سينماي ديني، ممكن يا غيرممكن؟
هنر يا صنعت «سينما» به لحاظ ذات و ماهيت غربي است. با اين حال، بايد گفت كه اين «غرب» قابليت فاني شدن در«شرق» و اين «صورت»، قابليت فناشدن در معنا و اين «نفس» امكان خدمت به عقل را دارد.
بنابراين، نفس تصويري بودن سينما، نبايد ما را بر آن دارد كه پنداريم ميان سينما و معنويت تعارضي آشتي ناپذير وجود دارد. زيرا كه اين تصوير مي تواند تماما و مطلقا درخدمت معنا و مظهر و مجلاي عقل و انديشه باشد. مسئله بسيار مهم، اين است كه هرگز نبايد از ابزار دانستن تصوير براي انتقال معنا هراسي داشت و پنداشت كه تصوير خود في نفسه و منفك از معنا، داراي اصالت است. زيرا كه اين نوع اصالت دادن به تصوير، چيزي جز نابودكردن تصور نيست كه اين نوع اثبات هنر، در واقع، جز نفي هنر نيست، همان گونه كه اصالت دادن به انسان منفك از خداوند و اثبات او در برابر خداوند، چيزي جز نابود كردن و نفي انسان نيست.
بر مبناي ديدگاه اين محققين كه متاسفانه برخي از هوشمندان ما را نيز تحت تاثير قرارداده ، هنرهاي جديد به ويژه سينما و تلويزيون كه از آغاز در زيرمجموعه تمدن صنعتي و فرهنگ مادي و غيرديني پديد آمده اند، اساساً نمي توانند هنرهاي ديني باشند و درنهايت، تنها مي توان برخي ظواهر و اعراض آنها را با حفظ ذات و جوهر غيرديني شان، رنگ ديني زد. نقطه كاستي اين ديدگاه، اين است كه تصور مي كند دين همان است كه در سابق بوده و بعد از غلبه صنعت و ماشين و دنياي به اصطلاح جديد،دين افول كرده است و ديگر نيز قرارنيست مجدداً، طلوع كند.
حال اگر اين ديدگاه مخدوش است و اين كه آفتاب دين بار ديگر طلوع مي كند و زمين و زمان را به نور خداوند روشن مي سازد قطعي و حتمي است ديگر چه جاي ترديد وجود دارد كه آيا تكنولوژي و فن مي تواند در خدمت دين قرار گيرد يا خير و آيا سينما و تلويزيون مي توانند ديني شوند يا خير؟ اگر قرار است ما، سينما و تلويزيون را ظرف هايي ندانيم كه مي توانند پذيراي مظروف حق باشند، به طريق اولي، بايد معتقد باشيم كه دنياي صنعتي و ماشيني موجود، امكان ندارد كه تحت سيطره دين قرار گيرد.برخي بر اين اعتقادند كه اين سخن كه غرب يك كل به هم پيوسته است و نمي توان برخي از عناصر آن را اخذ و برخي ديگر را رد نمود و اخذ هر قسمت مساوي با اخذ كل است، فاقد مبنايي علمي و شرعي است. زيرا حقيقت اين است كه دنياي كنوني، آميزه اي از حق و باطل و درست و نادرست است كه بايد با ميزان وحي و نيت، حق ها و درست ها را اخذ و باطل ها و نادرست ها را طرد نمود. نقطه افتراق سينما- آنگونه كه تاكنون از اين پديده استفاده شده- با دين، اين نيست كه مفاهيم ديني را تنها مي توان شفاهي يا كتبي انتقال داد و سينما زبان تصوير است؛ بلكه در اين نكته است كه سينماگران، غالبا حرفي براي گفتن نداشته اند و با اصل پنداشتن سينما كه نوعي وسيله سخن گفتن است، احساس مي كرده اند كه بايد حرف بزنند، لكن اين كه چه بگويند، مهم نيست، بلكه مهم اين است كه بتوانند با زبان فيلم و تصوير، خوب حرف بزنند.
نويسنده: دكتر محمدمهدي بهداروند منبع:بانک اطلاعات نشریات کشور تنظیم:امید واضحی آشتیانی_حوزه علمیه تبیان
