مرگ را فراموش کرده‎ای؟!

آرزوهای بی پایان

شرح و تفسیر

آرى آرزوهاى دور و دراز، انسان را گرفتار سوء رفتار و قبح اعمال مى‎كند. در زبان عرب دو لغت به معناى امید و آرزوست؛ یكى «رجاء» و دیگرى «أمَل» است، اولى بار مثبت دارد و منظور از آن، امید و آرزوى سازنده است، ولى «اَمَل» گاه بار منفى دارد و به معنى آرزوهاى غیرسازنده است. ظاهراً در فارسى «امید» معادل «رجاء» و «آرزو» معادل «امل» است. حضرت على(علیه‎السلام) در این روایت پر معنا به یكى از جنبه‎هاى منفى «أمل» مى‎پردازد و تأثیر سوء آن را در اعمال انسان گوشزد مى‎نماید.

سؤال: راستى چرا «آرزوهاى طولانى» این قدر بد است؟

پاسخ: خاصیت زرق و برق مادى دنیا این است كه از دور، جاذبه قوى دارد، اما وقتى انسان به نزدیك آن مى‎رسد به آن عادت مى‎كند و جاذبه خود را از دست مى‎دهد. مانند مواد مخدر كه افراد قبل از رسیدن به آن برایشان جاذبه دارد، اما وقتى معتاد شدند دیگر جذبه‎اى براى آنها ندارد. و باید مرتباً مقدار آن را افزایش دهند تا در كام مرگ فرو روند.

شخصى كه اجاره‎نشین است و از مشكلات آن رنج مى‎برد؛ آرزو مى‎كند كه خانه‎اى، هر چند كوچك نصیبش شود و این برایش فوق‎العاده جاذبه دارد، اما هنگامى كه به آن مى‎رسد، پس از مدت كوتاهى برایش عادى مى‎شود و آرزوى خانه‎اى بزرگ‎تر با امكانات بیش‎تر مى‎كند، اما به آن هم قانع نیست و هر روز در فكر منزل مرفّه‎ترى است.

هفت اقلیم ار بگیرد پادشاه                                  همچنان در بند اقلیمى دگر!

بنابراین آرزوها مرز و پایانى ندارد، بدین جهت اگر انسان بخواهد به آرزوهاى خویش برسد باید تمام نیرویش را صرف رسیدن به آن نماید و طبیعى است كه دیگر وقت و نیرویى ندارد كه صرف جهان آخرت نماید. بدین جهت در احادیث معصومین، آرزوهاى طولانى، مذمّت شده است و موجب فراموش كردن آخرت شمرده شده است.(1)

این مطلب را نیز در نظر داشته باشیم كه زیادى نعمت، كه معمولا آرزوهاى طولانى در راستاى تحصیل آن است، در بسیارى از موارد مایه بدبختى است! حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) از بیابانى عبور مى‎كردند، فرمود: بروید مقدارى شیر بیاورید و پول آن را هم به صاحب حیوان بدهید.

صاحب آن حیوان از دادن شیر به پیامبر(صلى الله علیه وآله) امتناع ورزید! پیامبر(صلى الله علیه وآله) دعا كرد كه اموالش زیاد شود! از آن جا گذشتند و به شبان دیگرى رسیدند و همان تقاضا را مطرح كردند. آن شبان ادب كرد و به سرعت مقدارى شیر در اختیار پیامبر(صلى الله علیه وآله) و همراهان قرار داد. حضرت دست به دعا برداشت و فرمود: خدایا! به اندازه كفاف و عفاف به او نعمت ارزانى دار! اصحاب از تفاوت این دو دعا، براى آن دو نفر پرسیدند؟ حضرت فرمود: زیادى نعمت براى شخص اوّل مایه رنج و عذاب است.(2)

پی‎نوشت‎ها:

1. غرر الحكم و درر الكلم، ج 6، ص 101، ح 9676.

2. در روایتى از امام على(علیه‎السلام) مى‎خوانیم: «طُولُ الاَْمَلِ یُنْسِى الاْخِرَةَ، آرزوهاى طولانى، سبب فراموشى آخرت است.» (اخلاق در قرآن، ج 3، ص 188).

3. بحارالانوار، ج 69، ص 61، ح 4.

برگرفته از کتاب 110 سرمشق از سخنان حضرت على(علیه‎السلام)، آیة الله مکارم شیرازی

تنظیم گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی