در گفت‌وگو با مدیر انجمن قرآن‌پژوهی حوزه
نیم‌نگاهی به فعالیت‌های علمی و پژوهشی انجمن قرآن‌پژوهی حوزه
توجه به جایگاه قرآن به عنوان مهمترین منبع استنباط احکام و عقاید دینی بسیار ضروری است، اما بهره‌مندی از این کتاب عظیم تاکنون ناکافی بوده و آن گونه که باید انجام نشده است.
انجمن قرآن‌پژوهی یکی از انجمن‌های حوزه علمیه قم است که در سال 1382 تاسیس و در زمره اولین انجمن‌های علمی حوزه قرار گرفت و از مهمترین اهداف آن حرکت به سوی جایگاه واقعی قرآن در جامعه و بازشناسی حقایق و معارف آن است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مودب، مدیر انجمن علمی قرآن‌پژوهی حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه با ذکر اهداف و دستاوردهای انجمن قرآن‌پژوهی به تشریح فعالیت‌ها و برنامه‌های این انجمن پرداخت که متن آن در ذیل تقدیم می‌گردد.
* انجمن قرآن‌پژوهی حوزه با چه هدفی تاسیس شد؟
- همفکری، مشاوره و تشکیل کانون‌های جامعی از قرآن‌پژوهان قم و حوزههای علمیه شهرستان‌ها علت تاسیس و تدوین انجمنی با نام انجمن قرآن‌پژوهی شد تا به واسطه آن خدماتی پیرامون این کتاب آسمانی و به تبع آن روایت و احادیث ارایه شود.
* این انجمن چند عضو دارد؟
- انجمن بیش از 100 عضو دارد که 60 عضو آن پیوسته هستند یعنی در مجمع عمومی، هیأت مدیره انجمن انتخاب می‌شوند و فعالیت آنها نسبت به سایر اعضا گسترده‌تر است و از مزایای بیشتری نیز بهره‌مند هستند و تاکنون 3 دوره است که مجمع عمومی تشکیل شده که در آستانه دوره چهارم آن نیز قرار داریم البته در هر دوره از مجمع عمومی اعضای هیأت مدیره انتخاب و معرفی می‌شوند که اعضای هیأت مدیره فعلی نیز 7 نفر و عبارتند از: آقایان فاکر میبدی، رضایی‌اصفهانی، اسکندرلو، نصیری، ایازی، رستم‌نژاد و خود این جانب در مورد اعضای علی‌البدل نیز آقای بهمنی و قاضی‌زاده با انجمن همکاری داشته‌اند و دبیری انجمن نیز بر عهده آقای صادقی است.
* افراد باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند تا به عضویت این انجمن درآیند؟
-آیت‌الله معرفت از موسسین انجمن و از اعضای هیأت مدیره بودند و این از افتخارات انجمن است که فعالیت خود را با ایشان آغاز کرد و تداوم این حرکت با علمای بزرگ و مراجع معظمی چون آیات عظام مکارم، سبحانی و جوادی‌آملی در حال پیگیری است.
به جهت اینکه انجمن از درون حوزه است باید تحصیلات اعضای آن نیز حوزوی باشد که حداقل آن اتمام سطح و یا خارج است علاوه بر آن اعضا باید دوره‌های تخصصی را نیز فرا گرفته و چهره شاخص قرآنی باشند و دارای آثار علمی بوده به گونه‌ای که در مجامع علمی و حوزوی و قرآنی شناخته شده و معروف باشند.
* چگونه اعضای جدید را پذیرش می‌کنید؟
- فراخوان انجمن هر دو سال یک بار انجام می‌شود، اما اگر کسی بدون فراخوان، درخواست و مراجعه کند، درخواست او در جلسه هیأت مدیره بررسی می‌گردد.
* آیا انجمن در عرصه چاپ مقالات و نشریات فعال بوده است؟
- انجمن تا این لحظه که بیش از 8 سال از فعالیت آن می‌گذرد 10 خبرنامه منتشر کرده و با بیش از 3 یا 4 مجله نیز همکاری علمی- پژوهشی داشته است که غالب مقالات آنها از مقالات اعضای انجمن بوده و مجله قرآنی «مستشرقان» و «قرآن و علم» و «شیعه‌شناسی» از این قبیل می‌باشد و در آخرین جلسه هیأت مدیره، پیشنهاد تشکیل یک مجله اختصاصی داده شد که در صددیم از طریق کمیته نشریات حوزوی و ستاد انقلاب فرهنگی، مجوز امتیاز یک مجله علمی - پژوهشی را نیز اخذ کنیم.
* در زمینه تالیف کتب چطور ؟
- غالب اعضای انجمن دارای آثارند و معمولاً نیز آثار آنان در زمره برگزیدگان کتاب حوزه است به طور نمونه در سال 87 پنج نفر از اعضای هیأت مدیره، آثارشان به عنوان آثار برگزیده انتخاب شد که کتاب‌های آقایان نصیری، رضایی و اینجانب و همچنین رساله آقای ایزدخواه عضو انجمن و یکی دو اثر دیگر از جمله آنها می‌باشد، البته فعالیت در کتاب سال حوزه، از برنامه‌های انجمن است که در آن پس از جمع‌آوری آثار محققان، آثار برگزیده انتخاب می‌گردد.
* انجمن قرآن‌پژوهی نشست علمی برگزار کرده است؟
- نشست‌های علمی و قرآنی انجمن چندین سال است که درماه مبارک رمضان آغاز شده و شبکه قرآن سیما غالب برنامه‌های آن را به نام گوهر منیر پخش کرده که با استقبال مردمی نیز مواجه بوده است و تاکنون بیش از 50 نشست علمی انجام شده و هم‌اکنون نیز در حال برنامه‌ریزی برای ماه مبارک رمضان هستیم، البته این نشست ها منحصر در ماه مبارک رمضان نبوده بلکه نشست‌های دیگری نیز انجام شده است.
* آیا آموزش‌های دوره‌ای و تکمیلی برای اعضا برگزار می‌کنید؟
- انجمن، دوره آموزشی به معنای مصطلح ندارد، اما 3 کارگاه آموزشی-پژوهشی با عنوان تربیت مدرس قرآن و محقق قرآن، برگزار کرده که در آن افرادی که سطح سه حوزوی را گذرانده و یا در حال اتمام آن می‌باشند شرکت کرده و این دوره‌ها با همکاری معاونت آموزش حوزه، مرکز تخصصی تفسیر و مرکز تحقیقات قرآن کریم انجام شده و تاکنون حدود 50 نفر این دوره‌ها را گذرانده و از سوی انجمن گواهی دریافت کرده‌اند و در دوره تابستانی امسال نیز 50 نفر شرکت می‌کنند.
چهارمین کارگاه انجمن مربوط به خواهران است که برنامه‌ریزی آن در مرکز بنت‌الهدای حوزه انجام شده و انجمن در آن نقش هدایتی را داراست و عمده فعالیت آن بر عهده مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی است و گفتنی است که رییس آن مرکز از اعضای هیأت مدیره انجمن است. همینطور در اصفهان نیز چنین کارگاهی برای محققان قرآن‌پژوه ایجاد شده است، کارگاه تفسیر قرآن ویژه اساتید معارف دانشگاهها از دیگر برنامه‌های انجمن است که در بیش از ده دانشگاه اعم از دولتی و آزاد در شهرهای مشهد،بندرعباس و استان خوزستان برگزار گردیده است.
* آیا برای طلابی که عضو انجمن نیستند نیز دوره آموزشی برگزار می‌کنید؟
- با توجه به اینکه عموم طلبه‌ها در عناوین درسی و آموزشی خود دروسی چون تفسیر قرآن و علوم قرآنی را می‌گذرانند انجمن، برنامه ویژه‌ای در محتوای دروس حوزوی نداشته و بیشتر، فعالیت هدایتی و مدیریتی را بر عهده گرفته، هر چند عدم امکانات کافی مانع بزرگی در این زمینه می‌باشد.
* آیا با مراکز علمی، آموزشی در ارتباط هستید؟
- از مدیر شبکه قرآنی سیما جهت تهیه، مشارکت و همفکری انجمن در برنامه‌های قرآنی دعوت به عمل آمد و همینطور جلسه‌ای نیز با حضور کارگردان سریال حضرت یوسف برگزار شد و محتوای فکری و تولیدی این سریال مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
همکاری‌های دیگری نیز با سازمان توسعه و ترویج وزارت ارشاد و بخش تدوین آموزش و پرورش و مراکز قرآنی دانشگاهها نیز انجام شده است.
* غیر از قم در شهرهای دیگر نیز فعال هستید؟
- انجمن مایل است در تمامی شهرها نماینده داشته و تجربیات خود را به کار گیرد همینطور فعالیت در برخی از کشورهای اسلامی نیز از برنامه‌ها و ملاحظات آینده انجمن می‌باشد.
* در زمینه ترجمه قرآن و منابع علوم قرآنی نیز فعالیت می‌کنید؟
- انجمن بیش از 50 اثر دارد که برخی از آنها در حال ترجمه است و چنانچه بتوانیم این آثار را به زبان‌های گوناگون ترجمه کنیم این خود در فعالیت و رسالت تبلیغی انجمن موثر است.
* این انجمن برای حضور در عرصه‌های دانشگاهی چه اقداماتی انجام داده؟
- کتاب ذهبی در اکثر دانشگاهها به عنوان منبع اصلی کارشناسی ارشد و دکترا مورد استفاده قرار می‌گیرد که متاسفانه در آن دیدگاه‌های ضد شیعه نیز ترویج می‌گردد، از این رو توسط انجمن جلسه‌ای برگزار شد و این کتاب مورد نقد و بررسی قرار گرفت که پس از آن ویژه‌نامه‌ای از سوی انجمن چاپ و در اختیار دانشگاهها قرار گرفت تا پس از آن هر کجا که التفسیر و المفسرون ذهبی تدریس گردید در کنار آن این ویژه‌نامه نیز مطالعه شود.
البته این کتاب به تدریج از دانشگاهها در حال حذف است و جایگزینی آن با التفسیر والمفسرون فی ثوبه القشیب اثر مرحوم آیت‌الله معرفت نیز از برنامه‌های مورد ملاحظه انجمن بوده است، هر چند هم‌اکنون در دانشگاهها روش‌های تفسیر به تدریج جایگاه خود را یافته است و علوم قرآنی آقای فاکر نیز این روند را داراست.
* چه برنامه‌هایی برای آینده دارید؟
- انجمن با حضور هیأت مدیره خود بیش از ده جلسه برگزار کرده که در آن چشم‌انداز برنامه‌های قرآنی در حوزه و وضع موجود جایگاه قرآن و وضع مطلوب آن مورد بررسی قرار گرفته تا راه‌حل‌های خارج ساختن قرآن از غربت و فضای فعلی حوزههای علمیه را شناسایی کند، البته این نگاه، مدتی را لازم دارد تا از سطح سنتی آموزش در حوزههای علمیه فاصله گرفته و خود را نمایان سازد، اما تفاوت فعلی آموزش‌ها نسبت به 20 سال گذشته را احساس می‌کنیم.
* توجه به قرآن در حوزه‌ها را کافی می‌‌دانید؟
- توجه به قرآن و جایگاه آن به قدر کافی نبوده در حالی که مثلاً حفظ قرآن کریم یکی از شروط لازم در پذیرش طلاب سنی در کشورهای اهل‌سنت است، اما در حوزههای ما این نگاه نیست و اگر شخصی نیز وارد بحث تخصصی قرآن بشود پس از آن دیگر او را حوزوی نمی‌دانند و این نگاه باید تغییر کند و قرآن و تفسیر از منابع و متون اصلی حوزه‌ها قرار بگیرد که انجمن تلاش می‌‌کند به تدریج به سوی آن چشم‌انداز حرکت کند.
* عملکرد انجمن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- در آخرین جلسه‌ای که با مدیریت حوزه علمیه داشتیم رضایت نسبی ایشان نمایانگر آن بود که تا حدودی موفق بوده‌ایم، اما باید گفت، تمامی فعالیت‌های انجمن با اعتبارات مالی بسیار محدودی انجام شده و ان‌شاء‌الله با برطرف شدن این محدودیت و انعکاس مطلوب‌تر این فعالیت‌ها در رسانه‌های جمعی و همچنین تلاش افزونتر انجمن، به چشم‌انداز واقعی از جایگاه قرآن و آموزه‌های آن دست یابیم.
گفت‌وگو: علی فقیه
