جای خالی سرگذشت بزرگان در سینمای ایران

فقدان ساخت آثاری که به شرح زندگی مشاهیر کشورمان بپردازد در سینمای ایران احساس می شود به گونه ای که می توان گفت کمتر فیلمی درباره بزرگان ایران زمین به صورت اختصاصی در سینمای ایران ساخته شده است.

به گزار ش ایرنا، مخاطبان،آثار سینمایی را که درباره زندگی شخصیت های گوناگون ادبی، هنری، سیاسی، دینی و علمی باشد بسیار می پسندند چون آشنایی با زندگی کسانی که در سالیان دور از خود آثار یا ایده های ارزنده در جامعه بشری بر جای گذاشته اند جذاب است. در این میان مخاطب به آثاری که درباره شخصیت های منفور سیاسی ساخته می شود نیز بی توجه نیستند و علاقه مندند تا بدانند افرادی همچون هیتلر، موسیلینی و دیگر جنایتکاران جنگی در دنیا از ابتدا چگونه زندگی کردند و چه عاملی سبب شد تا آنها دست به جنایات هولناک بزنند.

آثاری که بعد از جنگ جهانی ساخته شد و به شرح زندگی جنایتکاران جنگی پرداختند را شاید بتوان نخستین آثاری دانست که شخصیت اصلی آنها کسی بود که مردم با آن بیگانه نبودند.

شاید نخستین اثری که در این زمینه و پیش از جنگ جهانی به سفارش شخص هیتلر ساخته شد فیلمی بنام"پیروزی اراده" اثر" لنی ریفنشتال "بود. این فیلم مستند ، محصول سال 1935آلمان بوده که روایتگر برگزاری ششمین کنگره حزب ناسیونال- سوسیالیست آلمان به رهبری آدولف هیتلر از چهارم تا دهم سپتامبر سال 1934 در نورنبرگ آلمان است . این فیلم مشهورترین فیلم به جا مانده از زمان حکومت رایش سوم است که به سفارش شخص هیتلر ساخته شد.

اما چاپلین را می توان یکی از نخستین کسانی دانست که در اوج قدرت هیتلر در سال 1941 ، با ساخت اثری طنز این دیکتاتور بزرگ را به چالش کشید.

فیلم سینمایی "دیکتاتور بزرگ "نخستین فیلم کاملا ناطق چاپلین بود که در اوضاع نابسامان جهانی در دهه چهل ، به عنوان اثری ضد نازی ساخته شد و مورد پسند بسیاری از مردم دنیا قرار گرفت و البته تبعاتی را نیز برای چاپلین در پی داشت.

با پایان جنگ جهانی دوم در 14 اوت 1945 و مرگ هیتلر و محاکمه رهبران نازی، سینماگران به ترسیم اتفاقات جنگ جهانی دوم در قالب آثار سینمایی روی آوردند که از ان جمله می توان به آثاری همچون رم شهر بی دفاع از «روبرتو روسلینی» درسال 1945 اشاره کرد. این فیلم تقریبا بعد از آزادسازی رم به دست متفقین ساخته شد. فیلم در مکان های واقعی تصویربرداری شد و به همین دلیل شیوه ای مستندگونه دارد. فیلم پر از صحنه های تلخ و نگران کننده است و چهره ای واقعی به فیلم بخشیده است.

صلیب آهنین «سام پکین پا»، جوخه به کارگردانی "الیور استون"، پناهگاه با بازی انتونیو هاپکینز در نقش هیتلر و فیلم «پل» ساخته «برنهارد ویکی» کارگردان اتریشی از جمله آثاری است که بعد از جنگ جهانی و با محوریت شخصیت های جنایتکار ساخته شد.

