گرچه ماه رمضان است بیاور جامی

رمضان در شعر حافظ

می دانیم که حافظ زبان افشاگرانه ی خاص خود را دارد و از هر فرصتی برای نیشخند زدن به قشریّون متظاهر و محتسب جاهل، استفاده می کند. بدیهی ست چنین عارفی رند، وقتی که در ماه رمضان، ماه رحمت و مهرورزی و میهمانی خدا، سفره ی تظاهر و ریای دین فروشان را پهن تر از دیگر ماه ها دیده و از این مسأله رنج می برد، زبان به طنز و نقد بگشاید و به شیوه ملامتیه، چنین گوید:

یا، در غزل معروف دیگرش، جام می را به خورشید تشبیه کرده و می فرماید:

ماه شعبان منه از دست قدح، کاین خورشید

از نظر تا شب عید رمضان خواهد شد

و در غزلی پرشورتر و آهنگین تر، چنین می سراید:

عید رمضان یا عید فطر هم جشن و سروری که با رؤیت هلال و اعلام عید رمضان همه ی جامعه را فرا می گرفته، طبعاً بهترین فرصت را جهت اعلام شادمانی به حافظ عزیز ارمغان می داده است. او در چندین غزل، بازگشت مردم به فطرت، برداشتن محدودیت های اجتماعی، بسته شدن درب خانه ی داروغه ها و محتسب های متظاهر را با صمیمانه ترین و هنرمندانه ترین واژگان به شادی نشان می دهد، غزلیاتی که در اوج نشاط و طراوتند و اکنون نیز پس از قرن ها، همان نشاط و سرمستی را به خوانندگان القا می کند.

اینک شما و نمونه هایی از این شادکامی، حافظ در جایی می فرماید:

و اگر از او بپرسی که این همه شادی از کجاست، پاسخ می دهد:

حافظ، منشین با می و معشوق زمانی

کایام گُل و یاسمن و عید صیام است

و غزلی دیگر را با این عذوبت و شیوایی آغاز می کند که:

و پایان غزل را، خیام وار، در لباس مغازله می گوید:

حافظ چو رفت روزه و گل نیز می رود

ناچار باده نوش که از دست رفت کار

غزلی دیگر را نیز چنین آغاز می کند که:

حافظ غزل دیگرش را به شکرانه ی رفتن ماه صیام، این گونه آغاز می کند که:

و آخرین نمونه، این غزل معروف است که می گوید:

مصطفی بادکوبه ای

تنظیم : بخش ادبیات تبیان