فعالیت‌های ده ساله دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه تشریح شد
شاید پیش از هر فرد ،سازمان یا نهاد حقیقی و حقوقی ، حوزه را باید پیش گام تالیف کتاب دانست البته اندیشمندان حوزه در گذشته در علوم غیر حوزوی نیز کتاب می نوشتند اما در دوران معاصر رویکرد حوزه در حیطه علوم اسلامی خلاصه شده است ؛برهمین اساس بود که همایش کتاب سال حوزه برای ترویج فرهنگ پژوهش در حوزه پایه گذاری شد متن زیر گفتگویی است با آقای زهیری مسوول برگزاری همایش کتاب سال حوزه
متن این گفت‌وگو در ذیل می‌آید:
(س)- دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه در چه سالی تاسیس شد؟
- دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه در سال 77 تاسیس و اولین همایش خود را در زمستان 78 برگزار نمود.
(س)- هدف از تاسیس این دبیرخانه چه بود؟
- گسترش و تعمیق فرهنگ و پژوهش در حوزه، شناسایی آثار برتر حوزویان در عرصه‌های تالیف، تحقیق و پژوهش، بازیابی هرم علمی آثار حوزویان، ساماندهی فراورده‌های علمی و شناسایی موضوعات و زمینه‌های پژوهشی، شناسایی و تشویق پژوهشگران جوان حوزه و تقویت انگیزه‌های تحقیقی پژوهشی است.
(س)- چه ضرورتی ایجاب کرد تا این دبیرخانه شکل بگیرد؟
- برای برگزاری همایش و نظام دادن به نحوه دریافت کتب، گروه‌بندی و ارزیابی، فرصت و کار بسیار زیادی می‌برد و باید واحدی پیگیر امور و اعتبار‌بخشی به کتب برگزیده را انجام دهد و آن را ساماندهی کند، لذا ضرورت آن در سال 77 احساس شد و با پیگیری‌هایی که صورت گرفت این دبیر خانه شکل گرفت.
(س)- تاکنون چند همایش کتاب سال حوزه برگزار کرده‌اید و چه تعداد آثار به این دبیرخانه رسیده است؟
- از سال 78 ده همایش برگزار شده و در 5 سال اول میانگین ما چهارصد عنوان اثر بوده که به دبیرخانه رسیده و از سال 82 به بعد میانگین 1200 اثر بوده و تاکنون بیش از شش هزار و 300 اثر به همایش کتاب سال حوزه رسیده و تا دهمین همایش 360 اثر برگزیده شده و نسبت به دوره‌های گذشته رشد 50 درصدی و امسال به بیش از 1200 اثر خواهد رسید.
(س)- چه تعداد کتاب رتبه اول را کسب کرده‌اند؟
- بیش از 360 اثر صاحب رتبه و شایسته تقدیر شده‌اند و ما از همایش نهم شیوه رتبه‌بندی از یک تا سه را به دو مقوله آثار برگزیده و شایسته تشویق تغییر دادیم.
(س)- شیوه داوری کتاب سال حوزه به چه شکلی است؟
- شاید مهمترین بخش کتاب سال حوزه، ارزیابی علمی و داوری باشد، ما برای داوری در همایش کتاب سال حوزه سه مرحله را تعریف کردهایم که در مرحله مقدمات تمامی آثار رسیده گروه‌بندی و طبقه‌بندی علمی می‌شوند، سپس در گروه‌های داوری قرار میگیرند و هر کدام از این گروه‌ها توسط دبیر علمی همایش، یک نفر به عنوان سرداور و دو ارزیاب علمی در همان گروه تخصصی کتاب‌ها را بررسی میکنند و کتابهایی که حداقل معیارهای کتاب‌نویسی را دار نباشد حذف می‌شوند، از طرفی کتابهایی که با آیین‌نامه‌‌های ما سازگاری ندارد و یا اینکه حوزوی نیستند حذف می‌شود و کتاب‌های داوری شده به مرحله دوم داوری راه پیدا میکنند.
(س)- در مرحله دوم داوری چه موضوعاتی به صورت بررسی می‌شود؟
- این مرحله بسیار جدی است، در داوری تخصصی صورت می‌گیرد و بر اساس فرم‌های داوری توسط دو داور بررسی و ارزیابی می‌شوند و با نمره‌ای که کسب میکنند موقعیت علمی آن کتاب مشخص می‌گردد، لازم به ذکر است فرم‌های داوری در چهار شکل مختلف علمی پژوهشی، علمی ترویجی، ترجمه و کلیات طراحی شده‌اند و در هر کدام، شیوه سئوالات خاص است و داوران بر اساس آن، آثار را بررسی میکنند.
(س)- در مورد داوری در تکنولوژی آموزشی توضیح دهید؟
- بعد از تایید صلاحیت، آثار، مرحله داوری تکنولوژی آموزشی شروع می‌شود، پس از بررسی مرکز تدوین متون حوزه نتایج آن در گروه تخصصی داوری قرار می‌گیرد، علاوه بر داوری تخصصی کتاب‌ها را به داوری تخصصی ادبی می‌فرستیم و از لحاظ ادبی و ویرایشی بررسی می‌شوند و امتیاز می‌دهند و بعد از این مرحله به داوری در شورای نهایی می‌رود.
(س)- اعضای شورای نهایی داوری چه کسانی هستند؟
- شورای نهایی داوری آخرین مرحله داوری کتبی است و اعضای آن معاون پژوهشی، سرداور، یا چند کارشناس و ارزیاب به علاوه چند مدعو قرار است و کتابهایی که حداقل نمره لازم را آورده‌‌اند، حتی آثاری که نمره لازم را کسب نکرده‌اند در شورای داوری بررسی می‌شوند تا در حق کسی اجحاف نشود.
(س)- کسانی که به داوری اعتراض داشته باشند چه اقداماتی برای آنان صورت می‌گیرد؟
- اگر در مورد آثار بررسی شده، ابهامی وجود داشته باشد به داور سوم برای بررسی بیشتر واگذار می‌شود.
(س)- انتخاب داوران به چه صورتی است و آنان باید از چه ویژگی‌هایی برخوردار باشند؟
- به طور عمده داوران ما افرادی هستند که در آن رشته تخصصی صاحب اجتهاد و تالیفات قابل قبولی هستند و از طرفی دوره تجربی داریم که میزان و قدرت علمی آنان بررسی می‌شود و داورانی که در حال حاضر انتخاب می‌کنیم از نخبگان حوزه و بعضاً تحصیل کرده حوزوی دانشگاهی هستند و علاوه بر آن در همایش‌های دیگر هم داور بوده‌اند.
(س)- درباره کتب تالیفی و غیرتالیفی توضیح دهید؟
- با توجه به حجم کتابهایی که به دست ما رسیده دوازده حوزه داوری را تعیین کردهایم، که عبارتند از، قرآن و حدیث، فقه، حقوق و اصول، فلسفه و کلام، ادبیات، تاریخ و سیره، دانش سیاسی، علوم اجتماعی، اخلاق و عرفان، کتابشناسی، کلیات ترجمه، تصحیح و تحقیق، اقتصاد و تکنولوژی آموزشی نیز گروه سیزدهم ما را تشکیل می‌دهد و در ده سال اخیر سالانه 110 داور به صورت میانگین همایش‌های کتاب سال حوزه را داوری کرده‌اند.
(س)- کتب تالیفی و غیرتالیفی با چه شاخصه‌هایی ارزیابی می‌شود؟
- شاخصه‌های ارزیابی متنوع است و ما داوری‌ها را چهار گروه کردهایم و در گروه علمی پژوهشی نوآروی و خلاقیت و یا تامین نیازهای فرهنگی و علمی جامعه امروز برای کتاب سال حوزه اهمیت دارد لذا شاخصه‌های زیادی برای ارزیابی داریم که اگر بخواهیم نام ببریم طولانی خواهد شد.
(س)- میانگین سنی صاحبان آثار در کتاب سال حوزه چقدر است؟
- میانگین سنی پژوهشگران حوزه هر ساله جوان‌تر می‌شود، آمار همایش سال 87 نشان می‌دهد که میانگین صاحبان آثار به 5/41 سال رسیده در حالی که در زمان شروع همایش کتاب سال حوزه میانگین سنی بالای 48 سال بوده است و هر سال پژوهشگران حوزه جوان‌تر شده‌اند.
(س)- جوان بودن صاحبان آثار برای حوزه چه دستاوردهایی می‌تواند داشته باشد؟
- شاید بعضی‌ها این اشکال را بگیرند که هر چه سن بالاتر باشد، پژوهش از پختگی برخوردار است و این مطلب درست است، اما پایین آمدن سن نکته قابل توجهی دارد که طلاب از سنین پایین‌تر شروع به تالیف و تدوین میکنند و این نشان می‌دهد، انگیزه لازم برای تالیف و تدوین در میان حوزویان نهادینه شده و دانش شفاهی جای خود را به فرهنگ تالیف و تدوین کتب می‌دهد و ما آن را برای حوزه مطلوب تلقی می‌کنیم.
(س)- چند درصد از صاحبان آثار کتاب سال حوزه را بانوان تشکیل می‌دهند؟
97 درصد صاحبان آثار در همایش کتاب سال حوزه را برادران تشکیل می‌دهند و سه درصد آن به بانوان اختصاص پیدا کرده و این نگرانی‌‌‌هایی است که تا الان نتوانسته‌ایم آن را حل کنیم و با مراکز و موسساتی که بانوان در آنجا تحصیل میکنند جلسات و نشست‌های مختلفی انجام داده‌ایم و به دنبال راه حلی هستیم، گر چه آنان در سنین و رده‌های پایین رشد چشمگیر داشته‌اند و این را جشنواره علامه حلی نشان می‌دهد که حضور بانوان 50 درصد بوده است.
(س)- موانع و مشکلات این مسئله را در چه می‌بینید؟
- با گفت‌وگوهایی که با بانوان داشته‌ایم به چند مسئله اشاره کرده‌اند از جمله اینکه به لحاظ اجتماعی نگرش‌های مردسالارانه قدرتمند است و امکانات، فرصت‌ها و شرایط بیشتر در اختیار آقایان است و از طرفی مسئله خانواده و خانه‌داری مسئله جدی آنان است و این مسئله فرصت تحصیل و پژوهش به آنان در سطوح بالا را نمی‌دهد و دیگر اینکه موسسات و مراکزی که آموزش بانوان را دنبال میکنند از رشد قابل توجهی برخوردار نیستند و گرایش آنان بیشتر به مسایل تبلیغی است و این مشکلات و موانع باعث شده تا بانوان نتوانند در سطوح بالا به رقابت علمی دست پیدا کنند.
(س)- چه برنامه‌هایی در حاشیه برگزاری همایش کتاب سال حوزه انجام می‌شود؟
- در حاشیه این همایش‌ها چندین کار انجام شده از جمله برگزاری نمایشگاهی از آثار ارسالی به دبیرخانه به صورت موضوعی که بخشی از این محصولات معاونت پژوهشی نیز به نمایش گذاشته می‌شود و دیگر اینکه نشست‌های نقد کتاب را با دو هدف ترویج و اطلاعات کتاب مطلوب و معیار و نقد ارزیابی‌های داوری برگزار کردهایم که تاکنون 27 نقد کتاب برگزار شده است.
(س)- آیا نشست دیگری داشته‌اید؟
- بله نشست‌های ترویجی با هدف ترویج فرهنگ کتاب و پایان نامه‌نویسی با همکاری انجمن قلم حوزه برگزار می‌شود که از سال قبل شروع شده و امسال نیز نشست‌هایی تا قبل از یازدهمین همایش کتاب سال حوزه خواهیم داشت.
(س)- تفاوت یازدهمین همایش کتاب سال حوزه با دیگر همایش‌ها چه خواهد بود؟
- در نظر داریم با همکاری معاونت آموزش حوزه، همایش‌های مستقل و مشترکی که در آن فقط پایاننامههای حوزوی بررسی شود به داوری بگذاریم، ممکن است این همایش‌ها دوسالانه یا بیشتر باشد، از سال قبل یک بخش دیگری به همایش کتاب سال اضافه شد و آن تجلیل از خادمان کتاب بود که در حوزه نسخه‌شناسی آیت‌الله استادی معرفی شد و در حوزه کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی‌نجفی (ره) و در بخش کتابخانه‌های تخصصی کتابخانه موسسه آل‌البیت (ع) و در حوزه مراکز نشر الکترونیکی کتاب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی مورد تجلیل قرار گرفت که این بخش مورد توجه جدی حوزه است و باید به آن اهمیت بیشتری بدهیم.
(س)- پایاننامههای حوزه در همایش کتاب سال چگونه مورد ارزیابی قرار میگیرند؟
- امسال سال سوم است که پایاننامههای حوزه را به ارزیابی می‌گذاریم، با مدارج علمی حوزه همکاری زیادی داریم تا همایش مستقلی برای آن برگزار کنیم.
(س)- این دبیرخانه چه اندازه به فرهنگ پژوهش و تحقیق در حوزه کمک کرده است؟
- دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، یک نظرسنجی قابل قبولی انجام نداده که قاطعانه بگوییم چه نتایجی در برداشته است، اما بر اساس نظرسنجی‌هایی که در همایش‌ها انجام شده، همایش کتاب سال حوزه جای خود را در میان حوزویان باز کرده و توانسته بخشی از اهداف خود را به سامان برساند، افزایش حجم کتاب نشان می‌دهد که حوزویان به این امر راغب‌تر شده‌اند.
از وقتی که در اختیار مرکز خبر حوزه قرار دادید تشکر می‌کنم.
گفت‌وگو: یوسف شعبانعلی
تنظیم برای تبیان حسن رضایی گروه حوزه علمیه