بعد از این سال ها بود که ساخت اثار سینمایی پیرامون شخصیت های تاثیر گذار در دنیا رونق گرفت و ساخت این نوع فیلم به سبکی در سینما تبدیل شد. فیلم سینمایی اسپارتاکوس یکی از این اثار است؛این فیلم بر اساس زندگی فردی به همین نام در سال 1960 توسط "استنلی کوبریک "ساخته شد. در این فیلم کرک داگلاس تهیه کننده بود و در عین حال در نقش اصلی فیلم یعنی اسپارتاکوس را نیز بازی می‌کرد.

شور زندگی ساخته "وینست مینه‌لی" بر اساس زندگی ونسان ون‌کوک و پل گوگن، سگ اندلسی ساخته "لوئیس بونوئل" بر اساس زندگی سالواتور دالی، پیرو سمانی ساخته "گئورگی شنگایا" بر اساس زندگی پیرو ساینشویلی و آثار ارزنده امپرسیونیستی وی، فیلم سینمایی «سرگذشت لویی پاستور» به کارگردانی "ویلیام دیترل"، فیلم سینمایی چارلی چاپلین از "ریچارد آتنبورو" و فیلم سینمایی گاندی به کارگردانی "ریچارد اتنبرو" از جمله آثاری است که در سالیان گذشته در سینمای دنیا درباره شخصیت های مختلف ساخته شده است.

در سینمای ایران نیز آثاری درباره شخصیت های ایرانی ساخته شده که از جمله آن می توان به آثاری همچون کمال الملک به کارگردانی مرحوم علی حاتمی با بازی جمشید مشایخی اشاره کرد. شاید بعد از این فیلم بود که دیگر اثری درباره یک شخصیت بزرگ ایرانی کمتر دیده شد.

در حالی که سینمای ایران در این سالها در ساخت آثاری درباره شخصیتهای برجسته بی توجهی نشان می دهد و به هیچ وجه موفق نبود تلویزیون گوی سبقت را در این زمینه ربوده و در سال های اخیر با ساخت سریال هایی تاریخی همچون دلیران تنگستان ،سربداران ،امیر کبیر ،مدرس ،کوچک جنگلی ،سریال امام علی (ع)، روزگار دکتر قریب، سریال ولایت عشق که داستان امام رضا (ع) را روایت می کرد ،سریال یوسف پیامبر(ع)، سریال شهریار ،سریال عمارت فرنگی (درباره اتفاقات بعداز جنگ جهانی دوم)،تله فیلم دهخدا و ... توانسته در این زمینه عملکرد مطلوبی داشته باشد. در این میان آخرین کاری که در سینما درباره یک شخصیت ساخته شد اثری بنام به کبودی یاس بود که درباره شهید برونسی توسط جواد اردکانی ساخته شد. همچنین زندگی شهید کاوه و چند شهید نیز دیگر در حال ساخته شدن که خوب است اما کافی نیست. حقیقت این است که تمدن ایران مملو از بزرگانی همچون ابوریحان ،دکتر حسابی، حافظ، سعدی، ابوعلی سینا، امام خمینی (ره) و...است که هریک نه تنها در فرهنگ، هنر و علم در کشور بلکه در دنیا تاثیر گذار بوده اند.

در این میان بسیاری از آثاری که درباره شخصیت ها ساخته شدند نیز با بی مهری هایی مواجه شدند که از جمله انان می توان به فیلم سینمایی فرزند صبح به کارگردانی بهروز افخمی درباره شخصیت حضرت امام خمینی (ره)اشاره کرد.

من معتقدم باید سیاست های فرهنگی بخش سینمایی کشور به سمتی برود که این مهجوریت بوجود آمده در ساخت آثار سینمایی شخصیت های بزرگ تمدن ایرانی اسلامی از بین برود و هر سال شاهد آثاری ارزنده در سینمای ایران از بزرگان کشورمان باشیم چون فیلمسازان کشور نشان داده اند که توانایی ساخت چنین آثاری را دارند و تنها نیاز به یک حمایت است تا اینگونه اثار خلق شوند.

تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی