اولین برنامه نویس دنیا زن بود یا مرد؟

در این دوره و زمونه که هر علم و تکنولوژی برای خودش پدر و مادر دارد، ما هم در بخش ICT تبیان قصد معرفی کردن پدر برنامه نویسی دنیا را داریم.

اوگوستا آدا بایرون (لاولیس) Ada Lovelace، دختر لرد بایرون، شاعر معروف انگلیسی، پدر برنامه نویسی عالم کامپیوتر است!

آدا در 10 دسامبر سال1815 در لندن، در شرایطی به دنیا آمد که پدرش انتظار داشت، صاحب یک فرزند پسر شود. یک ماه بعد از به دنیا آمدن ادا، آنابلا -همسر بایرون- از او جدا شد و گرچه طبق قوانین بایرون حق داشت که سرپرستی آدا را به مادرش ندهد، اجازه داد آنابلا، آدا را با خود به خانه پدرش ببرد.

در سال 1824 لرد بایرون درگدشت، تا زمان مرگ او هیچ ارتباطی با دخترش برقرار نکرد و مادر آدا، تنها شخص در زندگی او به شمار می‌رفت.

در سال 1829، در 14 سالگی آدا بیمار شد و بعد از یک دوره فلج یک ماهه، یک سال خانه‌نشین شد، اما در آن زمان هم از تحصیل دست برنداشت. وقتی که آدا 17 ساله شد، استعدادش در ریاضیات، نمود پیدا کرد. مادر آدا علاقه داشت که او، علایق کاملا متفاوتی را نسبت به پدر شاعرش دنبال کند، شاید به همین خاطر بود که آدا جذب ریاضیات شد.

شهرت آدا بیشتر به واسطه نوشتن توضیحاتی در مورد ماشین محاسباتی مکانیکی «چارلز بابیج» است. چارلز بابیج،(Charles Babbage) یک فیلسوف تحلیلگر و ریاضیدان انگلیسی و نخستین کسی بود که ایده یک ماشین محاسبه گر برنامه‌پذیر را ارائه داد. وی در سال 1820 طراحی ماشین محاسبه گر خود را آغاز نمود ؛ ماشینی که بعدها به نام ماشین تفاضلی معروف شد. بابیج در زمان حیاتش هیچگاه نتوانست نتیجه کار ماشین محاسبه گر خود را ببیند، اما توانست امکانپذیر بودن برخی گزینه های بنظر نا ممکن را اثبات کند . گام بابیج نسبت به طرح و ابزاری که پاسکال در سال 1642 در پاریس ساخته بود فراتر بود. رایانه بر اساس موتور تجزیه و تحلیل(آنالیتیکال) چارلز بابیج Charles Babbage پایه ریزی شده است.

چارلز بابیج و آدا لاولیس یکدیگر را در یک مهمانی شام در سال 1834 برای اولین بار ملاقات کردند.آدا در آنجا با طرح ماشین حسابگر بابیج آشنا شد و به تشویق او پرداخت. آدا از معدود کسانی بود که از طرح بابیج حمایت می کرد.

در سال 1842، چارلز بابیج برای ایراد یک سخنرانی در مورد «ماشین تحلیلی» به دانشگاه تورین دعوت شده بود. متن سخنرانی او را یک ریاضی‌دان جوان ایتالیایی به نام «لوییجی منابرا» به زبان فرانسوی نوشته بود. آدا از سوی بابیج مأمور شد که این یادداشت‌ها را از زبان فرانسوی به انگلیسی ترجمه کند. این کار 9 ماه طول کشید.

اما آدا به ترجمه اکتفا نکرده و چیزهایی هم بر این نوشته‌ها افزود. کل متنی که آدا، به بابیج داد، 6 قسمت داشت که از A تا G علامت‌گذاری شده بودند. قسمت G یادداشت که نوشته‌های اضافه‌ بر ترجمه خود آدا بود، طولانی‌ترین قسمت متن را تشکیل می‌داد. آدا در این قسمت الگوریتمی برای به‌کارگیری در ماشین تحلیلی نوشته بود که با آن می‌شد «اعداد برنولی» را محاسبه کرد. به خاطر نوشتن همین الگوریتم، که قابلیت به کارگیری در یک رایانه مکانیکی اولیه را داشت،‌آدا نخستین الگوریتم‌نویس کامپیوتری تاریخ محسوب می‌شود. گرچه بر‌خی‌ها خود بابیج را نویسنده این الگوریتم می‌دانند، اما یادداشتی از بابیج که در سال 1846 نوشته شده است، شکی باقی نمی‌گذارد که آدا نقش اصلی را در نوشتن الگوریتم داشته است.

بابیج و آدا از همان سال همکاری خود را آغاز کردند.آدا ایده های بابیج را کاملتر کرد و با یکدیگر مشغول طراحی موتور آنالیتیکی شدند. تمایزی که دستگاه آنالیتیکی نسبت به دستگاه تفاضلی داشت ،استفاده از پانچ کارد بود که یک قرن بعد در اولین کامپیوترهای الکترونیکی از آن استفاده شد.دستگاه آنالیتیکی شباهت های زیادی به کامپیوترهای مدرن داشت که می توان به حافظه قابل آدرس دهی ، برنامه های ذخیره شده ، پرش های شرطی و ورودی و خروجی مجزا (I/O) اشاره کرد.

در واقع ایده استفاده از کارت پانچ از زمان این دو نفر شکل گرفت. آنها قصد داشتند از دو گونه کارت سوراخ دار یا پانچ شده استفاده کنند. با کمک یک دسته از این کارتها (که به عنوان ورودی سیستم عمل می کردند) اعدادی که باید محاسبات روی آن انجام می گرفت به دستگاه داده می شد و با کمک کارت های دوم نوع عملیاتی که باید روی اعداد به انجام برسد مشخص می شد. بدین ترتیب ماشین با گرفتن فرمان از این ورودی های خاص و با کمک ابزارهایی مکانیکی به تحلیل داده ها و اعلام نتیجه نهایی می پرداخت.

برای دیدن متن کامل یادداشت معروف آدا اینجا را کلیک کنید.

آدا در سال 1835 با ویلیام کینگ ازدواج کرد، ازدواجی که حاصل آن سه فرزند بود و در 36 سالگی به خاطر ابتلا به سرطان رحم درگذشت و در کلیسای سنت ماری ماگدالن در جوار پدری که هیچگاه نمی‌شناختش، به خاک سپرده شد.

- یکصد سال بعد از فوت او در سال 1953، یادداشت‌های فراموش‌شده او، مجددا منتشر شد.

- وزارت دفاع آمریکا به پاس قدردانی از او، نام یک زبان برنامه‌نویسی ایجاد شده توسط این دپارتمان، را زبان برنامه‌نوسی آدا نامید.

- تصویری از آیدا روی برچسب‌های هولوگرام محصولات مختلف مایکروسافت، دیده می‌شود.

- از سال 1998، جامعه کامپیوتر انگلیس، جایزه‌ای به نام آدا، به طور سالانه اهدا می‌کند.

- از سال 2008، یک مسابقه سالانه بین دانشجویان دختر رشته‌های کامپیوتر به نام آدا برگزار می‌کند.

- در سال 1997 فیلمی با عنوان Conceiving Ada با محوریت داستانی آدا لاولیس ساخته شد. در این فیلم «تیلدا سوئینتون»، نقش آدا لاولیس را بازی می‌کند. داستان فیلم درباره یک نابغه کامپیوتر است که راهی برای ارتباط با گذشتگان پیدا می‌کند، او با آدا ارتباط برقرا می‌کند و تصمیم می‌گیرد او را به زمان حال بیاورد.

- ویلیام گیبسون در سال 1990 کتابی با عنوان ماشین تفریقی ( The Difference Engine ) نوشت که یک رمان تاریخی در مورد زندگی آدا است.

تنظیم برای تبیان: فاطمه مجدآبادی