تبیان، دستیار زندگی
سال گذشته به مناسبت روز گرامیداشت مجلس در مقاله ای تحت عنوان خانه خلق و عصاره ملت  به صورت مختصر تاریخچه مجلس را در چهار دوره : آغاز مشروطه ، پس از استبداد صغیر ، دوره پهلوی و مجلس در نظرگاه امام بررسی كردیم. اینك به جا...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مجلس و مردم

سال گذشته به مناسبت روز گرامیداشت مجلس در مقاله ای تحت عنوانخانه خلق و عصاره ملت  به صورت مختصر تاریخچه مجلس را در چهار دوره : آغاز مشروطه ، پس از استبداد صغیر ، دوره پهلوی و مجلس در نظرگاه امام بررسی كردیم. اینك به جاست كه به انتخابات مجلس شورای اسلامی در طول عمر 25 ساله انقلاب اسلامی و میزان مشاركت مردم در آنها بپردازیم. چنانكه می دانید از ابتدای انقلاب تاكنون انتخابات مجلس در هفت دوره برگزار شده كه آخرین آنها انتخابات مجلس هفتم در اسفند 1382 بود .

مجلس نماد اقتدار مردم است ، و برای مردمی كه تاریخی سراسر استبداد و دیكتاتوری را پشت سر گذاشته اند ،این نوع حكومت جدید كه متكی بر آراء تمام مردم و برخاسته از خود مردم و یا نخبگان آنان است می تواند منشا آثار حسنه و فراوان باشد. مجلس اشراف ، اعیان و یا بزرگان در طول تاریخ ما وجود داشته كه تنها به هنگامی كه شاه یا سلطان برای امری نیازمند مشورت بود می توانست به آنها رجوع كند ولی انحصار قدرت در دستان شاه و سختگیری های وی سبب می شد كه افراد شركت كننده در این مجالس از اظهار نظری مخالف با نظرات شاه بپرهیزند و تنها به تایید نظرات وی اكتفا نمایند . به این ترتیب چنین مجلسی كه به گفته امام خمینی "اهمّ امور" است در تاریخ كشور ما امر بی سابقه ای است كه مردم  خود با آزادی و اختیار نمایندگان خود را برای مدت چهار سال برای تصدی امور قانونگذاری انتخاب نمایند.

در این نوشتار سعی داریم با نگاهی آماری به نامزدهای دوره های مجلس اول تا پنجم و همچنین به میزان آراء مجالس اول تا هفتم بپردازیم. در این نوشتار به پارامترهایی نظیر تعداد ، تفكیك جنسیتی ، سطح تحصیلات و گروه های شغلی نامزدها خواهیم پرداخت ، تا از این طریق مقایسه ای میان مشاركت مردمی در انتتخابات پنج دوره مجلس صورت گرفته باشد.

          دوره مجلس

پارامترها

دوره اول

دوره دوم

دوره سوم

دوره چهارم

دوره پنجم

تعداد داوطلبان

مجموع

4527

1829

2271

3441

5883

مرد

4440

1798

2225

3363

5526

زن

87

31

46

78

357

سن

حداقل

16

19

23

28

26

حداكثر

85

73

74

76

75

میانگین

37

38

39

39

41

تحصیلات

خواندن و نوشتن

53

43

23

26

47

ابتدایی

192

156

172

137

231

راهنمایی

317

34

72

125

218

متوسطه

259

110

160

191

240

دیپلم

801

316

632

925

1180

فوق دیپلم

236

122

168

332

506

لیسانس

1377

418

561

1018

2083

فوق لیسانس

216

82

104

225

592

دكترا

314

70

52

156

425

حوزوی

462

478

327

360

361

فراوانترین گروه تحصیلی

لیسانس

حوزوی

دیپلم

لیسانس

لیسانس

مشاغل

قانونگذاران و مدیران

973

419

619

650

1010

متخصصان

149

723

26

154

1937

تكنسین ها و دستیاران

112

24

60

71

514

كارمندان امور اداری

1911

424

984

1461

1467

كاركنان خدماتی

360

98

331

668

422

كاركنان كشاورزی

230

39

35

66

89

صنعتگران

191

17

18

88

89

متصدیان ماشین آلات

51

19

22

34

70

كارگران ساده

144

18

47

101

78

سایر موارد

406

48

129

148

207

فروانترین گروه شغلی

كارمندان امور اداری

متخصصان

كارمندان امور اداری

كارمندان امور اداری

متخصصان

تاریخ برگزاری انتخابات

24/12/1358

26/01/1363

19/01/1367

21/01/1371

18/12/1374

چنانكه مشاهده می شود در انتخابات مجلس اول پس از یك سال از پیروزی انقلاب اسلامی و رهایی مردم از یوغ استبداد ، میزان مشاركت مردم در انتخابات و استقبال آنان از ثبت نام برای نمایندگی مجلس قابل توجه است ، به طوریكه به جز مجلس پنجم در بین چهار دوره نخست انتخابات مجلس ، انتخابات مجلس اول دارای بیشترین میزان داوطلبان است . ولی همین استقبال از ثبت نام برای نمایندگی مجلس در دوره دوم به صورت قابل توجهی و به حدود یك سوم داوطلبان دوره اول تقلیل می یابد و دوباره در دوره های سوم و چهارم با افزایش تعداد داوطلبان روبرو هستیم ولی باز هم تعداد داوطلبان دوره چهارم مجلس از تعداد نخستین دوره كمتر است ، و این تعداد در دوره پنجم به بالاترین میزان خود در بین انتخابات مجلس پس از انقلاب می رسد . متاسفانه سایت وزارت كشور (http://www.moi.gov.ir) فاقد اطلاعات نامزدهای انتخابات مجلسین ششم و هفتم است لذا نمی توان بررسی كرد كه روند افزایش داوطلبان نمایندگی مجلس در این دو دوره اخیر نیز ادامه یافته است یا خیر ؟

میزان حداقل سن  از انتخابات مجلس اول تا مجلس پنجم 10 سال افزایش ، حداكثر سن 12 سال كاهش و میانگین سن نسبی نیز در حدود چهار سال افزایش می یابد ، كه خود بیانگر افزایش آگاهی های مردم نسبت به قوانین انتخابات است كه حداقل سن را 30 و حداكثر آن را 75 سال تعیین می كند.

در تحلیل آمار مقاطع تحصیلی و مقایسه میان دوره های مختلف مجلس ، می توان دوره دوم مجلس را یك استثنا در نظر گرفت به طوری كه از دوره سوم به بعد با سیر صعودی در تعداد كاندیداها و در نتیجه در تفكیك آماری مقاطع تحصیلی آنها دیده می شود ولی در دوره دوم به جز در مقطع تحصیلی حوزوی در دیگر مقاطع كاهش چشمگیری نسبت به دوره اول به چشم می خورد و دوره های اول ، چهارم و پنجم در فراوان ترین گروه تحصیلی – لیسانس - با یكدیگر مشتركند .

در زمینه تحلیل آمار گروه های شغلی در دوره دوم یك استثنا دیده می شود ، و آن افزایش گروه شغلی متخصصان در برابر كاهش چشمگیر در تمام گروههای شغلی است ؛ در دوره های سوم و چهارم نسبت به دوره دوم كاهش چشمگیری در این گروه شغلی (متخصصان ) وجود دارد به طوری كه تعداد داوطلبان در این گروه شغلی در دوره چهارم به یك پنجم تقلیل می یابد ، دوره دوم ( با حداقل تعداد داوطلبان ) و دوره پنجم ( با حداكثر تعداد داوطلبان ) در فراوان ترین گروه شغلی -  متخصصان - با یكدیگر اشتراك دارند و دوره های اول ، سوم و چهارم در فروانترین گروه شغلی كاركنان امور اداری با یكدیگر مشتركند . تعداد داوطلبان گروه قانون گذاران در دوره اول قابل توجه است به طوری كه دومین گروه با بیشترین فراوانی است ولی در دوره دوم تعداد كاندیداها در این گروه به نصف تقلیل می یابد و مجدداً در دوره های  سوم تا پنجم روند صعودی این گروه را شاهدیم.

در دوره پنجم علیرغم افزایش در تمام گروه های شغلی با كاهش یك سومی تعداد داوطلبان در گروه شغلی كارگران ساده و كاركنان خدماتی  روبرو هستیم. كه ممكن است دال بر تخصصی شدن چهره مجلس باشد.متاسفانه سایت وزارت كشور و همچنین سایت شورای نگهبان و مركز پژوهش های مجلس فاقد چنین اطلاعاتی درباره منتخبین مردم در مجالس اول تا هفتم است، لذا نمی توان میان سن ، جنس ، سطح تحصیلات و گروه های شغلی نامزدهای انتخابات مجلس و منتخبین مجلس رابطه ای برقرار كرد و دریافت كه در هر دوره اقبال مردم به كدامیك از گروهها بیش از سایرین بوده و در طول عمر 25 ساله انقلاب و انتخابات در این مدت چه تغییراتی صورت گرفته است . در این جا لازم است به میزان آراء ماخوذه در طول انتخابات مجلس نیز نظری بیافكنیم.

پارامترها

دوره های مجلس

شمار واجدین رای دادن

میزان آراء ماخوذه

درصد مشاركت

دوره اول

20857391

10875969

14/52

دوره دوم

24143498

15607306

64/64

دوره سوم

27986736

16714281

72/59

دوره چهارم

32465558

18767042

81/57

دوره پنجم

34716000

24682386

1/71

دوره ششم

38726431

26082157

35/67

دوره هفتم

46351032

23438030

57/50

در طول انتخابات مجلس در طی عمر انقلاب اسلامی ، بیشترین میزان مشاركت را به ترتیب در انتخابات مجلسین پنجم و ششم می یابیم و كمترین آنها را نیز به ترتیب در انتخابات مجلس هفتم و اول .

میزان مشاركت مردم در انتخابات به عومل متعددی بستگی دارد كه بررسی آنها نه در حوصله این نوشتار كوتاه است و نه در تخصص نگارنده . بلكه مسئولیت آن متوجه جامعه شناسان و مسئولان است كه بدون یك سویه نگری و پرده پوشی ، به علل فراز و فرودهای مشاركت مردم در انتخابات مجلس بنگرند چراكه مجلس خانه ملت است و مرجع امید او . خانه ای كه ملت ایران امیدوار است وكلایش امنیت ، آزادی ، سرافرازی ، اقتدار ، رفاه و سربلندی اش را تامین كنند و حقوق اش را به رسمیت شناسند و از تضییع آن جلوگیری كنند . مجلس با رای مردم شكل می گیرد ، از مردم قدرت می یابد ، و باید همّ و غم خود را مصروف مردم سازد.

سایت تبیان - فریبا کاظم نیا