بازگشت به ساحل نجات
پایان دوران كودكى، آغاز دوره جدیدى است كه هر انسانى باید آن را سپرى كند. حادترین، حساس ترین و بحرانى ترین دوران زندگى هر انسانى است كه لاجرم باید از این گردباد شدید عبور كند. این گردباد چنان همه وجود نوجوان را دست خوش تغییر مى كند كه او را دچار بحران هویت، تحیر و سرگشتگى مى كند. چنین فردى با ورود به این مرحله هرگز آرام ندارد، همواره در حال جنب وجوش و التهاب است. بر موجى سوار است كه هر لحظه انتظار رسیدن به ساحل نجات را دارد. بى قرار است و به هر سو مى زند تا خود را به ساحل برساند. این همان چیزى است كه والدین را شدیدا نگران كرده و موجبات تشویق خاطر آنان را فراهم مى آورد. بنابراین، آشنایى با شیوه برخورد با آنان، ابتدایى ترین و ضرورى ترین نیاز و ابزار براى كسانى است كه به نحوى با نوجوانان برخورد مى كنند. از لحاظ روان شناختى، براى برخورد مناسب و سازنده با یك نوجوان و جوان، سه اصل مهم را به عنوان اصلى ترین و كارآمدترین ابزار مناسبات میان خود و جوان و نوجوان در نظر بگیرد.
الف. اعتمادسازى و جلب اعتماد از ابتدایى ترین ابزار یك مربى و یك مبلغ و یك پدر و مادر فهیم و فرهیخته اى است كه براى درك فرزند نوجوان و جوان خویش به كار مى گیرند. در واقع، جلب اعتماد، پذیرش و مقبولیت فرد توسط مخاطب است. جوان و نوجوان باید ما را بپذیرد و تا زمانى كه ما را به دیده قبول ننگرند و احساس نكنند كه ما آن ها را درك مى كنیم، چیزى از ما نمى پذیرند.
ب. فاصله زدایى و تفاوت زدایى، از دیگر مكانیسم هاى روان شناختى برخورد با نوجوانان و جوانان است. فاصله زدایى به معنى زدودن و كاستن فاصله ها و احساس همدلى و هم احساس شدن با مخاطب و القاى قرابت و شباهت خود با مخاطب است. در حقیقت با این كار، جوان و نوجوان احساس مى كند نه تنها بین او و طرف مقابل هیچ فاصله و شكاف طبقاتى وجود ندارد كه رابطه اى كاملا صمیمى و همدلانه وجود دارد.
ج. ذهنیت شناسى مخاطب نیز از دیگر مكانیسم هاى روان شناختى برخورد با كودكان و نوجوانان است. ذهنیت شناسى به این معناست كه بدانیم مخاطب چگونه مى اندیشد، به چه مى اندیشد و مشكل اصلى او چیست و درباره ما چگونه مى اندیشد. ذهنیت شناسى، در واقع داشتن هنر مخاطب شناسى است و این كه در ذهن مخاطب نوجوان و جوان چه مى گذرد.
براى حسن برخورد با مخاطب، به ویژه نوجوانان و جوانان، از منظر روان شناسى عمدتا به سه شیوه مى توان عمل كرد:
الف . رعایت نكات شكلى و صورى : یكى از قالب ها و سبك هاى برخورد با مخاطب این است كه از لحاظ شكلى، ظاهرى و صورى به نكات ذیل توجه نمود:
1 . رعایت جاذبه هاى صورى: در برخورد با نوجوانان و جوانان، به ویژه كسانى كه از موضع یك مربى و یا مبلغ برخورد مى كنند، باید جاذبه هاى صورى از جمله رعایت روان شناسى برخورد، رعایت نوع رنگ پوشاك و به كارگیرى رنگ هاى شاد و دلنشین را مراعات نمود . طبیعى است كسانى كه از موضع یك مربى و معلم در برخورد با مخاطب از نوع پوشش با وقار، سنگین، پاكیزه، داراى رنگ جذاب و شاد استفاده مى كنند، به مراتب تاثیرگذارتر از افرادى هستند كه از پوشش مناسب و یا از نوع رنگ شاد استفاده نمى كنند .
2 . برخورد با نشاط و گشاده رویى
: اساسا بهترین نوع برخورد با مخاطب، بویژه در نوع برخوردهایى كه جنبه تربیتى داشته و از موضع مربى و معلم و مبلغ صورت مى گیرد، علاوه بر داشتن هنر مخاطب شناسى و برخوردارى از جاذب های ظاهرى و شكلى، مى بایست با نشاط و شادى و با گشاده رویى با مخاطب برخورد نمود . روشن است كه تاثیر سخن و رفتار چنین افرادى به مراتب بیش از افرادى است كه از جاذب های ظاهرى برخوردار نبوده، از هنر مخاطب شناسى بى بهره اند و نیز در نوع برخورد رعایت ادب، وقار، نشاط و گشاده رویى را نمى كنند . البته، كسانى كه از چنین هنرهایى بى بهره اند، فاقد نفوذ كلام نیز خواهند بود .3 . به كارگیرى ادبیات دلنشین به فراخور حال مخاطب: از دیگر نكات لازم و از جهت صورى و شكلى در برخورد با مخاطب، به ویژه جوانان و نوجوانان، به كارگیرى زبان و ادبیات شیرین و دلنشین به تناسب فهم و درك مخاطب است . قطعا نوع زبان، ادبیات و برخوردى كه با یك كودك، نوجوان و جوان و یا فرد میان سال به كار مى رود، باید متفاوت باشد . مربیان و معلمانى كه در برخورد با افراد مختلف و مخاطبین متفاوت، به تناسب سطح فهم و درك مخاطب و با شناخت درست مخاطب، از شعر، استعاره و ادبیات زیبا و دلنشین استفاده كنند، صد البته كلامى نافذتر از دیگرانى دارند كه از این هنر بى بهره اند و این ها حتما موفق ترند .
ب . رعایت اصول تكوینى و باطنى
مراد از اصول باطنى و تكوینى، اصولى است كه فرد باید بدون فریب، اغوا، دورویى و تصنع بدان معتقد بوده و عملا بدان ملتزم و پاى بند باشد . اجمالا، محورهاى زیر را مى توان در قالب این اصول تكوینى و باطنى مطرح كرد .
1 . خیرخواهى و خلوص نیت در برخورد: اساسا از جمله رمز و راز موفقیت در زندگى و در هر كارى، خلوص نیت است . آن گاه كه مخاطب احساس كند كه مربى در بیان و رفتار خود جز خلوص نیت و خیرخواهى ندارد، با جان و دل سخنان او را پذیرفته و وى را به عنوان الگو مى پذیرد .
2 . صداقت در گفتار: اگر جوان یا نوجوان احساس كند كه مربى در گفتار خود صادق است و بدون كم ترین چشم داشت و به درستى و راستى قصد راهنمایى جوان یا نوجوان را دارد، البته، با جان و دل و صمیمانه كلام او را مى پذیرد .
3 . ایمان و باور حقیقى به شایستگى هاى جوان و نوجوان: از دیگر اصول لازم این است كه مربى باید قابلیت، استعداد و ظرفیت ها و شایستگى هاى جوان و نوجوان را باور داشته باشد و او را بپذیرد تا بتواند در او تاثیرگذار باشد . اگر حقیقتا مربى به شایستگى ها و ظرفیت هاى جوان معتقد نباشد، چگونه مى تواند او را هدایت و یا ارشاد نماید؟ لازمه تاثیرگذارى بر فرد، علاوه بر پذیرش، باور داشتن به ظرفیت هاى اوست .
4 . دورى و اجتناب از برخورد از موضع قدرت: از دیگر رمز و راز موفقیت یك مربى این است كه به عنوان یك دوست و رفیق با جوان و نوجوان برخورد نماید . دوستانه و صمیمانه مسائل و مشكلات وى را به او متذكر شده و راه چاره اى براى آن بیابد . طبیعى است كه برخورد از موضع قدرت و قوت، با لجاجت و عدم پذیرش نوجوان و جوان مواجه خواهد شد
5 . پاى بندى عملى بدانچه توصیه مى كند: از دیگر رموز موفقیت مربى این است كه بدانچه توصیه، راهنمایى و ارشاد مى كند، خود عملا پاى بند باشد . طبیعى است، كسى كه خود به صفتى پاى بند نیست و عمل نمى كند، در صورتى كه آن را به دیگرى توصیه كند، مورد پذیرش و مقبول واقع نمى شود .
در مقاله بعد به دیگر مهارت های لازم در ارتباط با نوجوان می پردازیم.
مجله دیدار آشنا
تنظیم: کهتری
مقالات مرتبط
