واگذاری امتیاز تنباکو توسط ناصرالدین شاه به انگلستان

در تاریخ 12 شعبان 1306 ه  مطابق با 1889 م  ناصرالدین شاه  چهارمین پادشاه سلسله قاجاریه در پی سفر سوم خود به انگلستان  به علت کسری بودجه سفر (بخاطر ولخرجیهای فراوان) تصمیم می گیرد امتیازی در زمینه كشت، توزیع و فروش توتون  و تنباكو به یك نفر انگلیسی به نام «ماژور تالبوت» واگذار می نماید.

شخص امتیاز گیرنده از مشاوران و نزدیكان نخست وزیر انگلستان بود. او با دادن رشوه هایی به درباریان از جمله امین سلطان نظر موافق شاه را به دادن انحصار دخانیات، در مقابل 25 هزار لیره جلب می كند. طبق قراداد یاد شده، شركت طرف قرارداد (كمپانی رژی) باید سالانه 15 هزار لیره به صندوق دولت ایران واریز  می كرد در عوض كشت و فروش توتون و تنباكو را در انحصار خود می گرفت. ..... بعد از انعقاد قراداد  كاركنان شركت انگلیسی وارد ایران شدند و در شهرها پراكنده گردیدند كه با مخالفت شدید مردم شهرهای  شیراز، تبریز، اصفهان و تهران مواجه شدند.

تأثیر روشنفكران آن دوران

سید جمال الدین اسدآبادی عمدتاً او را اولین مصلح و احیاگر دینی در سال اخیر می دادند با درك عمیق وضیعت آن دوران با ارسال نامه ای به مرحوم میرزای شیرازی فقیه نامور دوران، از او برای ریشه كن كردن این واقعه ننگین یاری می طلبد او پس از بیان مقداری از مشكلات و وضعیت مردم و نیز بی كفایتی حاكمان  ایران می نویسد: پادشاه ایران سست عنصر گشته. ....... در مجمع عمومی به پیامبران بد می گوید. .......

آنچه به زیان مسلمانان انجام داده این است كه قسمت عمده كشور و درآمد آن را به دشمنان دین فروخته. پیشواى دین ! پرتو درخشان انوار ائمه، پایه تخت دیانت و زبان گویاى شریعت است، تو وارث پیامبرانى. در اینجا مى بینیم كه سید جمال الدین اسد آبادی چگونه نقش میرزاى شیرازى را به عنوان ادامه دهنده راه انبیا مشخص مى كند که همان ولایت فقیه عالم فقیه بر جامعه است.  حضرت آیت الله حاج میرزا محمد حسن بن میرزا محمود بن اسماعیل حسینى شیرازى از علماى عالیقدر شیعه مى باشد. در شرح احوال این عالم ربانى، مرجع شجاع، آگاه، درهم كوبنده دستگاه بیگانگان و خرد كننده ایادى آنان و نجات دهنده ملت ایران و بازگرداننده شخصیت و سربلندى به ایرانیان یعنى صاحب فتواى تحریم تنباكو آورده اند كه وی در نفوس همگان حتى فرزندان خود حشمتى عظمیم داشت و این همان شكوه ربانى بود كه اجراى فتواى تاریخى وى را چنان مؤ ثر و از دل و جان بر همگان الزام آور ساخت. سید جمال الدین اسد آبادی سپس درباره امیتاز تنباكو، تبعید شدگان و مسائل دیگرى براى میرزاى شیرازى توضیح مى دهد. سید به این نامه اكتفا نكرده و نامه هایى نیز به علماى داخل كشور مى نویسد.

تأثیر فقاهت در این واقعه:

میرزای شیرازی در تاریخ 19 ذی الحجه 1308 ـ 17 ماه پس از امضای قرارداد تلگرافی را به نزد شاه  می فرستد و مخالفت خود را با قرارداد ابزار می نماید. اما با بی اعتنایی شاه مواجه می شود از سوی دیگر عده ای دیگر در شمال كشور دست به شورش مردمی می زنند كه شاه با سركوب و كشتن آنان زمینه را برای تحریم و فتوای میرزای شیرازی فراهم می كند. همزمان با جریان فوق حكم تحریم به شرح زیر در تهران صادر می شود: