بچه‌های معصوم و غذاهای مسموم

همیشه در فصل تابستان، تعداد والدینی که کودکانشان دچار مسمومیت غذایی و اسهال و استفراغ می‌شوند و برای رفع این مشکل به متخصصان اطفال مراجعه می‌کنند، افزایش می‌یابد.

برای آگاهی بیشتر در رابطه با این موضوع و اینکه اساسا آیا هر اسهالی می‌تواند نشانه مسمومیت غذایی در کودکان باشد یا نه، با دکتر اکبر کوشانفر، متخصص اطفال و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفتگویی کرده‌ایم که می‌خوانید.

آقای دکتر! چرا شیوع مسمومیت غذایی کودکان در فصل تابستان بیشتر است؟

به هر حال، تابستان، فصل مسافرت است و در آن، شرایطی فراهم می‌شود که بیماری‌هایی نظیر مسمومیت غذایی، اسهال و استفراغ، بیماری‌های عفونی دستگاه گوارش، تب حصبه، وبا، تب مالت و ... از طریق مواد غذایی منتقل ‌می‌شود.

کودکان در برابر مسمومیت غذایی آسیب‌پذیرترند و مهم‌ترین عوامل بروز مسمومیت غذایی، رعایت نکردن مسایل بهداشتی در زنجیره مصرف، توزیع و نگهداری صحیح مواد غذایی است.

مهم‌ترین علت بروز اسهال و استفراغ در کودکان چیست؟

ویروس‌هایی نظیر آنتروویروس در کودکان سبب بروز تب بالا، اسهال و استفراغ می‌شود.

میکروب‌های بیماری‌زا نیز مانند استافیلوکوک و بوتولیسم ایجاد مسمومیت غذایی می‌کنند.

میکروب‌هایی نظیر سالمونلا (حصبه)، شیگلا و آمیب‌ها نیز عامل اسهال خونی در کودکان‌اند.

یعنی فقط مسمومیت غذایی عامل بروز اسهال و استفراغ نیست؟

البته! بسیاری از میکروب‌ها و ویروس‌های دیگر نیز می‌توانند سبب بروز اسهال و استفراغ شدید در کودکان شوند که هیچ ارتباطی با مسمومیت غذایی ندارند.

چگونه می‌توان فهمید که اسهال و استفراغ کودک به دلیل مسمومیت غذایی هست یا نه؟

اغلب نشانه‌ها و علایم عفونت‌های گوارشی به فاصله یک تا دو روز ظهور می‌کنند که شامل استفراغ، تب و اسهال است. در بعضی مواقع بی‌اشتهایی، دل‌پیچه و در صورت ادامه کاهش وزن به دلیل کاهش مایعات و از دست دادن آب بدن نیز مشاهده می‌شود.

غیر از مسمومیت غذایی، چه عواملی سبب بروز اسهال مکرر در کودکان می‌شود؟

رعایت نکردن بهداشت مواد غذایی، همچنین ضعف مقاومت بدنی به ویژه در کودکانی که به برخی مواد غذایی مثل شیر پاستوریزه حساسیت دارند، باعث اسهال مکرر و کاهش وزن می‌شود.

بعضی انگل‌ها مانند ژیاردیا که در کودکان شایع است نیز سبب اسهال‌های طولانی و مزمن می‌شوند.

بعد از بروز اسهال و استفراغ ناشی از مسمومیت غذایی چه باید کرد؟

استفراغ در 24 ساعت اول بلامانع است و در پی آن سموم ویروس‌ها از بدن رفع می‌شوند.

چنانچه تب و استفراغ همراه با هم باشند و در پی آن میزان آب هدر رفته کم یا متوسط باشد، می‌توان از قطره استفراغ و مایعاتی نظیر "او آر اس" خوراکی یا دوغ بدون گاز و خنک استفاده کرد. مصرف این مواد باید کم کم و به تدریج باشد.

برای درمان اسهال و استفراغ به کودکان بزرگ‌تر نیز می‌توان کمی هویج، ماست کم‌چرب و مقداری گوشت مرغ بدون چربی داد.

بهترین درمان در روزهای اول جبران کمبود مایعات بدن است، اما در صورتی که کمبود آب بدن شدید باشد، سرم درمانی لازم است.

تجویز آنتی‌بیوتیک برای درمان اسهال و استفراغ باید با دقت و زیر نظر پزشک انجام شود. لازم به ذکر است، در اکثر موارد تجویز آنتی‌بیوتیک ضروری نیست.

توصیه شما برای پیشگیری از بروز اسهال و استفراغ‌ های ناشی از مسمومیت‌ غذایی در کودکان چیست؟

مصرف غذاهای مانده، حرارت ندادن کافی غذاها، مصرف تخم‌مرغ نیم‌پز، بستنی غیر پاستوریزه، سالاد الویه، شیرینی‌های تر و خامه‌ای و آب‌های آلوده به ویژه در مسافرت از جمله مواردی است که ایجاد مسمومیت غذایی می‌کنند.

برخی افراد در مکان‌های تفریحی و گردشی از آب رودخانه‌ها برای شستن دست و صورت یا ظروف استفاده می‌کنند، در صورتی که ممکن است از مبدا تا محلی که فرد قرار دارد، آلودگی‌های فراوانی وارد آب شده باشد.

از سوی دیگر استفاده از محصولات مزارع، سبزیجات و صیفی‌جات هم از جمله مواردی است که احتمال بروز بیماری‌های عفونی و گوارشی را فراهم می‌سازد.

اغلب خاک‌ها علاوه بر ایجاد مسمومیت، آلوده به تخم‌ انگل‌ها نیز هستند که در هنگام نشستن روی زمین، به راحتی وارد بدن می‌شوند.

بنده توصیه می‌کنم مردم موقع مسافرت‌ حتی‌الامکان از غذاهای سالم و مفید که در خانه تهیه می شوند، استفاده کنند و کمتر به سراغ غذاهای رستوران‌های غیربهداشتی و غذاهای آماده بروند. گرچه فساد مواد غذایی همیشه با چشم قابل تشخیص نیست، اما به هر حال تغییر رنگ و بوی ترشیدگی می‌تواند نشانه فاسد شدن غذا باشد. پس والدین به این موارد باید توجه داشته باشند.

اکثر کنسروها در صورت فاسد شدن باد کرده، فرو رفته یا تاب برمی‌دارند.

برای پیشگیری از بوتولیسم که نوعی مسمومیت غذایی خطرناک و کشنده است، حتما به یاد داشته باشید که باید کنسرو را به مدت 20 دقیقه در آب بجوشانید.

غذاهای آب‌دار مثل خورش و سوپ را نیز باید قبل از مصرف 10 تا 15 دقیقه جوشاند. شیر پاستوریزه را هم باید به مدت 10 دقیقه جوشاند و در صورتی که می‌خواهید آن را به صورت خنک‌ در تابستان مصرف کنید، باید به تاریخ انقضای آن توجه داشته باشید.

تهیه مصاحبه : سمیه مقصودعلی