیت شیر مادر را نشان می دهد.

چه مواد غذایی برای مادران شیرده مجاز نیست ؟

1) دم كرده های گیاهی : گاهی دم كرده های گیاهی مثل چای نعناع و گل گاو زبان موجب بروز اثرات جانبی مثل تهوع و استفراغ در مادر می شود و تركیبات این نوشیدنی ها وارد شیر شده و امكان دارد همین اثرات در نوزاد هم بروز كند.

2) کافئین: كافئین وارد شیر مادر شده و موجب تحریك پذیری نوزاد می شود. بنابراین توصیه می شود مادر شیرده كمتر از 2 لیوان در روز قهوه و كوكا مصرف كنند ، شكلات و كاكائو هم دارای تئوبرومید است كه مانند كافئین محرك است و بهتر است مصرفش محدود شود.

3) قند مصنوعی :اثر قندهای بدون كالری و محصولات شیرین وبدون قند بر نوزاد نامشخص است. پس بهتر است مصرف این مواد در شیردهی محدود شود.

4) ادویه جات زیاد :مصرف زیاد ادویه طعم شیرمادر را عوض می كند كه بهتر است در شیردهی كمتر ادویه مصرف شود.

جدول نیازهای تغذیه ای مادر در دوران شیردهی

دانستن نیازهای تغذیه ای یك مادر شیرده، برای مادرانی كه ازمكمل های ویتامین واملاح استفاده می كنند، ضروری است تا از مصرف بیش از حد مكمل ها جلوگیری شود.

ماده مغذی	میزان مورد نیازدرروز
انرژی پروتئین ویتامینA ویتامینD ویتامینE ویتامین K ویتامینC ویتامینB1 رمیوفلاوینB2 نیاسینB3 ویتامینB6 فولات ویتامینB12 كلسیم فسفر منگنز آهن روی ید سلنیم

2700كالری

65 گرم

1300 میكروگرم

5 میكروگرم

12 میلی گرم

65 میكروگرم

95 میلی گرم

5/1 میلی گرم

6/1 میلی گرم

17 میلی گرم

5/1 میلی گرم

500 میكروگرم

8/2 میكروگرم

1000 میلی گرم

700 میلی گرم

310 میلی گرم

15 میلی گرم

19 میلی گرم

200 میكروگرم

75 میكروگرم

امیدواریم مطالعه این مطلب، موجب راهنمایی كافی و ارتقاء سلامت مادران ایرانی باشد .

عاتکه موسوی- كارشناس تغذیه تبیان