تبیان، دستیار زندگی
درگاه شماری مازندارنی که به نام «فرس قدیم» شناخته می‌شود، سال ۳۶۵ روز دارد و دوازده ماه که هر ماه ۳۰ روز است و ۵ روز به نام «پیتک» یا «پتک» این سال، ۶ ساعت و کسری کمتر از ۱ سال خورشیدی دارد و از این رو ماههای ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گاهشمار محلی مازندران

درگاه شماری مازندرانی که به نام «فرس قدیم» شناخته می‌شود، سال ۳۶۵ روز دارد و دوازده ماه که هر ماه ۳۰ روز است و ۵ روز به نام «پیتک» یا «پتک» این سال، ۶ ساعت و کسری کمتر از ۱ سال خورشیدی دارد و از این رو ماههای آن گردان است و جای هر ماهش با گذشت ۱۲۸ سال یک ماه بیشتر می افتد. مازندرانی ها سال این گاهشماری را از «ارکه ما» (آذرماه) آغاز و به «اونما» (آبان ماه) ختم می‌کنند. پنج روز «پیتک» را هم به پایان «اونما» می افزایند و هر یک از ماهها را به ترتیب زیر چنین می خوانند؛

ارکما (آذرماه)، دما یا دیما (دی ماه)، وهمن ما (بهمن ماه)، نوروزما یا نرزما یا عیدما (اسفندماه)، سیوما یا فردین ما (فروردین ماه)، کرچ ما (اردیبهشت ماه)، هرما (خرداد ماه)، تیرما (تیر ماه)، مردال ما یا ملارما (مرداد ماه)، شرویرما یا شروین ما (شهریور ماه)، میرما (مهرماه)، اونما (آبانماه).

نظیر این گاه شماری را «امیر تیمور قاجار» در زمان محمدشاه قاجار، در کتاب «نصاب طبری» زیر عنوان «اسامی ماههای فرس» چنین یاد کرده است؛

سیوماه و کرچ و هره ماه تیر دگر هست مردال و شروین میر چه اونه ماه وارکه ماه است و دی ز پی وهمن و هست نوروز اخیر پتک را بدان خسمه زائده به آئین هرگز صغیر و کبیر

مازندرانی ها نخستین روز هر ماه را«مارماه» می نامند و در سپیده دم آن در هر خانه مرد یا زن یا کودکی خوش قد پا به آستانه خانه می گذارد تا به آن خانواده، آن ماه تا آخرین روزهایش خوش بگذرد.

در روز «مارما» هر ماه داد و ستد نمی کنند و چیزی به کسی نمی دهند یا نمی بخشند و چنین کارهایی را بدشگون می پندارند.

چگونگی هوای هر روز از پنج روز پیتک را نشانه‌ای از هوای ماهی از پنج ماه پس از آن می دانند. اگر هوای نخستین روز پیتک آفتابی باشد هوای روزهای «ارکما» را هم آفتابی می پندارند. یا اگر هوای دومین روز آن بارانی باشد، هوای «دما» را بارانی می دانند، بهمین گونه چگونگی «وهمن ما» و «فردین ما» و «نوروزما» میی انگارند. همچنین هوای هر یک از روزهای طاق «کرچما» را تا چهاردهم، یعنی روزهای اول و سوم و پنجم.

سیزدهم، که جمله هفت روز می‌شود، نشانه هایی از هوای روزهای «کرچما» و شش ماه دیگر سال می دانند. مثلا اگر آسمان روز اول «کرچما» گرفته و بارانی شود، هوای سراسر ماه «کرچما» را گرفته و بارانی می پندارند. یا اگر هوای روز سوم آن باز و آفتابی شود، هوای تمام روزهای ماه «هر ما» را باز و آفتابی خواهند دانست. بهمین طریق هوای روزهای پنجم و هفتم و سیزدهم را نشانه‌هایی از برای هوای ماه‌های «تیرما»، «مردال ما» و ..«اونما» می انگارند این هفت روز از «کرچما» را «کرچ در» می نامند و در این روزها گلکاری نمی کنند، تن نمی شویند، موی سر و چهره نمی تراشند و پشم گوسفند و موی بز نمی چینند و چون معتقدند که اگر گلکاری بکنند مار درخانه شان آشکار خواهد شد و آشیانه و تخم گذاری خواهد کرد، اگر موی سر بتراشند یا تن بشویند، موی سر و تن و چهره شان سفید می‌شود و می ریزد. اگر پشم گوسفند یا موی بز را بچینند، بیماری و بلا در دام می افتد.

منبع : میراث فرهنگی و گردشگری مازندران