تبیان، دستیار زندگی
مساله قیامت و معاد، مورد قبول پیروان همه ادیان است; حتى آنان‏كه بر اساس فطرت، ماوراء الطبیعه را پذیرفته‏اند بدان معتقدند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

انسان و اندیشه درباره قیامت

قیامت

قسمت اول: تصویری از قیامت !

« لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ  وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ  أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ » سوگند به روز قیامت ، و سوگند به (نفس لوامه و) وجدان بیدار و ملامت‏گر (كه رستاخیز حق است). آیا انسان مى‏پندارد كه‏هرگز استخوان‏هاى او را جمع نخواهیم كرد.

مساله قیامت و معاد، مورد قبول پیروان همه ادیان است; حتى آنان‏كه بر اساس فطرت، ماوراء الطبیعه را پذیرفته‏اند بدان معتقدند.

پیشوایان معصوم ما علیهم السلام مسئله دنیا و آخرت و كیفر وپاداش را با تعبیرهاى گوناگون بیان كرده‏اند كه همه آن‏ها در واقع،تفسیر و تبیین آیات قرآنى است. آن بزرگواران در جمله‏هاى كوتاه،معانى بلندى را به ره‏جویان ارائه كرده‏اند تا آنان كه در پى یافتن‏حقیقت‏اند بدان دست‏یابند و از وادى تباهى جان به در برند.

بیان معصوم به گونه‏اى است كه هیچ جاى ابهام باقى نمى‏گذارد و بااندكى تامل انطباق آن با قرآن بر ما آشكار مى‏شود.

یكى از سخنان عمیق و پرمعنا، این فرمایش امام هادى(ع) است كه‏مى‏فرماید: «الدنیا سوق ربح فیها قوم و خسر فیها آخرون; دنیا چونان بازارى است كه گروهى در آن سود مى‏برند و دسته‏اى‏زیان‏كارند.» امیرمومنان(ع) مى‏فرماید: «الیوم عمل و لاحساب و غداحساب و لاعمل;امروز (دنیا) وقت عمل است و نه جاى بازخواست و فردا(قیامت) روز بازخواست و حسابرسى است و نه جاى عمل.» هنگامى كه‏این دو جمله نورانى را كنار آیه «كل نفس بما كسبت رهینه‏» قراردهیم، درمى‏یابیم كه هیچ تباین و اختلافى میان آن‏ها وجود ندارد، جزدر لفظ «اما» و مفهوم یكى است و آن بازگشت‏به محضر عدل الهى وحضور در عرصه قیامت‏به منظور كیفر و پاداش; همان چیزى كه آیات‏آغازین، به آن پرداخته است.

در جاى دیگرى از سخنان على(ع) مى‏خوانیم: «جان‏هاى‏تان ارزش‏مندندآن‏ها را به كم‏تر از بهشت نفروشید.» داد و ستدى كه مورد نظر امام‏است، همان بندگى و فرمان‏بردارى از خداوند و پیروى از احكام است وعملى كه بر اساس رهنمودهاى بزرگان و متكى به آیات قرآن باشد بهشت‏را به ارمغان مى‏آورد. كسى كه در این خاكدان، دامان به گناه آلوده‏نكند و فرصت نبازد همانند كشاورزى است كه زمانى را به كاشت و داشت‏مى‏پردازد، تا زمان برداشت فرا رسد، اعمال انسان، چونان بذرى است‏كه روزى ثمر مى‏دهد. و این، مفهوم روایت است كه: «الدنیا مزرعه‏الاخره‏».

جان‏هاى‏تان ارزش‏مندندآن‏ها را به كم‏تر از بهشت نفروشید.

مخاطبان آیه «كلوا واشربوا هنیئا بما اسلفتم فى الایام الخالیه;بخورید و بنوشید، گواراتان باد به [پاداش] آن‏چه در روزهاى گذشته‏انجام دادید.» جز پاكان و كسانى كه در دنیا راه صلاح پیمودند،نیستند، چرا كه پرهیز از گناه چنین پاداشى دارد.

آنان كه سر به فرمان خدا و رسول نهادند و وعده‏هاى الهى را با یقین‏پذیرفتند شایسته چنین خطابى هستند. اما كسانى

قیامت

كه ره‏توشه‏اى‏برنگرفته و خویش را آماده حساب‏رسى نكرده كجا سزاوار چنین‏پاداشى‏اند. آن چه كه در كلام معصوم آمده و به انسان پیام داده كه‏خویشتن را به كم‏تر از بهشت نفروشید، تنها در اعمال نیك تبلورمى‏یابد: خدمت‏به بى‏نوایان، یارى زیردستان و تن دادن به مشكلات وبردبارى در گرفتارى‏ها از مصادیق كارهاى نیك است كه انسان را به‏درجه‏اى مى‏رساند كه در قیامت، خطاب مى‏شود كه: «سلام علیكم بما صبرتم فنعم عقبى الدار; درود بر شما به [پاداش]آن چه صبر كردید، راستى چه نیكوست فرجام آن سراى‏».

اگر اندكى به آخرت بیندیشیم و گوش دل به سخنان رسولان هدایت‏بسپاریم، یقینا تردید نخواهیم داشت كه ما نیز در آن روز باید به‏انتظار بنشینیم تا كیفر كردار و یا پاداش اعمال خود را ببینیم;روزى كه هر كس دل مشغول گرفتارى خویش است و بدون توجه به عزیزان‏خود كه عمرى را در كنار آنان سپرى كرده و با آنان انسى داشته، درپى یافتن راه گریز است، اما افسوس كه بدان دست نمى‏یابد.

ترسیم صحنه قیامت

قرآن كریم آن صحنه هولناك را این گونه ترسیم مى‏فرماید: « یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ  وَأُمِّهِ وَأَبِیهِ  وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ  لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ ; روزى كه آدمى از برادرش و از مادرش و پدرش‏و از همسرش و پسرانش مى‏گریزد در آن روز، هر كسى از آنان را كارى‏است كه او را به خود مشغول مى‏دارد. » در جاى دیگر به توصیف آن‏روز پرداخته و مى‏فرماید: « تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ  فَاصْبِرْ صَبْرًا جَمِیلًا  إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیدًا  وَنَرَاهُ قَرِیبًا  یَوْمَ تَكُونُ السَّمَاء كَالْمُهْلِ  وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ  وَلَا یَسْأَلُ حَمِیمٌ حَمِیمًا ; فرشتگان و روح در روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است‏به سوى «او» بالا مى‏روند، پس صبر كن، صبرى نیكو. زیرا آنان[عذاب] را دور مى‏بینند. و [ما] نزدیكش مى‏بینیم. روزى كه آسمان‏هاچون فلز گداخته شود. و كوه‏ها چون پشم زده گردد. و هیچ دوست صمیمى‏از دوست صمیمى [حال] نپرسد.»

در چنین روز وانفسایى، مردم به دودسته تقسیم مى‏شوند: گروهى رستگار و مشمول آیه كریمه «فى عیشه‏راضیه‏» اند

و دسته دوم كه توشه‏اى براى آن روز برنگرفته‏اند بانگ‏برآرند كه: «یا لیتها كانت القاضیه; اى كاش آن [مرگ] كار را تمام‏مى‏كرد.» و «انا انذرناكم عذابا قریبا یوم ینظر المرء ما قدمت‏یداه و یقول الكافر یا لیتنى كنت ترابا; ما شما را از عذابى نزدیك‏هشدار دادیم، روزى كه آدمى آن چه را با دست‏خویش پیش فرستاده است‏بنگرد، و كافر گوید: كاش من خاك بودم. »

دسته اول روزگار دنیایى‏خود را به سلامت‏سپرى كردند و آن‏چه در توان داشتند در خدمت‏به خلق‏خدا به كار مى‏گرفتند و امروز به دلیل سبك بارى، حسابى نه چندان‏سخت پس مى‏دهند و به لطف و رحمت همیشگى الهى مى‏پیوندند: «فسوف یحاسب حسابا یسیرا و ینقلب الى اهله مسرورا; به زودى‏اش‏حسابى بس آسان كنند و شادمان به سوى كسانش باز گردد.»

ادامه این مطلب را در شماره آتی با عنوان « گزارشی از حال انسانها در قیامت » دنبال کنید.

نوشته : آیت الله عباس محفوظى

تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه – حسین عسگری

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.