بعضی از آداب و شرایط دعا (2)
بدان كه: «دعا» مغز همه عبادات است. (1)و ازاین جهت در فضیلت آن و امر به آن آیات و اخبار بىشمار وارد شده است. و از كثرت اشتهار آنها احتیاجى به ذكر آنها نیست. وادعیهاى كه از حضرت سید المرسلین و ائمه طاهرین علیهم السلام رسیده است، دركتب ادعیه مذكور است. و هیچ مطلبى از مطالب دنیا و آخرت نیست مگر این كه دعاهاى بسیار به جهت آن وارد شده، هر كه طالب آنها باشد به كتب دعوات رجوع كند.
براى «دعا كننده» آداب و شرایطی است، كه باید مراعات آنها را منظورداشته باشد تا فایده دعا را ببیند. و دعاى او مستجاب گردد. و نورانیت دعا در نفس او پیدا شود.
در اینجا چند شرط را ذكر مىكنیم:
1- اوقات شریفه را براى دعاى خود اختیار كند، مثل روزعرفه، ماه رمضان، روز جمعه، وقت سحر، شبهاى قدر،شبهاى جمعه و امثال اینها.
2- حالتى را ملاحظه كند كه درآن حالت، استجابت دعا وارد شده، مثل حال آمدن باران، بعد از نمازهاى واجب، میان اذان و اقامه، وقت وزیدن بادها و درهنگامى كه روزه باشد.
3- با طهارت باشد، یعنى وضو یا غسل داشته باشد.
4- رو به قبله باشد.
و از پیغمبر صلى الله علیه و آلهروایت است كه: «هیچ بندهاى دست خود را به جانب خداوند جبار دراز نمىكند مگراین كه خدا شرم مىكند كه دست او را تهى برگرداند تا فضل و رحمت خود را درآن جاى ندهد.»(2)
پس چون دستخود را فرود مىآورید بر سر و روى خود بكشید.
5- صدای خود را پست كند و میان جهر و اخفا دعا گوید، نه چندان آهسته باشد و نه بسیار بلند.
روایت است كه: «چون مردم به خدمت رسول اكرم صلى الله علیه و آله آمدند تا به نزدیك مدینه رسیدند تكبیر گفتند و صداى خود را به تكبیر بلند كردند، حضرت فرمود: اى مردم! آن كسى را كه مىخوانید كر نیست و دور نیست بلكه درپیش گردنهاى شما است.»(3)
6- در دعا كردن، متوجه سجع و قافیه نشود و سخن پردازى نكند، كه این طریقه منافى خضوع و تضرع است.
7- تضرع و زارى كند و با خضوع و خوف و خشیت و هیبت باشد.
در اخبار رسیده است كه: «چون خدا بنده را دوست دارد او را مبتلا مىسازد تا تضرع و زارى او را بشنود.» (4)
8- یقین داشته باشد به این كه دعاى او اجابت مىشود. و یقین داشته باشد كه رد نخواهد شد.
از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام روایت است كه: «چون دعا كنى باید چنان گمان كنى كه حاجت تو برپشت درایستاده است و داخل مىشود.»(5)
9-اصرار بر دعا كند و الحاح نماید. و لااقل سه مرتبه آن را تكرار كند.
10- قبل از دعا، ذكر خدا كند. و ثنا و ستایش او گوید. و تمجید و تعظیم او كند. و صلوات بر پیغمبر و آل او فرستد.
11- ابتدا اقرار به گناهكارى و عدم سزاوارى خود نماید.
12- توبه كند و از گناهان خود پشیمان شود. و اگر مظلمه برگردن او باشد ادا كند، یا عزم به ادا كردن آن نماید. و اگر متمكن از اداى آن نباشد توفیق آن را از خدا طلبد.
13- به تمام همت خود رو به خدا آورد. و ازهرچه غیراوست قطع امید نماید.
14- لباس و مكان و غذاى او از حلال باشد. (و این از جمله شرایط عمده است) .
15- حاجت خود را «خصوصا» نام برد.
16- چون دعا كند تخصیص به خود ندهد، بلكه دیگران را در دعاى خود شریك سازد.
17- گریه كند. (و این نیز از شرایط عظیمه و آداب معتمده است) .
18- دعا را تاخیر نیندازد تا وقت حاجت، بلكه پیش از احتیاج دعا كند.
همچنان كه وارد است كه: «در حال نعمت و آسانى با خدا آشنایى كنید تا در وقت محنت و دشوارى خدا با شما آشنایى كند.»
19 - همچنان كه مذكور شد - در حاجت خود، اعتماد به غیر خدا نكند، وامید بجز او نداشته باشد.
پىنوشتها:
1. بحارالانوار، ج 93، ص 300.
2. محجة البیضاء، ج 2، ص 289.
3.همان، ص 291.
4.همان، ص 293.
5.همان، ص 294.
