زندگی نامه
ملا محمد اسماعيل خواجوئي، يكي از بزرگترين دانشوران قرن دوازدهم هجري است. وي مازندراني بود اما در اصفهان به تحصيل پرداخت. از اساتيد او اطلاع دقيقي در دست نيست او ظاهراً نزد بهاء الدين محمد اصفهاني مشهور به " فاضل هندي" و ملا محمد تنكابني مشهور به " فاضل سراب" تحصيل مي‌كرده است.
اواسط زندگي خواجوئي مقارن با حمله افغانها و محاصره اصفهان است. دراين سالها (1134- 1137) هـ. ق بسياري از مردم در اثر قحطي جان سپردند و عده ديگري به دست مهاجمان افغان كشته شدند. سقوط سلسله صفويه و بروز قحطي و هرج و مرج و آشفتگي اوضاع و نابساماني وضع معيشتي مردم موجب از هم گسيختگي حوزه بزرگ علمي، ادبي و هنري اصفهان شد. پس از فرار افغانها از ايران و فروكش كردن آتش فتنه ، آنچه باقي ماند خرابي و ويراني شهر و از دست رفتن هزاران دانشمند و نابودي صدها كتابخانه و مركز علمي بود.
ملا اسماعيل خواجوئي از معدود كساني بود كه با همت والاي خود كمر به احياي حوزه علمي اصفهان زد و با رونق بخشيدن به مدارس علميه و برپايي جلسات درس و تاليفات بسيار، بار ديگر از نابودي حتمي حوزه علمي اصفهان جلوگيري كرد.
مهمترین شاگردان او عبارتند از:
1- میرزا ابوالقاسم مدرس خاتون آبادی مدرس مدرسه چهارباغ.
2- ملامحراب حکیم.
3- عارف گیلانی مقیم اصفهان.
4- آقامحمد بیدآبادی.
5- ملامهدی نراقی، صاحب جامع السعادات در فقه و قرةالعیون در فلسفه.
خواجوئي در فقه ، اصول، كلام، حكمت، رياضي ، هيات و ادبيات ، مهارت به سزايي داشت و از كساني بود كه فلسفه صدرايي (حكمت متعاليه) را به نسل هاي بعد انتقال داد.از او آثار علمي بسياري به جاي مانده است برخی تألیفات او را بیش از 150 عنوان ذکر کرده اند که از آن جمله اند:
1- ابطال الزمان المرهوم، که در آن سخنان آقاجمال خوانساری را رد کرده و از گفتار میرداماد درباره حدوث دهری دفاع کرده است.
2- اربعین یا شرح و بیان چهل حدیث نبوی.
3- الامانة در موضوع امامت.
4- بشارت الشیعه که حاوی تحقیقات و تنبیهات و نکات بسیاری است.
5- تحقیق الغناء.
6- تحقیق مال تیم الصلوة فیه.
7- تعلیقات بر شرح اربعین شیخ بهائی.
8- حاشیه بر آیات الاحکام اردبیلی.
9- رد صوفیه، به زبان فارسی.
10- ثمرة الفؤاد فی نبذ من مسائل المعاد، که در آن برخی از مشکلات بحث معاد را مطرح و در مورد آن .
سرانجام اين دانشمند عاليقدر به سال 1173 هـ ق به ديار باقي شتافت و در تخت فولاد اصفهان نزديك قبرستان فاضلان به خاك سپرده شد.در سالهاي اخير مجموعه تاريخي فرهنگي و مذهبي تخت فولاد بقعه اي بر سرمزار او بنياد نهاده است.
منبع: سایت شهرستان مه ولات
تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه
