تاریخ نویسی که جزء تاریخ شد
خواجه ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی، نویسنده تاریخ مسعودی است؛ کتابی که به تاریخ بیهقی معروف شده است. این مرد بزرگ در سال 385 هجری در روستای حادثآباد، از ولایت بیهق، به دنیا آمد و در شهر نیشابور به تحصیل علم پرداخت.
در جوانی با عنوان نویسنده وارد دیوان رسالت سلطان محمود غزنوی شد و به عنوان شاگرد خواجه بونصر مشکان که رییس دیوان رسالت بود، کار کرد. وقتی بونصر مشکان در سال 431 هجری درگذشت، سلطان مسعود بوسهل زوزنی را به ریاست دیوان رسالت خود انتخاب کرد.
به نظر سلطان مسعود،بیهقی برای اینکار بسیار جوان بود. بیهقی که از قبل در آن دیوان کار میکرد، به خاطر سابقه نویسندگی و هنر و تدبیری که داشت، عملاً دیوان رسالت را اداره میکرد.
بعدها، در زمان سلطنت عبدالرشید، بیهقی رییس دیوان رسالت شد؛ ولی پس ازمدتی ، قاضی شهر غزنین این مرد بزرگ را به زندان انداخت. بعد از آنکه بیهقی از زندان آزاد شد، دیگر در دیوان رسالت خدمت نکرد و به نوشتن تاریخ پرداخت. بیهقی در سال 470 درگذشت.
اگر چه تاریخ بیهقی را به عنوان کتابی تاریخی میشناسند؛ اما در حقیقت این کتاب، مجموعهای بسیار سودمند از اطلاعات تاریخی، مسایل جغرافیایی و آداب اجتماعی است.
تاریخ بیهقی از نظر شیوه تاریخنویسی هم با اصول علمی و هنری منطبق است.
تاریخ بیهقی از نظر نثر و زبان، استفاده از تعبیرات و هنر نویسندگی، یکی از شاهکارهای ادب فارسی است. توصیفها و نکته سنجیهای بسیاری در آن دیده میشود و در میان ادبیات درباری و دیوانی، اثری ماندگار است.
تاریخ بیهقی از نظر شیوه تاریخنویسی هم با اصول علمی و هنری منطبق است. این کتاب نه تنها مهمترین سند تاریخ زمان سلطنت مسعود غزنوی است؛ بلکه دقیقترین نوشته در نقل جزییات، وقایع و حوادث آن دوره هم به حساب میآید.
بیهقی به هنگام نگارش کتاب عظیم خود سعی کرده است در کنار مسائل مهم تاریخی، از آداب و رسوم دربار، زندگی مردم عادی، آیینها، دو دستگیها، کارشکنیها و دشمنیها که باعث بسیاری از مشکلات میشود، حرف بزند و مردم را آگاه کند.
هنر دیگر بیهقی در نوشتن این کتاب، استفاده از شیوه داستاننویسی است. قطعاً هدف او از به کارگیری این شیوه آن بوده است که به این وسیله، نوشتهاش شیرینتر و جذابتر شود.
حسین فتاحی
تنظیم: بخش کودک و نوجوان
******************************************
مطالب مرتبط
